A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Betharrameko eliza, Sarrantzekoa eta Buglosekoa. Ip Hil 25. Urteetan nabill arimen billa, alderdi guztietan
gomutaratuaz Kristoren esana. Ag AL 51. Euskaldun lurraren alderdi guztietan. Ib. 120.
(s. XX). Alderdi guztietan dagoz oraiñdiño euskerearen sustrai onak eta landara mardulak bere bai. Ag Kr 6.
Iziarren, Antiguan, Begoñan, alderdi guztietan. Ib. 214. Kafe ta azukrea? Oiek al dituk alderdi aietako uztak?
Ag G 252. Nerbion inguruari Euskalerriko alderdia baño Londresko auzotegia obeto deritzot. Ib. 216. Jesusen
siñismena zabaldu zan, ba, alderdi askotara. Inza Azalp 88. Erretore jauna, beorri ere alderdi abetatik? Muj
PAm 52. Larraundarrentzat berriz, Irurtzungo alderdia dezu koko-erri. Mok 14. Ez dago arrunka aundirik /
alderdi onetan. Tx B 218. Iduri luke bizkitartean alderdi huntako etxetiarrak gogorkixago bizi direla [...]
Hazparne-aldeko dazkigun batzu baino. JE Ber 31s. Zapatu egunez alderdi oneetan aari-burua yaten da. Or
Tormes 39. Gure alderdi otan apaizaren kontra atera diran liburu eta paperak denak bildu. Or SCruz 7. Aldegin
zuen andik basamortu ondoko alderdira. Ir YKBiz 361. Guzia alderdi artako ardoxka garratz batek bustia. Ldi
IL 45. Alderdi aietan bizi ziran erriak. JMB ELG 48. Alderdi ona, bakotxarena. Zerb GH 1936, 115. Ortik zear
yoan eta zer alderdi dan itanduko al dizut? Zait Sof 106. Mejikoko Oaxaka alderdian. Munita 89. Ugartearen
alderdi guztiz gehienez jabetu ziren. Mde Pr 249. Igeluko alderdi oietan zuten ardi-etxolara joatea. Etxde JJ
191. Lehenago ere ardiketa ibilia zen, frangotan, alderdi heetan. JEtchep 55. Alderdi aretatik anka egin eban.
Erkiag BatB 57. Geo Elbitxuriko bera bizi zan alderdia erori egin zan. Salav 10. Vigo ta Maringo alderdiak.
NEtx LBB 31. Alderdi ark ez dauka / Gipuzkuan antzik. Uzt Sas 357. Alderdi pollita / hegoko partekoa: / parreparrean
du / Larrun mendi-kaskoa. Mattin 46. [Hitza] nahikoa aldakorra dugu gure alderdi hauetan. MEIG VI
187.
v. tbn. Goñi 101. Basarri 79. Izeta DirG 36. Anab Aprika 27. Ibiñ Virgil 106.
Zona. Barnean baditu [eskolak] sei eskualde edo alderdi. Prop 1903, 98. Infernu itzaz bi alderdi dittuan
tokia edo lekua aditzen zuten lengoak. Bata zorigaiztokoen suzko leku ikaragarria [...]. Bestea onak bizi ziran
lekua. Inza Azalp 72. Erakasten dauku sakristauak Iruña-alderdi batetako hilak zituztela lehengo mendetan harri
heien azpian ehortzen. JE Ber 23. Aljer-ek ditu alderdi berria ta alderdi zaarra. Anab Aprika 14. Emakumeak
beste alderdi baten ei dagoz. Erkiag BatB 193. Oso alderdi ederrean zegoen [tokia] bar dotore bat irikitzeko.
NEtx LBB 62. Bat batean Joxe dagon lekua illunpean gelditzen da. Eta aitzitik argitasuna bonbero-koro-sailla
dagon alderdian. Lab SuEm 182. Donostiako alderdi bati, ezagunetan ezaguna, Parte zaharra deitzen genion.
MEIG VII 40.
