A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alderdi guzietatik eztia dario. Lar, carta a Mb 278. Eta gure oreña / alderdi batetik / agerian jarri zan / uste
gabetanik. It Fab 153. Sutondoan ezartez, / Ongi beroturik / Alderdi batetik, / Bai eta bestetik, / Sugea du
pitzerazten. Arch Fab 199s. Atheraia, diot [axeria], gibela motztua, / Eta afruntu hortaz net ahalkatua: / Nola
abilla baitzen, oro ukhaiteko / Gibel-alderdiaz bera bezalako. Gy 69. [Eskaldunak] ez duela ethorki
negu alderdiko. Hb Esk 9. Higan gaiten aphur bat mendi alderdirat. Ib. 140. Laphurdi bazterrean, ipharalderditik.
Ib. 151. Zuek, Elizaren etsaiek, izartu diotzatzue alderdiak, gainbeherak eta hedadura. Hb Egia 152.
Urkhila hautsi nahi duzunean, mendebal aldeko adarra utz zozu nihondik ahal bada, zeren bertze alderdia
errexkiago sendatzen baita. Dv Lab 358. Urtharazten da su eztian libera erdi bat burra bethi igituz alderdi
bererat, itzul ez dadin. ECocin 40. Ze millagro da beste alderdi danak itxita / Ipar aldera bai orratza? AB AmaE
177. Haritz eder bat bada / gure mendietan, / Zazpi adarrez dena / zabaltzen airetan, / Frantzian, Espainian, / bi
alderdietan. Zby RIEV 1909, 396. Espainia alderdiko Eskualdunak. Id. ib. 1908, 85. Botako alderdian, botaria
[...]. Errebot alderdikoak ere lau edo bortz dire. Ib. 88. Altara-ganean kandela bi baiño ezebazan ipiñi, alderdi
banatan bat. A BeinB 65. Iezarten dira maian / binan binan beti / alderdi bateti bi / eta bi besteti. Azc PB 87.
Asi zan seme bata / alderdi bateti, / beste batzuk besteti / ta goiti ta beti. Ib. 48. Eskua sartuten da / eskuma
alderditi, / atorrea ta gona / guztien azpiti. Ib. 68.
(s. XX). Arranondok ibaiaren alderdi batetik dauka bere Kurutzemendi. Ag Kr 214. Batzuk alderdi batean,
besteak bestean, da urrengoak txalupearen aurrean edo atzean. Echta Jos 252. Azpietatik zulatu dituzte
[mendiak] alderdi batetik besteraño. Ag G 189. Alderdi batera ta bestera ezpal zati andiak boteaz. Ib. 103.
Oihalaren izartzen, ikertzen, tinkatzen, garbitzen berriz, berdintzen bi alderdietarik. JE Bur 197. Eskualdun eta
mendien bi alderdietarikako erdaldun, notari [...] eta eskoletxe handi batetako irakasle zenbeit. JE Bur 91. Arro
arro, alderdi guziyetara begiratuaz. Iraola 111. Leher egina, puskak oro, beso-azpitik alderdi guzietara
eskapatzen zaizkola. Barb Sup 20. Haize zirimola batek hartu eta zeramala alderdi orotara. Ib. 141. Thu egiten
du barne hartako lau alderdietara. Ib. 88. Burua itzultzen du Bordaxuriko athe alderdira. Ib. 121. Kaperako
alderdira burua makurtuz. Ib. 139. Gure gizona urandiari urbiltzen zela, bertze aldetik gizon bat urean sartzen
eta eken alderdira eldu eta gau onak ematen ikusi zutelarik, bozik gureak. FIr 150. Hea, Erramun, pusa zak
bertze alderditik, bertzenaz lurrerat yoain dituk egurrak. Zub 74. Bozkarioa edatuz alderdi guzietarat. Ib. 121.
