A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
urkuaren atsekabe ta lorren errukija artuten dakidana be bai. Otx 73. Mesia ura, gizon dan aldetik Dabiden
seme da. Ir YKBiz 397. Ta mirabe leiala naizan aldetik, dakizkidanak azaltzea dagokit. TAg Uzt 142. Zuek ere,
maizter zeraten aldetik, orritserako (banketerako) dei egindakoak zerate. Etxde AlosT 15. Intxaurrari bi
aldetatik begiratu gentzaioke: igali edo fruta-zuaitza dan aldetik eta zur-arbola edo baso-zuaitza dan aldetik.
Munita 50. Lapurra, salerostari bat zen aldetik. Mde HaurB 78. Aita naizen aldetik erruki aut. Etxde JJ 70.
Adiskide nauan aldeti, esan dautzuet zer deritxodan lan oni. In Akes Ipiñ 4. Errian ona billatzen saia /
euskaldun geran aldetik. Basarri 74. Izadiaren lana den aldetik, konkor bat, arrigarria ta miresgarria dela aren
lan guztiak bezalaxe. Vill Jaink 51. Gure ezkon-berriok, senarra maiorazgoa zan aldetik, bi egun oso egin
zituzten Bizkaiko uriburuan. NEtx LBB 19. Eskulturagilea, sortzaile den aldetik, erlijio lanean ari da. MEIG I
109.
f) De parte de, a favor de. Milla edergarri, apaindurija ta estalgiz konfesoria bere aldetik eukiteko. Mg CO
248. Jangoikoa badago gure aldetik, nok azpitu ta goiartuko gaitu. Añ LoraS 143. Beti izango nazu / ni zure
aldetik, / guardi egingo dizut / beti ta non-nai nik. It Fab 248. Marijak entzun zituzan eureen erreguak, jarri zan
eureen aldetik, eta beriala irabazi ebeen garaitza miragarri bat. Ur MarIl 51. Jainko egiazkoa noren aldetik zan.
Lard 68. Jokatzea damutu ezetz / oien aldetikan. EusJok II 29. Gaitza da, zergatik arrazoia ez dago zure
aldetikan. Sor AKaik 123. Beren Agintaria utzirik etsaiaren aldetik jartzen diranak. Inza Azalp 10. Betetxeren
aldetik trabesak / gogor ziraden abitu. EusJok 169. Guk, ordea, poema ontan Arantzazukoarekin ari geran
ezkero, Aren aldetik jo nai izan degu. SMitx Aranz 214.
g) Por parte de (hablando de origen familiar). Don Antonio Oquendoren aitasaba amaren aldetik. Izt C 467.
Arabakoa zan orobat amaren aldetik. Aran SIgn 2. Aitaren aldetik garaztarra zen, amaren aldetik baztandarra.
Laph 123. Eztirudi ba, amaren aldetik ere, jatorri goitar bikañekoa. Ag G 224. Aitaren aldetik Adunan bere
aurretikoak iduki arren. Etxeg in Muj PAm 18. --[...] ez othe duzu izan zure familian konkorrik edo
erromatismadunik? --Zaude... Aitaren aldetik, ez dut uste. Lf Murtuts 39. Etxauniako Maider aitaren aldetik
senide zutela. Etxde JJ 216. Umezurtza zan ba aitaren aldetik. Erkiag BatB 23. Aitaren aldetik, horgo alaba zen
Maria. Ardoy SFran 60. Aitaren aldetik an eukazan senideak ikustera. Alzola Atalak 64.
h) De parte de, en nombre de. Daviden aldetik agur egitera zijoazkiola. Lard 175. Antiokiako jentill
kristautuen aldetik bi apostoluak joan ziran. Ib. 510. Nere aldetik erregu zaiozu. Arr GB 75. Riktrudisen aldetik
etorri naz esatera. Ag AL 98.
i) (V-gip ap. Elexp Berg). De encima. "Aldetik galdu jatan karteria" Elexp Berg. Patkolo ibaian mustaldi bat
egindda kendu ei yakon aldetik doai zorigaiztoko ori. Otx 120n.
