A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(en colab. con NEtx).
Etim. De alden < alderen + -tu, al igual que atzen-du, osten-du.
aldenkaldi. v. aldenaldi.
aldentze. Separación. Aldentze garaia danean, eriotza gure artean negarra ixuriaraztera datorkenean.
JBDei 1919, 170. Arraiak ura bezala maite / baizenduan zure lurra, / ta bere mugaz aldentze orrek, / ematen
zizun beldurra. Basarri 38.
aldeoka. v. aldaroka.
aldeontzi. v. alderantzi.
aldepe (S), aldebe (A Apend). Ref.: A; Lh. 1. (En casos locales de decl., en sing.). "Aldepean (S), abajo" A.
"Alde betik, beko aldetik" A Apend. "Aldepetik (S), par dessous" Lh. Zelüko gaizer jarraikiten bada, eta
ezdeüsen edükiten aldepekoak oro, handikeriak, sobera agertü nahiak, plazerak. Bp II 57 (Azkue traduce
aldepekoak "las cosas terrenales", en realidad es "terrenales", sin valor sust.).
(Precedido de gen.). Süperiürrak begia etxekiten zeron üskaldün handiari. Arrats batez, zerbait zotükü
nabaritürik, jarri zen haren alde peko kanberan. Const 19.
2. "Aldepia, envers (S)" H (s.v. aldea). v. aldazpi.
aldera. "Aldera, berreun-alderea, berreun-inguru (V-ger)" A Apend. Tal vez alderea se trate de errata por
aldera, en cuyo caso no tendría valor sustantivo, y sí equivalente al de aldean (v. ALDEAN (d)).
aldera. v. aldaera; aldeera; aldra.
alderagi. "Accesible, lugar o cosa que se puede llegar" Lar.
alderagile (Lar (-ille), Hb ap. Lh). "Apartador" Lar. "Qui met de côté" Lh.
alderagin. v. alde eragin.
alderaginde, alde-eraginde (Lar). "Apartamiento" Lar.
alderagite, alde-eragite (Lar). "Propulsa, propulsión" Lar.
alderagitu. v. alderegitu.
alderagotu. "Acercarse más, alderagotu, alboragotu" Lar y Añ.
alderakizun. Comparación. Mutikotan makiñabat aldiz esan zidan amonak nire aitaren antzeko erten
nintzela. Orduan, ezin igarri alderakizun onen salaketaren gaiztoari. Etxde Itxas 19.
Símil, figura. Au da bigarrena: ala-nola edo alderakizun baten bidez adieraziko dizut. Or QA 184. Ua
argitaratzean, alderakizun egoki bat zitzaidan burura, zirku-iokutik artua atsegiñago ta argiago geldi zedin. Or
Aitork 137. Alderakizun baten bidez adierazten du Luisek Iainkoak animari egiten dion ikutua. Or in Gazt MusIx
40.
alderakor. Inconstante. Ez natzaio [...] fida nere buruari, hain herbala ta hain alderakorra naizen
denboran. "Inconstant". Birjin 212.
alderandu, aldeandu (V-gip, G-goi). Ref.: Bon; Iz UrrAnz (aldeandu). 1. Apartarse. "--Zer egintzun Antonio?
--Aldeandu zan emendik" (G-goi). v. aldendu. Baña ez al zuan Patxik aditu joan bezin aberatsa zetorrela,
alderandu zan anaiarengandikan, izurriaz edo atzez beterik etorri balitz bezela Inazio. Apaol 112. Ekusi zuen
alderandu zitzaiola bere eskuan lenago zeukan pluma ura. Maiatzeko illa 20.
2. Apartar. Alderantzen dituzula Jaungoikoaren bidetan eta bere serbizioan arkitzen dan gozotasunetik.
Maiatzeko illa 57.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
991