A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
beldur ziren aldekideak (partisan) ethor zakizkon askatzerat. Lf GH 1924, 735.
- ALDEKIDEKO. "Colateral" Lar. "(Hb), collatéral" Lh.
aldekigo (Lar), aldegigo (Añ). "Libelo de repudio" Lar y Añ. Baldin iñork bere emaztea uzten badu,
aldekigoa edo banakatutako agiria eman bizaio. Lard 381.
aldeko (V, G; Dv, H), alteko. Ref.: A; Elexp Berg.
I (Sust.). 1. (Precedido de gen.). Partidario (de), del bando (de). "Hauzaphezaren aldeko direnek burua gora
dabilkate" Dv. "Aldekoa, partisan. Esauren aldekoak (Echve)" H. "Favorito" A. "Francon aldekuak ixillik dare
aspaldian" Elexp Berg. Cf. ALDEKO (A, b). Hire etsaiak dituk biak nola biak. / Tontoa! derro arratoiak: / Hi
bai nere aldekoa! Ez nauk eiki haiñ astoa. "Moi ton libérateur? Je ne suis pas si sot". Gy 246. Carlosen aldeko
zen, handizki aitua, / Gora behera denek ezin mudatua. Hb Esk 156. Amasa Absalon-en aldekoa izan bazan ere,
hura il ezkero David leialkiro serbitzen zuen. Lard 202. Eta Juduak larritu ziran, Diana-ren aldekoak aien
kontra aztoratuko ziralakoan. Ib. 518. Joaten da bere aldekoakin bildutzera. "Con sus aliados". Otag EE 1882c,
581. Xahu naiz ohartzen bada (mera) ez naizela haren aldekoetarik. Isoard (ap. DRA). Huna bertze gerthakari
bat zointan ageri baita Jainkoak bere aldekoez hartzen duen artha berezia. Prop 1888, 139. Lege haren
aldekoeri azpitik esku emanez. HU Zez 42. Behinere ez dituela harek ahanzten bere aldekoak, ez eta bere
etsaiak. HU Aurp 62. Lege horiek egin dituzten gorrien aldekoa zela. Ib. 55. Gobernüko gizunak berak eta haien
althekoak. ArmUs 1896, 106. --Nik? aurrean neukanari ukabilkada bategaz agiñak atera. Baiña asko ziran da...
[...]. --Ta ire aldekorik etzan? --Iñor bere ez. Ag AL 81.
(s. XX). Peruren aldeko guztiai zorrotz ekiteko. Ag Kr 173. Erlisionearen aldeko batzu irakasle, ez
baitezpada erlisionearen mutilak. JE Bur 56. Luteroren eta Kalbinoren aldekoak. Inza Azalp 90s. [Amadeo
erregea] etzan noski Carlosen aldekoa. Or SCruz 41. Oso gizon zuzenaren aldekoa ta liberalen etsai zorrotza. Ib.
10. Poloniko erri xeea edo beekoa etzala abertzale, etzala aundiki ta apaiz polonizaleen aldekoa. Ldi IL 165.
Yainkoaren ume edo aldekoak. Ir YKBiz 154n. Kristo ere lotsatuko da gutaz, ez gaitu bere aldekotzat, kristautzat
artuko. Ib. 201n. Bost joku egin ark lagunekin; / Aldatzen aldekoek bi. Or Eus 423. I Piarresen aldekoa aizela.
Etxde JJ 30. Urtubiaren aldekoak Sabelxuriak deitzen zituztela. Zerb Azk 61. Erreboluzioaren aldekoak garenok.