- ALDETIK ALDERA. De cerca. Bernardatxo errekaren beste aldean zegon belauniko [...]; biño alaz guziaz
ere Ama Birjiña betiko lekuan aldetik aldera bezela ikusi zuen. Goñi 79.
- ALDETIKO, ALDETIKAKO (H). a) (Tras gen.). De la parte de. Gizonen eta munduaren aldetikako
nekheak. AR (ap. H). Adiskiden aldetik deslejaltasuna [...], emazte baten, ume batzuen aldetikako desgustuak;
nork daki zenbat gisetako gaitz eta nahigabe darraizkoten Adam hobendunaren umei mundu huntan. Dh 180.
Neure aldetikakoak prestatzean lasai aski jokatu dut, aurki bestek okerrak zuzenduko dituelakoan. MEIG V 72.
b) Referido a, que atañe a. Gramatika aldetikako partiketa honelaxe genuke, segur aski, aurrenik bederen:
[...]. Bertsoaren aldetik, berriz, bestetara zatitu behar. MEIG VI 143. Teoria aldetikakoak ziren gehienbat
[iskanbilak]. Ib. 67. Kondairaren aldetikakoak kanpoan gelditu dira. MEIG V 91.
c) De parte de (hablando de origen familiar). Aitaren aldetikako osaba mutil zahar bat Allande izenekoa.
Etxde JJ 8. Amaren aldetiko arbasoen artean. Zait Plat 7.
- ALDE TXAR. "(AN-gip), reverso" Garbiz Lezo 158. Cf. ALDE ON.
- ALDE TXARREKO. De mala parte (aplicado a apariciones maléficas, demonios, etc.). v. PARTE
TXARREKO. Eo alde txarrekua, eo Batxi Satika aiz i. A BGuzur 143. Alde txarrekoa bazara, kurutzean
ildako Iaungoikoak ondatu zaizala inpernuko leize zuloan. Ag AL 64. Atsuek esate-eben a ijitano gixajua alde
txarrekoak arrapau ebela, basatxonora urreratu zanian txiliña nok joten eban ikustiarren; eta arexek, alde
txarreko gorriak zirala txilinjotzalliak. Kk Ab II 43. Baten bati otu yakon "alde txarreko"ren bat ixan eikiala, ta
errosariyua errezau biar ebela, bertatik alde eraiteko berari. Ib. 88. "Alde txarreko" aldra andijak agertu zirala
Andikoetxen, euren prakagorri, buztan, adar ta gusti. Ib. 89.
- ALDE UTZI. Dejar de lado. v. ALDE BAT. Oriek, baña, alde utzi itzazu. Zait Sof 23. Pozaren pozez
abazuzaka nator leiatsu, maitena, begirunea alde utzirik. Ib. 34.
- ALDE XAMAR. (Tras gen.). Bastante cerca (de). Zuaitz ori, aritz ori, Krispijana erriaren ondoan eta
Zadorra ibaiaren gañean dagon zubiaren alde xamar omen zan. Munita 36.
(No precedido de gen.). Irurogei ta beatzi urte / alde xamar gabiltzala. Tx B II 36.
- ALDE XAMARREAN. Bastante cerca. Txixtu zorrotz eta luze bat, kanpoan alde xamarrean egiña entzuten
da. Alz Ram 34.
(Precedido de ablativo). Etxetik alde xamarrean zeukaten zelai batean. Etxde JJ 238.
- ALDEXEAGO. Un poco más cerca. Aldexeago baneuzka ta ni bizkorrago egon, astean bein joango nitzake
berak ikustera. Munita 80.
- ALDEXEAN. "Altexian (S-saug), aux environs de" Lh. Etxerako bide hartan baginuen, ez baitezpada
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
975