4. (G, AN ap. A; SP, Darric ap. DRA). Cónyuge. "Neure alderdi maitea galdu dut, j'ai perdu ma chère moitié"
SP. "(Los) consortes. Alderdia joan, quedar viudo" A. "Alderdia joan, quedar viudo; litm., irse la costilla (G,
AN)" A EY III 349. "Ezkonduak nola bizi behar dute bere alderdiarekin?" Darric (ap. DRA).
5. Vena, arrebato, capricho. "Alderdiak itu, il a ses quintes" SP.
6. Flanco, costado (parte del cuerpo). Ezin bere isterra ez alderdia aisiarat manaia dezake [idiak]. Mong
590. Burua gora [bulunbariak], ixterrak arin eta zainhart, alderdiak guri. Hb Egia 130. [Zezen] aien alderdiak
lurreraiño ieisten dira. "Latera". Ibiñ Virgil 104. Bigantxarik onena, betoker, buru zakar [..]; alderdiz, luze.
"Tum longo nullus lateri modus". Ib. 95.
"(V-arr, L-sar), carnazas" A.
"(Lc, BNc), nalga" A.
7. (Ht VocGr 384, Lar, Añ, HeH Voc, Dv, H, A). Miembro (del cuerpo). "Membre, alderdia" Ht VocGr 384.
"Quartos, miembros" Lar y Añ. "Alderdia, lohadarra, gorputzaren zathi bat" HeH Voc. "Behereko alderdiak
ihartuak ditu, il a les membres inférieurs perclus" Dv. "Membre du corps. Alderdi bat galtzea. (Les membres
étant doubles, alderdi bat signifie un membre)" H. "Miembro. Bere alderdien estaltzekorik eztu" A. Hobe da
zuretzak zure alderdietarik bat gal dadin, ezen ez zute gorphutz guzia izan dadin aurthikia gehennarat. TB Mt 5,
29 (Echn alderdi; Lç, He, HeH, Dv, SalabBN, Leon menbro, Ip menbrü, Ur gorputzeko zati, Hual, Samper
mienbro, Ol soin-atal, Ker, IBk, IBe gorputz-atal). Hainitz heri, itsu, maingu eta alderdi idorrak zuzten yende.
TB Io 5, 3 (HeH alderdi idortu). Alderdiak eta sabela. "Les membres et l'estomac". Arch Fab 119 (Gy 193
menbroak eta sabela). Alderdiek egin zuten, / Egun batez, zin alfer zirela egonen. / [...] Eskuek deusik eztute
hartzen; / Besoak hilik dira egoiten; / Zankoak aldiz eztira igitzen. Ib. 121. Alderdi hoiek dira eihartzen. Ib. 121.
Bada obe dezu alderdi bat galtzea, zure gorputz guzia infernuko sura bialzea baño. Lard 381. Bada, zenbat ttipia
izan dadien, zigarrak baditu gorphutzaren alderdi guziak. Dv Dial 24 (It parte, Ur, Ip zat(h)i). Obispo jauna
altxatu zan Franzisko erantzi bezain laster, ta [...] bere kaparekin estali zituan Santuaren alderdi gorriyak. Bv
AsL 48. Bertzalde, ongi baino hobeki errearaztea gatik, ezarrarazten ziozkan, surat etzagozin alderdien gainean,
suan gorrituak eta sua zarioten kobrezko hosto mehe batzu. Jnn SBi 151. [Astoak] sano izan balitu / bere
alderdiak, / etzuben aterako / etxetik jabiak. Noe 67. Alderdi guztiak dittu guztiz egokiak, naiz begiak, naiz
belarriak, naiz mingaña, naiz eskuak. Inza Azalp 45. Nai du gizon burua gorputz-alderdi guztiakin ondo
erantsirik egotea. Ib. 141. Zure gorputz osoak argia badu, alderdi bat ere illun ezpadu, guzia argitan egongo da.
Ir YKBiz 272. Hiltzerat kondenatu zuten: 1661-eko hazilaren 8an moztu zioten burua eta alderdiak zehakatu. Lf
Murtuts 51.
(Lc, BN ap. A; Ht VocGr, Dv). Partes pudendas. "Ses membres, bere alderdiak" Ht VocGr 384. "On dit
souvent alderdiak pour les cuisses et les parties honteuses" Dv. "(Lc, BN) parte pudenda" A. Eta arnoa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
997