A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Abüsione gerthatü, / Eta hüllan bizia galdü. "Lorsq'il fut presque nuit". ChantP 316. Zer tenore da? Hamarrak
abantxu. JEtchep 100.
Onen gudari kupurua 30.000 zan abantzu (más o menos). EEs 1913, 208.
(Con dat.). Cerca (de). Judiuak Babiloniara eraman izan zren tenprari abantxu. Hual Mt 1, 11 (Dv
desherripen irian, BiblE erbesteratu zituzten garaian). Eta erkitian gero bedratziuen ordiuari abantxu, enkontru
emon zion berze banekin. Ib. 20, 3 (BiblE bederatziak aldera).
- ABANTZU IZAN. Estar al límite de las fuerzas; agonizar. "Abantzu da, il agonise" Lh. Eztüzia ikusten /
abanzü dela Xarlemaiña Enperadoria? 'Ne voyez vous pas que Charlemagne l'Empereur est à bout?'. Xarlem
1002. Eztüzié ikusten papa / orai bortxatü zirela / gure gerla jentiak / oro abanzü direla. 'Tous nos gens d'armes
sont à l'agonie'. Ib. 618. Ikusiz behin batez abantzu nintzela / Ganbiatu ninduten abre bat bezala. Hiribarren
Doxamendi Kapitaina (ap. DRA). Gaxuxa, zauri laster, jaun erretora abantxu dugu. Leon GH 1926, 27 (ap.
DRA).
"Hil abantzu da" H. "Hil abantxü da (S)" Gte Erd 265.
"Abantxen [¿por -txu?] da illes (il urrena) (AN-arce)" EI 384.
abantzuñi (Arch ap. DRA (-nz-), A Apend), abantxuñi (S ap. A). "Casi tocando" A. v. abantxuño.
abantzuto. Casi. v. abantxuño. Gizon xahar itsu bat abantzutto sendatu den bere bathaioko egunean. Prop
1893, 179.
abaña. v. amaraun.
abañatu (R ap. A), amañatu (R-uzt ap. A). "(R), acercarse" A. Abañatan zitzaularik eskriba¸) edo
erakuszale bat. Hual Mt 8, 19 (Lç, Dv hurbildurik, Samper urrantzen, BiblE hurreratu). Eta abañatan zrelarik
urak, postatruk lurrian, abrazatu ztein Aren zankuak. Ib. 28, 9. Nola urdu baizaitad tenpra abañatuz duala. Mdg
152. Agintariak berak ere abañatu zitzaikion leku hura utzi zezan eskatuz. EG 1956 (1-2), 27.
abañau. v. abadinau.
1 abaño (R-is ap. A; Dv (R)), amaño (R-is ap. A). "Proximité. Bideari abaño erori, tombé près du chemin.
Abaño se decline-t-il?" Dv. "Proximidad. Etxeari abaño, junto a la casa" A. "Kalako aurkintzean ene abaiño
iñaztura bat erori zen" Ib. (s.v. aurkintze). Egin zazei penitenzia, zeren abaño baitago zeurien reinua. Hual
Mt 4, 17 (Samper urran).
(Con reduplicación intensiva). Gurutze haiek, alarguna negar-zotinka zeragoion lekuari abaño-abaño jarri
zituzten. EG 1956 (1-2), 27.
"Abañozko baskuek (R-vid), las próximas Pascuas" A. Abañozko Bazkuek alegria emoiten daitadeinagatik
[...]. Mdg 131.
Etim. Quizá de cast. a mano.
2 abaño. "(R-uzt), haba pequeña" A.
abao (V-m-gip; Aq 161 (G), Mg PAbVoc, H (V)), abau (V; Dv (V)), abai (V-ger-arr-oroz, AN-gip; Añ (V), Dv
(V)), abae (V-gip), abaa, aba (V-ger-ple), abe (V-ger). Ref.: A (aba, abai, abe, abao, abau); Iz ArOñ (abae,
abaua); Etxba Eib (abaua); Elexp Berg.
Panal de miel. "Rayon, gâteau des ruches" Dv. "Abáe, abáia, (el) panal (de miel), estiabaiak" Iz ArOñ. "Aiñ
loratsua zan ingurua eze, erletxian abauak eztixa ganezka" Etxba Eib. "Eztiz betetako abaua [...]. Argizai asko
ta ezti gutxi zeukan abau arek" Elexp Berg. v. abaraska, EZTI-ORRAZE. Tr. Documentado sólo en textos
vizcaínos. Hay abaa, con vocal geminada, en RS, abai en Añibarro y Larrakoetxea, abau en Uriarte (abaua det.
en todos los ejs.) y Arrese Beitia, y abao en V. y J.J. Moguel y en Ibiñagabeitia.
Arri ebil okiak oroldirik ez, erle uzatuak abaarik ez. RS 5 (cf. O Pr 146). Eta onek lorarik lora batuten daben
legez eztia ta argizagia abai gozoa egiteko. Añ EL 2 5 (EL 1 3 eztiabia). Ta egin gero erlaunzean abaraska, edo
abao aurtxoen ezpañak gozatzen dituztenak. VMg XI. Begiratu deijuela bere abao ta eztijei. JJMg BasEsc (ed.
1845), 48. Gero aotik argizaija botaten daben neurrijan, duaz abaua egiñaz. Abaua egiñik daguanian betetan
ditube eztiz euren gelatxuak. Ur Dial 12s (It abaraska, Dv breska, Ip orrazia). Zure amore eztitsuaren zumoa
edanda, / Amodiozko abau gozo bat daidan egin. AB Olerk 320. Maitasunan mingotsa / abau aren barruban bai
neban idoro! Laux BBa 30. Ik erlategiko abaiak baño zastada geiago izango dok. Larrak EG 1959, 189. Bera
zen lenengoa erle ernariak eta erlakume ugariak izaten ere, baita abaoetan ezti apartsua biltzen ere. Ibiñ Virgil
110. Abao utsak kendu. Ib. 112.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
99