Jaupari aldra andi bat gustijen erdijan, / Eun da iru ikurrin aurreko alderdijan. Enb 32. --Ene, ba!, azpia -mutillak
dio-- / orrein ederra dalarik, / nolakoxea ote da, gero, / zerua goi-alderditik!... Ldi BB 20. Mugaz beste
alderditik ere Naparroa baita. Ldi IL 47. Aiek sinets-eziñik Uitzik dizu zati [egurra] / erdia ta geigo jan alderdi
bateti. "De un lado". Or Eus 148. Eguna sortzen dan alderdira. "A la parte donde nace el día". Ib. 256. Atzerago,
alderdi berian, idatz-mai bat. ABar Goi 14. Mirabeak jauregiko beste alderdian bizi ziren, eta horrengatik [...]
iñork ez zuen ikusi [...] nola erori zen. Mde Pr 184. Txapelgorri aundiak borla anpatsu banakin alderdi batera
esegita. Etxde JJ 204. Bañan kopla oni, loxintxa-usaiez gañera, beste usai bat ere badario bere lau
alderdietatik. Lek SClar 112. Alderdi bakoitzetik amabi-amalauna metro luze, luze ta zabal, jakiña, kuadrauak
edo diralako [etxeak]. Erkiag Arran 134. Muthiko gazteak karrikan bi alderdiak ikusi nahi zituen. JEtchep 95.
Alderdi danetara begiratu. And AUzta 71. Plaza aundian sartzeko bazegoan, alderdi batean, Reggan deritzaion
uztai-ate ederra. Anab Aprika 99. Alderdi batetik sartu ziran zazpi edo zortzi kontrario. Salav 95. Zein zerualderdiruntz
bear duten. Ibiñ Virgil 87. Azpietatik zulatu dituzte alderdi batetik besteraño. MIH 24.
Egiaz ederra [pobretasuna]; zeren Jesus, Maria ta Joseren alderdietan agertu zan ez-geroz ez dezakian
ezertxok ere itxusitu. (Interpr?). Bv AsL 34.
3. (V-gip, G-goi, L, B, BN, S; Dv, H). Ref.: A Apend; Lh; Etxba Eib; JMB At. Región, comarca. "Gure
alderdietan ez da holakorik ikhusten, on ne voit pas de pareilles choses dans nos contrées" Dv. "Alderdiak [...],
pays, région. Gure alderdietan, dans nos contrées" H. "Alderdi gizena (B), comarca feraz" A Apend. "Paraje,
lugar, término" Etxba Eib. "Comarca, región, zona" JMB At. Ezperen bat bedi Nafarroa-beherearra edo
zuberoarra Bizkaitarrarekin edo Alabesarekin [...], edo zein nahi Eskual-herriko alde batekoa bertze
alderdikoarekin. ES 398. Europa daritzan gure alderdi hunetako zathi hau. Ib. 389. Bizi zen bere aitarekin Ur
zaritzon hirian kaldeendarren alderdian. Lg I 38s. Onen iru semeak / Jafet, Sem eta Kam, / iru alderditara /
zabaldu izan ziran. It Fab 229. Senperen izena da eskaraz Helbarren, / Nahiz alderdi batek orai duen arren. Hb
Esk 119. Egon zaite zure alderdian. Zure gatik erosi dut etxea. Hb Egia 19. Judea eta alderdi aietako jende
guziak. Lard 541. Tubal [...] bere etxekoakin etorri zan munduaren alderdi au gizakumez betetzera. Ib. 11n.
Emakumeak bakarrik agintzen zuten alderdi bateko Erregiñaren Ministro eta ondasun guzien kontuartzallea. Ib.
492. Nor bere alderdian, edo Ebanjelioa erakusten ibilli ziran tokietan, Jesusen izenean odola isuri eta illak izan
ziran. Ib. 534. Bitartean Isboset bere alderdiarekin pozik zegoan, eta Davidek etzuen Israel guziaren agintean
sartu nai. Ib. 184. Gesengo alderdian biziko zera. Ib. 59. Garai artan alderdi aetan España despita gogorrean
Pranzesakin zebillen. 'En aquellas partes'. Aran SIgn 42. Alemania ta Suizako alderdietan. Ib. 90. Karlisten usaia
da / Ez abantzatzeko, / Entregu ez badira / Batailan artzeko; / Sasiko alderdia / Baliatzen zako, / Otsuen
gaztelura / Erretiratzeko. Bordel 178. Orlako funtziyorik / juan dan aspaldiyan / apenas izandu dan / gure
alderdiyan. Ud 120. Agure bat alderdi danean ezaguna. "En toda la comarca". EE 1882c, 447. Alderdi onetako
barririk nik ez dakit; / Jauna, jakin dagizun naz pelegrinua. AB AmaE 389. Franziako anaiak lengo gizaldian /
Gero Naparroan ta gaur nire alderdian. Ib. 27. Lyoneko alderdian. Elsb Fram 64. Berheziki gure alderdietan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
996