Ejemplos de esclavitud bajo el franquismo Esklabotza zenbait ...
Ejemplos de esclavitud bajo el franquismo Esklabotza zenbait ...
Ejemplos de esclavitud bajo el franquismo Esklabotza zenbait ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Zigor-<strong>de</strong>stakamenduak eta trenbi<strong>de</strong>etako azpiegituren eraikuntza<br />
Juanjo Olaizola Elordi (Trenbi<strong>de</strong>aren Euskal Museoa)<br />
Itzultzailea: Trenbi<strong>de</strong>aren Euskal Museoa<br />
Errepublikaren legezkotasuna <strong>de</strong>fendatzearen al<strong>de</strong>, era<br />
batera edo bestera, borroka egin zutenek jasan zuten<br />
izugarrizko zapalkuntza izan zen Espainiako oraintsuko<br />
historiako gertaera b<strong>el</strong>tzenetako bat. Errepublikarrak zapaltzeko<br />
h<strong>el</strong>buruarekin Francoren erregimenak aurrera<br />
eraman zituen hainbat moduren artean, gehien nabarmendu<br />
zenetako bat herri-lanak egiteko presoak erabiltzea<br />
izan zen.<br />
Aurrekariak<br />
LOS TRABAJOS FORZADOS EN LA DICTADURA FRANQUISTA | BORTXAZKO LANAK DIKTADURA FRANKISTAN<br />
Espainian tren-garraioa erabiltzen hasi zen garaikoak dira<br />
trenbi<strong>de</strong>etan behartutako langileak erabiltzeari buruzko<br />
lehen aurrekariak. Kubako uhartean esklaboen sistema<br />
eguneroko gauza zen lanaren gizarte-antolakuntzan, eta<br />
jasota dago esklaboak erabili izan zir<strong>el</strong>a Habana eta Bejucalen<br />
arteko lehen trenbi<strong>de</strong>a eraiki zen garaitik, alegia,<br />
1837. urtetik, 1886an esklabotasuna behin betiko <strong>de</strong>useztatu<br />
zen arte. Langile horiek azpiegitura lanak egiteko<br />
erabili ziren, bai eta trenbi<strong>de</strong>-ustiapeneko beheragoko<br />
mailetan ere 1 .<br />
Iberiar penintsulan ez da aurkitu informaziorik trenbi<strong>de</strong>etako<br />
jardueran esklaboak erabili zir<strong>el</strong>ako susmoa<br />
eragiten duenik, baina dokumentu batzuetan jasota dago<br />
XIX. men<strong>de</strong>an zigortutako presoak erabili zituzt<strong>el</strong>a hainbat<br />
azpiegitura lanetan; Tarragonako portuko trenbi-<br />
<strong>de</strong>aren lauketan, esate baterako.<br />
Zigortutako presoen bortxazko lana <strong>de</strong>sagertuz joan zen<br />
Espainiako zigor-antolamendutik XIX. men<strong>de</strong>an, eta,<br />
XX. men<strong>de</strong>aren hasierarako, Afrika iparral<strong>de</strong>an zeu<strong>de</strong>n<br />
kartz<strong>el</strong>etan baino ez ziren presoak lan egitera behartzen.<br />
Nolanahi ere, sistema hura berriz jarri zen 1911ko azaroaren<br />
20ko Dekretuari esker. Dekretu horrek herri-lanak<br />
gauzatzeko presoen erabilera arautzen zuen 2 .<br />
Errepublikako betebehar legegileak indargabetu egin<br />
zuen presoak lan egitera behartzea. Denbora gutxirako,<br />
or<strong>de</strong>a, Gerra Zibilean berreskuratu baitzen, 1936ko<br />
abenduaren 26an lan bortxatuen esparruak ezartzea<br />
erabaki zutenean, herri-lanak egiteko. Esparru horietan,<br />
errepublikar gobernuaren aurka konspiratzeagatik zigortutakoen<br />
eskulana baliatuko zen 3 . Hala ere, presoen<br />
