A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
jantzitta" ta "Ez, au alde onera jak"" Elexp Berg. Cf. ALDE TXAR. Nere anaia, zertako nik esana atzekuaz
aurrera sartu diezu? Nik alde ona agertu dietelako, zuk alde erantzia erakutsi diezu. Bv AsL 196.
b) Ventaja. Zuk diñozunetik eskolia yakitiak eztauko orduan alako alde on andirik. Kk Ab II 79. Mendira,
iturrira, ibaira iges egitearen aldeak azaltzen ditu, eta [...] olako alde onak gozatzea erabakitzen. Gazt MusIx
68. Ibaneren alde ona au da, batez ere: azentuak obeki banatzea. Or ib. 32. Iturriko uraren murmurioa, biotzeko
pakea, alde on aundia dute gauza auek guziak. Berron Kijote 17.
c) Cualidad. Eta Jaun arek bide-batez bere lagun eban Jauregixan, Zaldun apaiñ bat, alde-on guztiak
beregan zittuana. Etxba Ibilt 475.
- ALDE ONEKO. De buena parte (aplicado a apariciones benéficas, ángeles, etc.). v. PARTE ONEKO. Alde
onekoa bazara, sartu zaitez ordu onean; baiña alde txarrekoa bazara, kurutzean ildako Iaungoikoak ondatu
zaizala inpernuko leize zuloan. Ag AL 64.
- ALDE ORO. Por todas partes. Franzia alde oro zela odoletan. Hb Esk 49. Arnasa bera kirastua somatzen
zun aldeoro. Etxde JJ 158. Bai batzuk eta bai besteak, alde oro ta aldi oro, erlijio bat eta jainkoazko siñeste
batzuk izan dituzte. Vill Jaink 24 (v. ALDE ETA ALDI ORO).
- ALDE OROKO. Católico, universal. Aldeoroko Eleiza edo Eleiza katolikoa Jesukristoren egunetan sortua
da. Inza Azalp 87. Siñisten dut aldeoroko Eleiza deunagan. Ib. 91. Bera bakarrik dalakoz Bata, Santa edo deuna,
Aldeorokoa ta Bialduena edo Apostoluena. Ib. 92. Aldeorokoa edo guzietakoa izateaz gañera Eleiza garai
guzietako, toki guzietako, gizon edo emakumezko buruzpide guzietakoantzat da ta ori guzia esan nai degu
Aldeorokoa dela esatean. Ib. 93.
- ALDE OROZ. "De toute façon, à tous les points de vue, sous tous les rapports" Dv. v. ALDE GUZTIZ.
- ALDERA (Lcc). a) (Precedido de gen.). (Ir, poner(se), etc.) al lado (de), a la proximidad (de). "Açerca, aldera"
Lcc. v. ALDERAT (c). Eta Tiberiadetik berze untzixorik ethorri zela lekhu haren aldera non ogia ian ukhan
baitzutén. "Près le lieu". Lç Io 6, 23 (He lekhu haren alderat, TB toki haren hondorat, LE urbil leku-gartára,
Ker toki-ondotik, IBk, IBe toki ingurura). Jangoikoak ekusten zuen bai zutela andre gaiso oriek Pafnuziok diña
birtute, ta aldi artan ill balira irurak, Jesusen Pafnuzio bezain aldera iganen zirala bi emazteki oriek. Mb IArg I
352. Gobernariak ikusi ta, besotik artu ta eraman zuen bere aldera ta bere maira. Mb IArg II 342. Atoz nere
aldera. Cb Eg III 298. Eriaren aldera joango da, ta al duen ondoena esango dio. Ib. 228. Arzai onen mendean /
bizi ta illko gera, / joateko zurekin / Aitaren aldera. GavS 31. Aldegizube donga atrakalari, bakegaltzalle
orreetati, ta etorri zaiteze neure aldera. Mg PAb 210. Ill zan Lazaro beartsua, ta joan zan onen anima
Abrahanen aldera. AA III 467. Zer izango da pena geiago / anima baten galera? / enterratzen du kalabozora /
etsai gaiztuen aldera. Xe 364. Heldu ziren san Erromano zagon komentura, erran nahi baita Auzerreko hiriaren
aldera. Jnn SBi 109. Egur metaren aldera heldu zirenean. Jnn SBi 145. Hil ondoan har zitzaitela / Jainkoak bere
aldera. Xa EzinB 28.
