A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
negu aldera / ilko dizka otzak. Tx B II 256. Biharamunean, jeiki ziren zortziak aldera. Barb Leg 131. Atzoko
egunez oin urtebete, illuntzi-aldera, [...]. Kk Ab II 35. Seigarren eta bederatzigarren ordu aldera atera zan
berriz ere. Ir YKBiz 353. Gabian amarrak edo amaikak aldera. Etxde JJ 88. Martxuaren erdi aldera, Engrazik
bere laugarren aurra izan zun. Ib. 180. Ilunabar aldera zen [...] ene adiskidea aurkitu nuelarik. Mde Pr 106. Nik
uste dut amekak aldera izanen dela ordurik oberena. Izeta DirG 21. Apirile aldera izanen dela juizioa. Ib. 92.
Oraingo aski degu ta / bostak alderarte. Uzt Noiz 120. Illuntze aldera au deskantsua / ardiak garaiz jetzita! Uzt
Sas 64. Noizik beinka ona da / aldatzia erriz, / urrengo uda aldera / juan nai det berriz. Ib. 357. Egunaren iruak
aldera, bixtatu zuten urrutira. Berron Kijote 98. 1965ean, udazken aldera. MEIG I 259.
(Precedido de gen.). Gauaren aldera ortzean gorritasun dirdirak oartuaz. Erkiag BatB 13.
h) (Precedido de sust. vbal.). "Bai, esate-aldera esan, decir por decir" Gketx Loiola. "Jan jate aldera (G-azp),
esan esate aldera (G-azp)" Gte Erd 281. "Itz egiten [sic] aldera itz egiten ai da (G-azp), [...] esate aldera esan
nion (V-gip, G-azp)" Ib. 282. Kanpokuak, ori esan-esate aldera ein zetsan. SM Zirik 46.
i) (Con utzi, etc.). (Dejar, etc.) de lado. Damu zuen hainbat urtetan aldera utzi izan zuelakotz halako lagun
bikain bat. Mde HaurB 13. Aldera uzten dut, oraingoz, Jakintza ezkutua. Mde Pr 342. Ez zuen Sallaberryk
dakarren bertsionetik tarte handirik; bakarrik, kantatzaileak hitz edo neurtitz bat edo beste aldatu eta, zenbait
aldiz, ahaztu egin zitzaiolakotz edo sekula jakin ez zuelakotz, ahapaldiren bat aldera utzi gora-behera. Ib. 185.
Zu aldera utzi zagizana baiño doatsuago. Or Aitork 106.
j) Tendiendo a la parte de (hablando de origen familiar). Ez gatxin izango emen bezala, etxeko batzuk
beltxeran, amaren aldera, ta besteak zurito, aitaren aldera. Or QA 100.
"Ume onek zeinen aldera eman duen eztakit (G-azp)" Gte Erd 21.
- ALDERA EGIN (Lar, Añ). a) (Precedido de gen.). "(Hacer las) partes de alguno, es favorecerle, norbaiten
aldera egin" Lar.
b) Apartarse, hacerse a un lado. "Apártate de ahí, ken adi ortik [...], aldera, albora, alboalde batera egizu" Añ.
Asto ikuski [sic] ta lotsa bâkoa / ni bidean ez egin aldera? / Bada ostikoz... ken laster, ken, oa / bide munera.
Zav Fab RIEV 1907, 95. Ala nai izan baitin... aldera-egin eziña zaigun. Zait Sof 146.
c) (Precedido de bere, etc.). Irse por su (mi, etc.) lado. Jainkoak begira bezagu eta erabaki beza gure artean,
zeinek gure aldera egin dukegunean. Dv Gen 31, 49 (Ol elkarrengandik biok aldendutakoan).
d) (Tras tema nominal nudo). Dirigirse hacia. Ama dagon ate aldera egiten du. Alz Ram 91. Pausoa doi-doi,
etxe-aldera egingo zuen. NEtx Antz 112. Lo-gelako atea iriki ta leio-aldera egin zuan. NEtx LBB 15.
e) Arlo baten bearrezkorik aldera ezpaitu egiten gizon gurbillak. 'No debe menospreciar ningún asunto'. Zait Sof
139.