bortxazko lanak eremu nazionala <strong>de</strong>iturikoan eskuratu<br />
zuen benetako herritartze-agiria, eta, geroago, frankismo<br />
garaiko Espainian, hainbat modutan gauzatu zen: Langileen<br />
Diziplina Batailoietan hasi 4 eta Espetxeetako Kolonia<br />
Militartuetara 5 .<br />
Erregimen frankistak presoen eskulana herri-lanetan<br />
erabiltzeko askotariko sistemak diseinatu zituen. Sis-<br />
tema horietatik <strong>de</strong>nboran zehar gehien iraun zuena zigor-<br />
<strong>de</strong>stakamenduena izan zen 6 , batzuk aktibo mantendu<br />
baitziren 1970. urtera arte 7 .<br />
Zigor-<strong>de</strong>stakamenduak<br />
Francoren erregimenak hainbat sistema eraman zituen<br />
aurrera edozein motatako herri-lanak egitean presoen<br />
eskulana baliatzeko, eta, era haietako bat zigor-<strong>de</strong>stakamenduena<br />
izan zen. Mota honetako lehen zentroak<br />
1939ko azaroaren 14ko Agindua 8 argitaratu ondoren<br />
jarri ziren abian. Agindu hartan xedatutakoaren arabera,<br />
«Aurrerantzean, zigortutako preso orok lan egin beharko<br />
du, bai eta lanbi<strong>de</strong> bat ikasi ere, halakorik jakin ezean,<br />
hainbat xe<strong>de</strong> lortzeko; besteak beste, bere errutik libre<br />
geratzeko, lanaren bitartez geroago berriz ez erortzetik<br />
babestuko duten bizitzako ohitura zuzenak hartzeko,<br />
aberriaren oparotasunerako laguntza emateko, beren familiei<br />
laguntzeko eta Estatua espetxean presoek sortzen<br />
duten kargatik askatzeko». Horr<strong>el</strong>a, bada, zigor-<strong>de</strong>stakamendu<br />
asko ezarri ziren handik gutxira; 1943. urtean,<br />
mota horretako 121 zentro zeu<strong>de</strong>n, eta haietan, guztira,<br />
15.961 preso esplotatzen ziren.<br />
Hasiera batean, Lanaren bi<strong>de</strong>z Zigorrak Erredimitzeko<br />
kasu bakarrean zegoen aurreikusita, alegia, Errepublikako<br />
gobernua <strong>de</strong>fendatu izanagatik zigorra betetzen<br />
ari zirenen kasuan. Francoren erregimena, baina, laster<br />
ohartu zen eskulangile otzanak izatea ahalbi<strong>de</strong>tzen zuen<br />
sistemaren bertuteez; era berean, sistema hori negozio<br />
ona zen bere enplegatzaileentzako, eta, batez ere, Estatuko<br />
diru-kutxetarako. Hori <strong>de</strong>la eta, 1939ko azaroaren<br />
24ko Aginduko 9 hitzaurrean honako hau zegoen jasota:<br />
Lanaren bi<strong>de</strong>z zigorrak Erredimitzeko erreforma sakona<br />
egin beharko litzateke Espainiako kartz<strong>el</strong>etako erregimenean.<br />
Erre<strong>de</strong>ntzio hori, nahiz eta gaur egungo inguruabar<br />
mingarriek eragina <strong>de</strong>n, bat dator izaera iraunkorreko<br />
printzipio moral eta juridikoekin, eta zigortutako preso<br />
arrunt <strong>de</strong>iturikoei aplikatu beharko zaie, Espainiak iraultza<br />
gorriko <strong>de</strong>litugileak irentsi eta haien etxeetara itzuli ondoren.<br />
www.<strong>esclavitud</strong><strong>bajo</strong><strong>el</strong><strong>franquismo</strong>.org | Editan: Memoriaren Bi<strong>de</strong>ak - Gerónimo <strong>de</strong> Uztariz | Licencia: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/es/<br />
117
Change language