A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
doaz / egun oro galduaz, / eta harena kontrara / bethi abantzatuaz. EZ Noel 92. Eta Piarres Detxeberri edo
Dorrek eskararat emana, eta zerbait gehiago abanzatuba. INav (tít.). Berthutearen bidean abantzatzeko. Gç 24.
Hunen autora sabantegia eta sobera khartsua ezagutzen dut fedearen kontra gauzarik xumeena abantzatzeko.
Brtc 3. Zure buruari ukho eginen duzunaren arabera abantzatuko zare berthutean. MarIl 34. Merezitu zuen
Jainkoak abantza zezan bere inkarnazioneko denbora. Jaur 350. Desiratzean bethi abanzatzea saindutasunean.
Ib. 380. v. tbn. Ch I 13, 8.
Avanzar, ir hacia delante. Lekua batez abanzatu. Volt 152. Enaite haboro abantza. Tt Onsa 68. Eta oro
galdiak gira / gitian korajuski abanza. Xarlem 631. Abanza bi partidak. Ib. 633. Karlisten usaia da / ez
abantzatzeko, / entregu ez badira / batailan artzeko. Bordel 178.
Merxikak abanzatu direnean egostetik. ECocin 49.
(Part. en función de adj.). Adin abanzatiago batian. CatLan 3.
2. (Aux. trans.). Adelantar, avanzar. Iesusekin ziradenetarik batek, abanzaturik eskua, idoki zezan bere
ezpatá. "Avançant". Lç Mt 26, 51.
3. Prestar, adelantar dinero. Behar ükhen diozü orano audela, / Berak abantzatü ehün libera, / Eihartxek
ezpeitzin / beharrüne handin / Paperaren ordin: / Amandalako edo persegitzeko phüntin. 'Dans l'obligation
d'avancer lui-même cent francs'. Etch 274.
1 abantzu (Urt II 211, VocBN (-nz-), Hb ap. Lh, Gèze (-nz-), Dv). 1. Avance, progreso. "Avance (dans le
travail, la route, etc.). Abantzu handia darama (Hb), il a une grande avance" Lh. v. abantzamendu. Spiritu
saindua [...] zeinen berthutez gauza guziék iraute eta abanzu baitute. Lç ABC I 2r. Hanbatenaz dela haren
abantzua eta probetxu ispirituala handiago. Ch II 12, 8. Zerk ere egiten baitu orano net prootxoz dela gure
abanzu ispiritualaren desiraren ukheitia. AR 22. Ikhusteko eia egin dugun abantzu handirik berthute hortan.
Jaur 377. Meditazioneari arthoski jarraikitzen denak, ez dezake falta berthutearen bidean abantzu handien
egitea. Ib. 110. Bainan Bixente ber arimaren gidaritzat hartuz geroztik saindutasunean abantzu handiak egin
zituen. EskLAlm 1851 (ap. DRA). Ur-handiek gaindi egin zuten, gain alde guziak orhe bilhakatu ziren, eta
kharreuzak baratu ziren deus abantzurik gabe bortz hilabethez. Prop 1899, 227. En DFrec hay 2 ejs.,
septentrionales.
2. (Hb ap. Lh, H (G, L, BN) A Apend). "Prêt à intérêt, cheptel" H. "Paiement avant therme. Abantzua egin
langilei (Hb), rétribuer les ouvriers à l'avance" Lh. Akitania kontseiluak 690 mila libera, hau abantzu bat,
intresik gabe turnatzeko. Herr 22-2-2001, 6.
3. "(L, BN), diferencia" A Apend.
- ABANTZUAN (Hb ap. Lh, H). "Dirua, behia abantzuan emaitea, hartzea" H. "Azienda guzia abantzuan du
(Hb), il a tout son bétail à cheptel" Lh.
- ABANTZUTIK. Anticipadamente. Eta ixuri dienian parfum olio hori ene gorphitzaren gainerat, egin du
abantzutik ene ihortzteko. "Ad sepeliendum me fecit". SalabBN Mt 26, 12.
2 abantzu (-nz- L, BN, S; VocBN (-nz-), Dv, H), abantxu (AN-egüés-arce, L-sar, BN-baig, S, R-uzt), ahantxu,
aantzu. Ref.: A (abañtxu, abantzu); Satr VocP (abantxu); EI 262 y 384; Gte Erd 265. Casi. "Presque, sur le
point de" H. "Casi, poco más o menos" A. "A falta de poco" Satr VocP. "A(b)antxu hila da (BN-arb)" Gte Erd
265 (junto a hiltzeko heinean, hil hurran, hiltzer, etc., de otras zonas). v. ia, kasik, hurran. Tr. Documentado
desde el s. XIX en textos septentrionales y roncaleses. Hay también un ej. en un texto guipuzcoano de Euskal
Esnalea (empleado con el sentido de 'más o menos').
Alde orotarik siegatürik / dügü Pabiako hiria / eta abanzü hilik / gure gerla jentia. Xarlem 1316. Xarlemaiña
Dozepareki / abanzü huna zaizü. Ib. 901. Abanzü Italiak oro / bere dütü exigatzen. 'Il exige pour lui presque
toutes les Italies'. Ib. 1204. Gure resursak oro / abanzü zaizkü finitü. Ib. 600. Senar zenaren ontasunak abantzu
orai iretsi. AstLas 69. Hemeretzü denian, primajen xangriti / abanzü egin nian ene büris gainti. Etch 178. Fedea
abantzu iraungia. MarIl 7. Eskara ere luke nahi begiratu [d'Abbadiek], / Erdara zaionean abantzu nausitu. Hb
Esk 127. Lehenago bazen gure mendietan zaldi arraza fin bat; abantzu ezeztatua da. EskLAlm 1858, 19 (ap.
DRA). Abantzu egin denian, emaiten dira helzaurrak barnian. ECocin 47. Egun kontan xin zitzaikun elurra
abantxu iriaraino. Mdg 127. Kosetxako abantxu lan guziua, egitendei emaztek. Ib. 137. Etxera heltü zelarik,
amak besarkatü zian eta potez abantzü jan. Const 18. Gosez, hotzez abantzu hila. Ox 38. Arras gogotik
mintzatzen niz gizon huntaz [Bernat Detxepare] ahantxu ene erritarra delakotz. Zub 17. Gaixoak, hor, bizia /
abantxu du galdu! Etcham 169 (148 abantzu). Eta aantzu gibeletik atxemana duelarik, horra non agertzen diren
iguzkiaren lehenbiziko inharrak. Barb Leg 25. Aphezak ordian haurrari: Ez etxit, ez; bena abantxü bai (S). A EY
II 143. Munduia pasatu dut bosgarren aldian / orai berdin abantxu seigarrenian. Balad 118. Txakür aia izan eta
izanen da akhoi. Mithikilen eta Larrory-n txanpakari horiek [txakürrek] kalitü die abantxü dozena erdi bat ardi.
Herr 23-7-1959 (ap. DRA, s.v. akoi). Abantxu bi urthe baditik hemen girela mendian, basak bezala bizi. Larz Iru
80. Gure etxalte txipi eijerra abantzü dikün igorri. 'Il nous l'a presque delapidée'. Casve SGrazi 108. v. tbn. Elsb
Fram 88.
(Postpuesto al sintagma al que acompaña). Ülhüna zenin abantzü / Etxerat abiatü: / Bi adixkide baratü, /
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 98
mende.