Arti Tobera 275. Bruto ta Kasiren aldeko zan Keremona. Ibiñ Virgil 61. Biek [Ogetak eta Haranek] badituzte
beren aldekoak. Ikusiko dugu... zoinek zuten arrazoin. Herr 4-2-1960 (ap. DRA). Adimen-zalerik zorrotzenek eta
itxuenek, eta onura-aburuaren aldeko argienek eta gogorrenek Platon gurasozat, edo, arbasotzat dute. Zait Plat
7. Bizartegian batzen ziranak bere, Dorregarairen aldekoak ziran, geienik. Erkiag BatB 80. Loiolatiarrak
etzirela Nafarraren aldekoak. Ardoy SFran 97. Ez nintzake, haatik, egiaren aldeko zuzen agertuko guztiok
dakigun zerbait ixilduko baldin banu. MIH 292. Ez dugula, hots, etimologiaren zaintzaile izan behar
horrelakoetan, baizik eta mendeen joanak errotu dituen hots legeen aldeko. Ib. 99.
v. tbn. EusJok 117. JMB ELG 85. NEtx Antz 58.
(No precedido de gen.). Frantses eta Angeles aldeko zituen. Hb Esk 162. Erritarren artean ez ezik Markesandrearen
inguruan zebiltzan aietatik ere, ba zitun Santa Cruzek aldekoak. Ib. 108. Geurok ere, etsai
nahiz aldeko, haren ume eta iloba baikara. MIH 61. Joko bakoitzak izango ditu aldeko eta kontrakoak. Ib. 245.
Euskal Herrian ez zuen [Regoyos-ek] aldekorik izan. Ib. 130.
(Precedido de tema nominal nudo). Herriek emaitean herriei partida, / Bakhotxaren esteka herri aldeko da;
/ Españolak badire kontra Fransesaren, / Bihotz guzietan da su erresumaren. Hb Eus 216. Baña jakin ez arren
euren abixenak, / Jel aldekuak dira ortan dabixenak. Enb 147.
2. (V-gip, G-nav). Ref.: A Apend; Garbiz Lezo 159; Iz ArOñ (álde, aldéko). Vecino. "Vecino" A Apend.
"Aldékua, el vecino" Iz ArOñ. "Aldéko, aldékua, el de la casa vecina" Ib. v. ALDAMENEKO. Ura ekusten an
omen dek / Paskoal gure aldekoa. GavonC (1705) Egan 1956, 27. Eta ala aldekoék, ta lén ikusi-zutenek errumés
éskean zebilála, zióte: Agián eztá au, zegóna eskean? LE Io 9, 8 (Dv hauzoek). Norberen izkuntza aaztu ta
aldekuen izkuntza ikastera dijoan erria, erri atzeratua da, ta laister, zoritxarrez, galdua. EgutAr 21-2-1962 (ap.
DRA).
3. Allegado, pariente próximo. "Aldekoenak, los allegados" A, que cita el ej. de Uriarte; en realidad, el suf. -en
es de gen., no de superlativo. Ez bedi loia biurtu apaiza bere erritarren eriotzan, / Baizik bakarrik aideen eta
aldekoenean, au da aita, ta ama, ta seme, ta alabarenean, anaiarenean ere. 'In consanguineis ac propinquis'. Ur
Lev 21, 1s (Dv ahaideenetan eta hurbilekoenetan).
4. (V-gip ap. Iz ArOñ; Bera). Prójimo. "Jaungoikoagatik gure aldekua mattatu biar degu, debemos amar al
prójimo por Dios" Bera. "Jaungoikuarekiko, aldekuarekiko ta nerekiko utsarrak" Ib. "Aldékua, el [...] prójimo"
Iz ArOñ. v. hurko.
5. "Aldékuak, las limoneras" Iz Ulz.
6. "El caserío muy próximo, siempre que quede muy cerca. Juan zaittez aldekora ta emon daizuela gatz puxka
bat" Elexp Berg.
7. "Aldeko, barrio o auzo para Bonifacio Echegaray (98)" Garate 12.ª Cont Eusk 1972, 56.
II (Adj.). Próximo. "Okasio aldekoa, occasion prochaine" H.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 987
mende.