Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beroaldi (S ap. Lrq; Lar, Añ, Hb ap. Lh, H). 1. "Calentón" Lar y Añ (cf. DAut: "calentón, la acción de
calentarse brevemente y de priesa a mucha lumbre"). "Bero-aldi bat hartzea, prendre un air de feu, s'echauffer"
H. "Beroaldi /beoaldi/, n., fait de se chauffer une fois, passagèrement" Lrq. v. berotu (2). Apaldu daigun ondo
edo emoten jakuna, ta gero bero aldi bat artuta guazan oera. Mg PAb 110. Artuko dogu beroaldi bat guztiok,
esango dogu errosarijua ta juango gara bakotxa bere gelara. Ib. 113. Non da artzaina baino xahutzaile
gaixtoagorik? Bero-aldi baten hartzeko, tantai gazterik ederrena ondotik eramanen du. Dv Lab 306.
2. (V-gip; H), berotualdi. Momento de acaloramiento, de apasionamiento, de entusiasmo. "Bero-aldi bat
hartzea, prendre un air de feu, s'echauffer" H. "Momento de acaloramiento. Soiñua joten ikasten gogor asi
nitzuan baiña beroaldixa pasau jatan da ziero lagata jaukat" Elexp Berg. San Pedrok berekin zuen Espiritu
Santu jaunagandik eta behar zen aldietan Espiritu Santu berak ematen ziozkan bero aldietatik. Mb IArg II 118.
Iñazio Mari, noizean beiñ animako beroaldi on batzuek izanda ere, askozaz epelagoa zebillen geienetan. Ag G
19. Gudaketaren beroaldian etsaiaren eskuetan erori ziran jaki mordoska batez berak gizentzen utzirik. "En el
ardor de la refriega". Zink Crit 52. Ezpaita biotz-beroaldiak otxantzeko, aldia bezaingo bitartekorik. TAg Uzt
246. Baño geiegitxo itzegin nun eztabaidako beroaldian. Ib. 97. Bero aldia joan eta zentzuz pentsatzen zuanean.
JAIraz Bizia 56. Gizona sarritan oi da aldakor, batez ere bere asmoak beroaldi baten ondoren artzen dittunean.
Etxde AlosT 66. Ezin zezakean bere etorkizuna ondamendiratu, beroaldi batean, bere buruaren jabetasun oso
gabe, neska bati egin zion ziñagatik. Etxde JJ 73. Beroaldietan, Etxahundar geientsuenak bezela, etzan bere
buruaren jabe. Ib. 26. Aiurriz artega ta urduri xamarra zen eta Etxahundar guziek bezala berotualdi gaiztokoa.
Ib. 27. Gaur, berotualdi bat izan diñat Allanderekin. Ib. 80. Beroago ta lodiago egiten zitzaidan odola, ta
zaiñetan zear ibilli ere ezin zitekeala zirudien. Beroaldiaren aundia! Txill Let 104. Biotz-beroaldiak ezpaitu ezer
argiago egiten, adimena lausotzen eta ilunagotzen baizik. Zait Plat 83. Eta alako beroaldi bizian ekin ere,
fraileak nai-ta bere burua lurrera bota ez balu, nai-ezik bearko zuan lurrera erauzia. Berron Kijote 102. Dandana
ikusiaz egon zan Santxo, bere nagusiaren beroaldiaz arriturik. Ib. 210. Onar, alda edo arbuia daitekeena
[...] ez dadila behintzat, itsumustuaren beroaldian onartua, aldatua edo arbuiatua izan. MEIG VIII 117. Ezta
gaztetango beroaldiak, neronen gisan, epelduxe dituenarentzat ere. MEIG IX 91.
3. Tiempo caluroso. Zerbait badirudizu bero aldietan; Negua datorrenean kikiltzen zera. VMg 34s.
Emakumeak daukaz / gitxi asko garrian / onelako piztiak / beroaldi guztian. Azc PB 67. Badazkitzat hamabi
egun kanpoan egon direnak, bi beroaldi ederrak ukhanik hastetik. Eskual 12-6-1908 (ap. DRA). Garai artan
egurastiak aldaketa izugarriak egin zituan (beroaldiak eta otzaldiak, alegia). JMB ELG 13. Euria danean adar
eta ostoetatik ura tantoka datorkienean barrenerako ateak zabalduaz eta iturrirako bideak irikiaz; eta bero
aldian an dagon ezetasuna gordeaz ta berari eutsiaz. Munita 16. Piñudi ura zuten beren gordeleku ta babes
bakarra bai bero-aldietan, eta baita ekaitz-aldietan ere. Ib. 128.
4. Zurra, paliza. Adardun gaixtoak, zohazte hemendik, egizue lekhu, edo bertzenaz emaiten darotzuetegu
beroaldi bat ederra. Prop 1895, 21s. Dorregarairen taldekoak, bear zan zigorra ta beroaldia emoteko gauza ez
baldin baziran. Erkiag BatB 90.
beroarazi (Dv), beroerazi (S ap. Lrq), beroazi. Calentar. "Faire chauffer" Dv. "Beroeraz /beoás/ vt., faire
chauffer" Lrq. Beraz, oraidanik guk ere bazken parte bat beroarazi behar dugu. Dv Lab 266. Lüzaz beroerazi
unduan üzten da hoztera eta zolan baratzen da. Ip Dial 113 (It y Dv berotu, Ur berotuten euki). Hura gazitzen
da, elkhiten die eta beroerazten, edo süian, edo ekhian barriuetan. Ib. 114. Ixur zazu ginden gainera eta utz zazu
biharamun arte. Gero beroaraz zaitzu. ECocin 50. Olhan barnen bazen bizizale bat sü baten aitzinian zerbaiten
beroazten ari zena. GH 1928, 153.
(Lar, Dv), beroerazo (Lar DVC). Animar, excitar. "Afervorizar" Lar y Lar DVC 180. "(Fig.), animer, exciter,
échauffer" Dv. Pabo harrak alde guzietara hanpatzearekin batean, egiten duen kridaz eta oihuaz hagitz
beroarazten dituela hura aditzen duten pabo emeak. He Phil 303s (SP 302 pitzten). Gai zela, bere penitentzia
heiekin, batzuen lotsarazteko, eta buruaren beroarazteko sobra bertze batzuei. Jnn SBi 84. Emeki-emeki,
ostatuan burua beroazi-eta, zortzi milaliera maileatu zazkoten. Arb Igand 133. Behinik behin ez lezokete
hoinbertze neskatori burua bero-araz: eskolatu behar direla, errientsa izaiteko; esku-lana utzirik, jakintsun
handi, andre handi izanen direla zer nahi amets eder egin-arazten baitiote. HU Zez 106s. Jendea, haritu denean
lanean burua bero-arazi dioten egiteko batzuetan, pausatzen ohi da bertze lan ttikiago batzuetan hari delarik.
Prop 1904, 112. Baso-lagunek nekez berorazi dute. "Difícilmente han llegado a convencerle que actue". Or Eus
32. Gaiñera, musika izugarri maite dizut, eta entzuterik ez daukat, barrena pixka bat beroarazteko. Or QA 123.
Pozlagun aunitz danean, bakoitzagan poza-ioriago da, bakoitza berotuz elkar ere bero-arazten baitute. Or
Aitork 190s. Lagun batek beroarazirik joan nintzen karta ateratzaile baten ikusterat. Egunaria 17-3-1961 (ap.
DRA).
(Urt II 425). Enfadar, enconlerizar.
beroarazle, beroerazle (S). "/beoeasle/, qui fait chauffer" Lrq.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1006