A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
- ALDEKO HANDIKO. "Aldeko baserrian, bi bizitzetatik urrunen dagoena, handikaldeko partekoa. Aldeko
andiko txakurra da" Elexp Berg.
- ALDEKO HEMENDIKO. "Aldekoan, hemendiko aldetik dagoen etxe bizitza. Aldeko emendikuan txarrixa il
ddabe" Elexp Berg.
- ALDEKOXEGI. Algo parcial, un poco demasiado partidario. Zorretan natzaio orobat nere itzulkizunekiko
bere iritzia --nere ustez aldekoxegi zaidana-- emen agertu nai izan duelako. Gazt MusIx 8.
1 aldekoi (Lar, Añ, Hb ap. Lh, Bera), aldegoi. Circunstancia. "(En las) circunstancias presentes, oraingo
aldekoietan" Lar. "Obenaren aldekoiak, las circunstancias de pecado" Bera. v. zertzelada, zertzelidade.
Xeheren-xehe erauskida dietzadatzu [...] Jainkoak egin dautzun graziaren aldekoi guziak. Birjin 49. Amorioak
diala haiñbeste begitharte nola aldekoi beitü batzen. Egiat 206. Pekatuari darraioen laguntaritzak, aldekoiak,
jarraioak edo zirkunstanziak. Añ MisE 150. Diruditenez aldekoi miraritsu, zeñarekin señalatzen zituzten
gertaera igarotakoak. "Según las circunstancias misteriosas con que descifraban los sucesos pasados". Izt D 50.
Badu gañera beste aldekoi begirune ez txikiagokoa. EE 1881c, 36. Baña aldekoi auengarriak eraman izan zuten
etsaiaren alde edo berezkira. "Circunstancias deplorables". Otag EE 1882c, 477. Beste [egintza] batzuek
denpora neurtu eta aldegoi (circunstancia) estuetan egiñak. Ag Lar 559. Ordura arte aldekoi edo zirkunstanzia
guztiakin jarri gabeak beti ziralako. AB EE 1896b, 21. Orazioan iru aldekoi biar dira gorde: au da, zer eskatu,
noren bitartez ta nola edo zer moduz. Kortazar Serm 295.
2 aldekoi. "Partial" H. v. 1 aldekor.
aldekoikeria. Partidismo. Ango aldekoikeria, ez-jakinak, xinplekeriak eta... "ez-egiak" erokeria zahar
baten agertze berriak ditugu: antisemitizgoaren, alegia. Aginaga Egan 1961, 6.
aldekoitu. "Circunstanciar, aldekoitu, darraikotu" Lar.
aldekontra. "Rebours, sens inverse" Dv.
- ALDEKONTRA EGIN. Oponerse, llevar la contraria. Nik ezagutzen dit ene emaztia. Bethi, gaiza oroetan,
alde-kuntria egin dizu. Egunaria 1956 (ap. DRA).
- ALDEKONTRAKO. "Qui est au rebours, en sens inverse" Dv.
1 aldekor (Ht VocGr 396, Lar Sup, Añ, Dv, H), altekor (S ap. A). 1. "Partial" Ht VocGr 396. "Parcial, de
algún bando" Lar y Añ. "(Hacer las) partes de alguno, es favorecerle, norbaiten aldera egin, egon; aldekor izan"
Añ. "Parcial, favorito" A. v. aldedari.
(Uso sust.). Partidario. Zuei ere don Karlosen anziñako aldekorrai. Atheka 182 (179 (BN) aldekari, 185
(V) partidario, 176 (S) Karlostiar). Bañan gure buruak aldakorrak eta aldekorrai egokitzekoak dirala-ta. EEs
1920, 211.
2. Parcial, no total. --Zelangoak izan leitekez parkamenak? --Osoak eta aldekorrak. Itz Azald 150. --
Zeintzuk dira parkamen aldekorrak? --Muga izentauagaz emoten diranak, berbarako, berrogei egunekoak. Ib.
150.
2 aldekor. "(V-m), propenso a huir" A. Cf. alde egin.
aldekortasun. "Partialité" Lecl, Dv (que cita a Abb) y H.
aldekortu. "Devenir partial, se jeter dans un parti" Dv.
aldekotasun. Parcialidad. Edestilariek zintzoak, egitiak eta iñoren aldekotasunik gabe izan bear dute
(Quijote IX). Anab RIEV 1928, 611 (AIr ib. 604 alderdikeri, Ldi RIEV 1929, 210 aldekeri).
aldekoxegi. v. ALDEKOXEGI (s.v. aldeko).
alde-kuntre. v. aldekontra.
aldekurru. (Estar, etc..) inclinado a un lado. Otzarea aldatzean, aldekurru ipinita, erreztoago lurrez beteko
dozu (V-m). "Poniendo en la cuesta la cesta ladeada [...]". A EY III 308.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
988