A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
guztiak irabazteko ene bekatuen zorren alderako eta purgatorioko arima santuenen kitugarritzat. Añ EL 2 11. Zer
egin nei zor andi onen alderako? Ib. 175 (EL 1 163 zergaz kitutuko dot esker-zor andi au?). Au guzti au, Yauna,
eskiñiten deutsut ni-gana sakramentadurik etorteaz egin deustazun mesede andiaren alderako. Ib. 153. Ar zazu
lepoko au zure malko leial eta urrikaltsuen alderako. Arr GB 33. Zer esker onenbestebat grazia eta doairen
alderako eman negizkitzuke? Ib. 108. Zor guziaren alderako serbitzu añ laburra eskatzen du. Arr May 65. Neu
gai enazalarik zubekandik artu dodazan mesede ta onegin gustijen alderako biar dan lez esker egitteko. Otx 182.
Euren lanen alderako etzagunek emoten eutsien su-egurre. Akes Ipiñ 26.
c) A favor; en favor. Uste dogu alan bere, egin dogula zerbait Errepublikaren alderako, gordiaz geure
burubak onen aserre ta burdiña odolsuti. Mg PAb 213. Bai etzagunek eta bai errentadoreak, bakearen alderako
ta auzo guztien onerako gogoti opetsi ta parkatu eudiezan eskolagiñen eurek egiñiko bearrak. Akes Ipiñ 10.
Inoren alderako egin buru-lanaren ordez dirua eskuratzea ezaintzat zuten. Zait Plat 113.
d) Hacia. Denak zeuden prest itsasoz ta leorrez Jerusalen alderako. Bv AsL 213.
e) (Ref. al tiempo). Hacia, aproximadamente. Gaberdi alderako dana egoan ixil ixillik. Ag AL 34. Arri-jasa
bat eskatzen dio [sorgiñari] / ordubiak alderako. Or Eus 335. Amaikak alderako eldu zen. Etxde JJ 121.
Illunabar alderako goseturik zen arras. Ib. 159. Bai, amabiak alderako emen izaten dituk berriz. Ugalde Iltz 66.
Panplonara gaubean, amarrak alderako. Salav 48.
f) Por, a causa de. Zorionak damaizkio Melibeuk ain etorkizun argiaren alderako. Ibiñ Virgil 31.
- ALDERAKONTZ. Para con. v. ALDERAKOTZ. --Jaiotzetik degun argi onek zer erakusten digu
Jainkoaren alderakonz? --Jainkoa bakarrik ohoratu eta adoratu behar degula, edo Jainkoari bakarrik gurtu
behar gatzaizkala. --Eta gizonen edo lagun-urkoen alderakonz? --[...]. Ub 16.
- ALDERAKOTZ. (Tras gen.). Para con. v. ALDERAT (b). Hau da gure alderakotz eman duzun legea: /
Erreferta eztezagun egia ezagutua, / Ez berzeren ontasunaz errezibi damua. EZ Man I 35. Bethi zuen alderakotz
geldi gaiten zordunak. EZ Man II 149. Bizi zaite guztien alderakotz eme eta manso; baina zaren zeuretzat
garratz eta bortitz. Hm app. 234. Gu bagine gure alderakotz osoki hillak eta munduko amarraduretatik
libratuak. Ch I 11, 3 (Mst gure bürier).
- ALDERAKOTZAT. (Tras gen.). Para con, respecto a. v. ALDERAT. Bada Obededom haren alderakotzat
egin zenduena egizu orai ene alderat. Mat 263. Zeure adiskide hauken alderakotzat erakutsi zenduen zeure
botheraren indarra. Ib. 359. Ene alderakotzat obrekin batean erakutsi duzun borondate borondatetsuak. Ax 4
(V 1). Gogorki usatu genduen [anaia] haren alderakotzat. Ib. 439 (V 286). Zeren berek dakite zer borondate
duten elkharren alderakotzat. Ib. 325 (V 215). Iainko Iauna, barkha iatzagutzu zure alderakotzat egiten ditugun
faltak eta bekhatuak. Ib. 337 (V 224). Gauzen alderakotzat duen ikuste-moldean [...], frantziskotar-kutsu jatorra
ikusten diot. Vill in Gand Elorri 12. Eta orobat dituzte [eginbide batzuk] seme-alaben alderakotzat. Vill Jaink
163.