- ALDERAGO (Lar, Añ, Dv (G), H). a) "(Más) cerca, [...] alderago" Lar y Añ. Alderago degu exenploa gure
egunetan. Cb (ap. Dv). Zenbat alderago daukan bere ill bearra, anbat geiago illuntasunez eta tristuraz beteko
da. AA III 571. Bada zenbat andiago estuasuna, ainbat alderago dago bere laguntza. Arr GB 136. Atarian
Ramuntxoren aldeko gorak entzuten dira. Ojuak, gero ta alderago. Alz Ram 88. Irrintziak gero ta alderago. Lek
EunD 50. Bai, alderago dugu artako pake kezkatsua. Txill Let 129.
(Precedido de gen.). [Zeruan] Jesusen alderago bizi diranak. Mb IArg I 350. Eriotzaren alderago gatotzen,
ta emen egia txitez izugarri bat [...] ikasiko degu. Cb Eg III 319. Lurrean zegoela zeruan bizi zan; eta zenbat
zentro onen alderago anbat amorezko gar aldi biziagoak eman zituen. Cb Just 52. Zu besterik neri goxo izatea
Zuk ez uztenago ta Zu nere alderago. Or Aitork 134.
(Precedido de nombre de lugar). Andik, mendiko aitzulo batera eraman ninduten, Elorrio alderago. Or
SCruz 49.
(Precedido de ablativo). Zerua ere nola daguan / emendikan alderago. Uzt Noiz 69.
b) (En casos locales de decl.). (De, etc.) más cerca. Ta gutiago zor diozu zuk gaur Jesus berari zeren etorri
zaitzun alderagoko gure elizetara. Mb OtGai I 163. Badoa Moises alderagotik lar sutu hau ekustera. Ib. 317.
Orien eran berea egiten duena iganen da Jesus beraren aldera, ta zenbat ere obeki egiten duen, anbat
alderagora. Mb IArg I 348. Eta alde batera utzirik anziñako denborak, begiratzen badiezu alderagokoai. AA I
289. --Ez da Indietara joan bearrik seda izateko. --Nola! Alderagotik al dator? It Dial 44 (Ur urragotik, Dv
hurbilagotik, Ip hüllanagotik). Zer ote zan jakiteko, alderagotik begiratu nai izan zion. Lard 66. Jeroboanek bere
gaiztakeriaren kastigua alderagoan ere laster ikusi zuen. Ib. 221. Orduan zaldiai alderagorik begiratu, eta oiek
aoan zeuzkaten zillarrezko mokadu ederrak ikusita esan zuen. Arr GB 114. Zenbat alderagotik diozun
begiratzen, ainbat geiago mirestuko zera. Bv AsL 17.
- ALDERAINO. a) (Ref. al tiempo). Hasta cerca de. Jauna, ez nuan nik artorik saltzeko asmorik S. Juan
alderaiño. AA II 189. Gari ura gordetzeko asmoan neukan S. Juan alderaño. Ib. 190. Onelaxe egon zan
eguerditik arratsaldeko iruak alderaño. Inza Azalp 70. Centro Vasco-n irutaik / seirak alderaño. Enb 193.
Onelaxe ogon zan eguerditik arratsaldeko iruak alderaño. Inza Azalp 70. Joan den mendearen erdi alderaino
euskal arazoak, bizi-bizi hasiak, bere bidetik ibili ziren, lasai eta nagi-antxean. MEIG IV 128.
b) (Precedido de nombre de lugar). Hasta. Itxi daiguzan emengo negargarrikeriak, eta Ostrabento alderaiño
goazen gu. Ag AL 126. Oroitzen naiz, Zumarragara joaten giñanean, trenean nola joaten ziran soldaduak
Beasain alderaño, eta gero emendik automobilletan frentera. Salav 61.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
966