A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
eta izarrak eskuin-ioeran. Or QA 190.
(Precedido de gen.). Aien aldez-beste mintzatzen omen gira. Eta aiek... gure aldez-beste. Or in Gazt MusIx
26.
b) Por otro lado, por otra parte. Orixe egozten dio Platon-ek Protagora-ri: makurragorik eta aldez-beste
aundiagorik ezin asma. Zait Plat 122.
c) De parte a parte. v. ALDEAN BESTE. Aldez bertze zilhatua eta osoki xehatua izan da gure bekatuen gatik.
Etcheb Zeruari 42.
- ALDEZ BESTE(A) EGIN. Atravesar. Norbaitek araño ekarri ta ostendu zituan, andik besteak etorri ta
mendia aldez beste egiteko. Anab Eusk 1930, 161. Poli korrika asi zan kaiari aldez beste egiten. Anab Poli 35.
Berealakoan egin nion aldez bestea kai-aurreari. Ib. 24. Atlas deritzaion mendi-zerrendari aldez beste egiten.
Anab Aprika 21.
- ALDEZ BESTEKO. a) Equivocado, erróneo. Ta aldez besteko tokian alperrik egoteak sumintzen nau. Anab
Eusk 1930, 162.
b) Contrario. Bein gure naimena ekiñaldi bizkor batez bere asmoari lotzen bazaio, ez da artatik lasatuko,
aldez-besteko asmo bat artu arte. Or QA 40.
- ALDEZ BESTETARA. Zearretara, aldez bestetara, ta bidez-beste, Parmenidek irakatsiaren alde egin zuen
[Zenonek], ab absurdo, alegia. Zait Plat 40.
- ALDEZ EDO MOLDEZ (SP, Dv, H). De una forma u otra. "D'une façon ou d'une autre" SP (que, como los
demás lexicógrafos, lo toma de Axular). Aldez edo moldez ordena hunetan errezibituko den baino lehen
zorrak eta munduko tratuak kontenta bitza. Harb 423. Nor da euskal-herrian aldez edo moldez, zordun eta
obligatu etzaitzunik? Ax 5 (V 2). Haragiaren bekhatuan, lehen edo gero, aldez edo moldez, obraz edo gogoz,
kutsatu gabe edo linburtu gabe egoitea. Ib. 365 (V 241). Eztela egundaiño nehor salbatu [...] aldez edo moldez
kofesatu gabe. Ib. 523 (V 337). Ea aldez edo moldez osoki utziko dutenz komunione saindua. SP Imit IV
10, 2. Eta hala nor da munduan gure hertar Saindu dohatsu haukien alderat aldez edo moldez zordun eztenik?
ES 125. Ongi bai zakien Jainko Jaunari gaudela aldez edo moldez, onean eta gaitzean, atsegin alditan nola
biozminetan. FIr 133. Mehatxatu nauzue, berriz edekitzen badut ahoa, aldez edo moldez isilduko nauzuela. Arti
Tobera 283. Aldez edo moldez bilha dezagun gain hartako argia. Herr 30-11-1961 (ap. DRA). Horrek lanari
emaiten dio hedadura gehiago, aldez edo moldez. Lf in MEIG III 116.
- ALDEZKO. (Precedido de gen.). Favorable a. Artu dabez erdijan gautxori gazuak, / Neguaren aldezko
guzur-dariuak. Enb 179. Eskerrik asko, Teseu, zure biotz on eta nere eskubideen aldezko zure atazaren ordañez.
Zait Sof 136. Besteren batzuk bere, atsekabepe egozala-ta, aen aldezko izatekotan, bere samin ta nekea
eskeintzea otu yakon. Erkiag Arran 170. Iruña-ren aldezkotzat deitua izan den Hiribarren. MEIG VII 120.
(Precedido de tema nominal nudo). Uzkurtz-aldezko gudalburua / Euzkera ixan da beti, / arrotz-obenik
igaro ez dein / euzko-mendijen ganeti. Enb 40. Emakumea beti dago gertu, beti ernai bere buru-eder aldezko
burrukarako. Erkiag Arran 42.
- AZKEN ALDERA. v. azken.
- BESTE ALDE DELA (bertze SP A), DIRELA. (Seguido de oración completiva). Además de que, aparte de
que. "Laissant à part, outre que" SP. Puntutsu bagare, [...] bertze alde dela leku emaiten diogula bertzeari
nor, nongo eta nolakoak garen bilhatzeko, [...], geurok aphurtzen eta itsusten tugu gure abantaillak. SP Phil
201. Ezen, bertze alde dela horrelako iujeamenduak heldu direla jende ergeletarik, [...] etzenduke hargatik
bertutea utzi behar. Ib. 225 (He 226 heldu direnaz landan, Echve Dev 262 izanaz gañera). Pena hark geiago
balio du barurarenak baino, zeren bertze alde dela orobat nekhatzen duela, hagitz fruitu desiratzekoagorik
ekhartzen du. Ib. 319.
(Acompañado de sintagma nominal). Además de. Bainan hirur debozione suerte hek bertze alde direla,
badira hainitz bertze suertetako. SP Phil 13s (He 13 ordean badire berze debozioneak ere). Geiago diot, bertze
alde direla eritasun luzeak, munduko egitekoek, hainitz manerazkorik izanez, maiz urruntzen dituztela senharrak
bere emaztetarik. Ib. 256. Ongi eginen duzu zenbait egunez barurtzeaz, [...] zeren, bertze alde dela baruraren
ordinariozko obra, [...], ontasun handia da bethi nausi izaitea sabelaren edo gormandizaren hersteko. Ib. 316.
- BESTE ALDERA. a) A la inversa. "Bertzaldera, au contraire" Dv. --Mundu huntako bizitzea hanbat
miseriatara suiet badere, fidelarentzat Iainkoaren benedikzione bat da [...] zeren Iainkoak hek hemen
entretenituz bere amorio paternala erakusten baitraue. --Eta berze aldera, erranen dugu ezen gazterik hiltzen
dena, Iainkoaz maradikatua dela? "S'ensuit-il au contraire". Lç Ins D 6r. Baldin badakusa ezen eriak eztuela
asko sendi bere bekhatuén handitasuna [...]. Eta baldin berze aldera bere konszienzian herstua badakusa. Ib. B
7v. Gauza ttipian eta aphurrean leial dena, arrazoin bada handiagoan ere enplega dadin [...]. Badirudi bertze
aldera, leial eztenari emanen zeikana ere edeki behar zaikala. Ax 103 (V 69). Nola [...] ederrago baitzaitza
Iainkoari gaztetasuneko zerbitzuak eta obra onak zahartasunekoak baiño: hala bertze aldera zaitza halaber
itsusiago eta gaitziago zahartasuneko faltak eta huts eginak gaztetasunekoak baiño. Ib. 188 (V 127). Baldin
gizon orek parterik artu izan bazeban emaztetzat rezibitu nai deban emakume orren aideren batekin [...] Edo
beste aldera, baldin emakumeak egin izan bazeban beste ainbeste. OA 77s. Horla ikhusten dire, maisterrak
askotan, / Mendeak irauten, egoitza beretan; / [...] / Eta aldiz ikhusten dire bertze aldera / Etxe hazkarrenak,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
978