- ALDERANTZ (alderanz Añ (G); alderuntz Añ (G, AN); alderontz Lar). a) "(A) orza, alderontz, zearrera,
zearka" Lar. "Aorza, hacia a lado" Añ.
b) (Precedido de gen.). A favor de. San Agustiñ nai dute berentzat, San Agustiñ beren alderontz, San Agustiñ
beren utsegiñen estalkitzat. Lar SAgust 11.
c) (Ref. al tiempo). Hacia, cerca de. Ta orañ [...] negu alderontz. Cb Eg III 361. Eta ill zan Santuaren
anzarekin irurogei ta bat urteko adiñean arkitzen zala milla bosteun irurogei ta amabigarren urte alderontz. Izt
C 486. Illunabar-alderontz ardiak artizkunara biribillatu ta jatzi. Ib. 229. Pazkua Espiritu Santuko irugarren
goizean ordubiak alderontz. Ib. 502. Bigaramun eguerdi-alderontz. Ib. 165. Aboztuko illaren erdi alderontz. Ib.
232. Neguko gau otz baten, Urtaillaren lenengo egunetan, or gaberdi alderantza. Kk Ab II 160s. Eguerdi
alderantz ikusi dau osatzaileak. Erkiag BatB 197. Illuntzi alderuntza eldu zan barriro Goiazera. Alzola Atalak
50.
d) (Precedido de gen.). Para con, respecto a. v. ALDERAT. Pekatuban dagozanak zelan artu leikez
laguntasun orrek, ezpadira Jesu Kristoren ta Eleisiaren alderuntz arbola bateko adar igartubak legez baño?
CrIc 47. Baledukate au gogoan nagusi ta etxejaunak, oniritzi ta maitetasun geiago ekusiko litzake beren
serbitzari ta errenteroen alderonz. VMg 61. Botikarixuak erakutsi zetsan arasatik artu eban ontzi bateko autsa,
eta [...] esan zetsan auraxe naikua ebala senarran goguak esnatzeko, bere alderutz. Etxba Ibilt 472.
e) (Precedido de gen.). Hacia. Enzun eben aen alderutz kantaetaz etozela gizon batzu. Lazarraga 1154v. Ez
naizela ni aurrera / joango emendik zure alderontz / zure ardiak jatera. It Fab 140. Abiatzen dira sarrazenuen
alderuntz esku utsik. Bv AsL 216. Gabak legez guzurrak artuta egiantza, / Zenbat eruan oi dauz bere
alderuntza? AB AmaE 346. Haurra begira zitzaiola, haren alderantz lehiatzen zen iherika. Mde HaurB 101.
Euskara pixka bat zabala, pixka bat eguterantza abiatua, Axularren alderantza, alegia, erabilli nai izan dudala.
Vill Jaink 11. Orruaz esanaz fraille gizajo bixen alderutz. Etxba Ibilt 456.
(Precedido de tema nominal nudo, tbn. de nombre de lugar.). Mendi alderontz biak / joaten asten dira. It
Fab 232. Badira lodituten diranak atze alderuntz. "A la cola". Ur Dial 72. Franzesak Ondarribi-alderontz
azaldu ziradenean. Izt C 478. Eta Barcelona alderonz abiatu zan. Aran SIgn 63. Jatsi zakidaz euskaldun musa
gozo eztia, / Edo jaso neu oraiñ Parnaso alderontza. AB AmaE 110. Gorbeia alderuntz. Ib. 192. Iru Santuak
irten ziran Santa Sabina alderunz. Bv AsL 172. Baeza alderonz joan zala. Arr May 173. Arranegi alderantz ioan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
968