(No precedido de gen.). "Accesible, [...] aldera letorkiona" Lar. "Acercarse, [...] (V) aldera etorri" Añ.
Arima ona denean gorputzetik athera, / Hurbilltzen zaio aingeru guardaria aldera. EZ Man I 413. Baniñdoakon
aldera, / Noiz eta bertzeak, botarik airera, / Izkola miñ bat luzeki, / Egorri bainau ihesi. Gy 220. Bi yauziz tirria
onean aldera badoako, / Eta mami gixenari hortzez hor lotzen zaio. Ib. 28. Badoakote abrer aldera burrunbaz.
Ib. 178. Burdiñezko aizpa ere aldera dathorko. Ib. 92. Banaki zer den lanjerra, / joan nindaiteke aldera. "J'irais
(me mettre) à côté d'elle". ChantP 340. Andre ederra gustatu eta / ekarri nuen aldera. Xe 265. Paganoa [...],
joan zitzaion Sainduari aldera, eta galdetu zion. Jnn SBi 63. Egunaren erdian eta hedoiik gabeko zerutik, aldera
eror lakikegun ozpinak edo ihurtzuriak. Ib. 137. Diruaren bilha ari delarik, lagunetarik batto sist sartzen zaio
aldera, eta, bi xahakoak harturik, laster eta laster eskapatzen da. Barb Leg 144.
(Usado como part.). Cf. alderatu. Ierusaleme aldera ziradenean, eta ethor zitezenean Bethpagera,
Olibatzetako mendi aldera. "Quand ils furent près de Ierusalem, et qu'ils furen venus en Bethpagé au mont des
Oliviers". Lç Mt 21, 1. Profetaren itxe aldera zenean. Mb IArg I 319. Enperadoearen aldera ziranean. Ib. 257.
Aren aldera zeneko. Mb IArg II 331. Errikorik ohartu bage gauaz erri aldera ziran guziak, atera zituzten
idorrera gerrako bost milla gizon ta geiago. Ib. 289. Haiñ ederki mintzo zela, otso yauna aldera zen, / Eta
lepora yauzirik asto yauna itho zen. Gy 38. Eta aldera zenean, musika-soñu eta iskanbilla andiak aditu zituen.
Arr GB 93. Itsu haren aldera zenean beraz, Jesus Jaunak [...] gantzutu ziozkan begiak. Jnn SBi 24. Igande
arratsalde baten, erriko jaia zalako edo, Galtzadako ta inguruko etxietako biztanliak kale-aldera ziran gustijak,
ostatarija ixan ezik. Kk Ab I 73s.
b) (Precedido de gen.). Hacia. "Nere aldera, ene aldera, nere aldera (AN-olza)" Bon-Ond 167. "Nére aldéera,
hacia mí" Iz ArOñ. v. ALDERAT. Hunez erakharriren du hañitz bere aldera. EZ Man I 66. Begiak itzultzen
ditu Aingeruen aldera. EZ Man I 58. Hagitz dira gaizkiaren aldera makhurtuak. SP Phil 370. Harri bat egotzi
zian saindu haren aldera. Tt Arima 32. Laster zihoan xirripa bat / Itsasoaren aldera, / Bere jaidurak
baitzaraman / Bere zentro propiora. Gç 107. Bitoria Jaiñkoaren aldera eror-arazteko. He Gudu 82. Abereak
ikhustean, altxa zazu halaber zure izpiritua eta zure bihotza haukiei mobimendua eta sentimenduak ematen
diozkanaren aldera. Ib. 130. Ta bere begiraldi batez ekusi zuen eskuz deitzen ziola Jesusek bere aldera. Mb IArg
I 106. Mundu zaleak ekusten badue beren lagun len izan dana Jangoikoaren aldera jiratua, asitzen dira milla
farra ta siñu egiten. Mg CC 187. Atzera bekatura eta etsaiaren aldera biurtu diranak. AA III 424. Artzaiñak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
963