A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
b) (Precedido de gen.). Partidario (de), favorable (a). "Bere aldeko gizonekin ethorri zen, il vint avec ses
partisans" Dv. "Zeu ere euskararen aldeko borrokara (G-azp)" Gte Erd 250. Cf. aldeko. Zeren mundu
guziaren aurrean emango duan Jaunak aen aldeko sentenzia. AA III 537s. Akitofelen esana Absalon eta bere
aldeko zarrai ondo iruditu zitzaien. Lard 199 (v. tbn. 208). Jesusen etsai odol-zaleak onean ezin eraman zituzten
urrutietatik zetorzkien Jesusen aldeko berriak. Ib. 493. Bereala S. Juanen aldeko itzaldi luze bat egin zien
[Jesusek]. Ib. 396. Juduak ere bazebilzan beren aldeko zerbait egin naiez. Ib. 517. Irakhurri dut hainitz liburu
Elizaren aldeko, bainan etzen bat hainbertze Eliza altxatu duenik, nola azkenik mintzatu den yauna. Hb Egia
116. Jerusalengo erregetza egiten zuan orduan Brienako Juan kristau on ta Elizaren aldeko garaitzalle
ospatuak. Bv AsL 213. Ez badira erlisionearen aldeko gizonak. Elsb Fram 184. Aita, kantau oi dabez / Batzuk ta
besteak / Euren aldeko garaitz / Gloriak beteak. AB AmaE 354. Xurien aldeko jaun batzu. HU Zez 197. Zoin
bere aldeko lagunekin. Ib. 21. Juduen aldeko gazeta guziak. Ib. 23. Karlos V-n aldeko gerlari edo gudariakana
ioan bear izan eban. A in Azc PB 5. Simon gorrik nire aldeko agurea zuritu ezin izen euenean. A BGuzur 132.
Etzan bada, Auñemendin Mendiolakoaren aldeko gizonik geratu. Ag AL 126. Egia alda txitxarien aldeko
sosiedade bat asmatu dezutena? Ag G 168. Carlosen aldeko esnatzea 1865garrenean gertatu zan. Or SCruz 14.
Atarian Ramuntxoren aldeko gorak entzuten dira. Alz Ram 88. Euskera eta euskotasunaren aldeko eguneko
xentimoa dalarik sari laburrena. Ldi IL 144. Gure aldeko apaiz gaizoentzat etxunate ezer egin. Or QA 88.
Demokraziaren aldeko politikariak. Mde Pr 63. Egiazko kulturaren aldeko lanak bertanbehera utzirik. Ib. 133.
Galduaren arimearen aldeko elizkizuna izan zan. Erkiag Arran 167. Eskuiko ta ordenaren aldeko egunkari
guziak. Lab SuEm 186. Haur galtzearen aldeko legea dela ta. Xa Odol 219. Batasunaren aldeko indarra. MIH
120. Ez dut uste Iruña (Iruina) izenaren aldeko arrazoibideak bestetan argiago eta garbiago erakuts
daitezkeenik. MEIG VII 116. Gipuzkera osotuaren aldeko jende asko. MEIG IX 79.
(Tras tema nominal nudo). Aberri-aldeko gogo-gudari-sailletan olerkaria beti da leen-oñean. Ldi IL 37.
Euren opiniño-aldeko paperak. Erkiag BatB 28.
c) "Aitaren aldeko ahaideak, les parents du côté paternel" Dv. Cf. Lar: "Quarto de parentesco, aldea". Beraz,
zure illoba Xixili, emaztearen aldekoa da? Alz Txib 83. Odiseuren amaren aldeko aitona. Zait Plat 95.
Que tira, que se parece a la rama de. "Ama aldekoa da mutiko ori" Asp ANaf. "Hau amaren aldekoa da (Gazp)"
Gte Erd 21.
d) (Tras gen.). Dirigido (a), referido (a), para (con). Baña aragiaren aldeko igui antza bakarrik baldin badu.
Gco II 74. Gazte aren eskale-biartsuen aldeko amorio ta naitasuna. Bv AsL 27. Legezko zen herriko
hizkuntzaren aldeko aburu drastiko horiek aldatzea. Mde Pr 241. Masaileko zimur bakanetan leitzen nion garbi,
akidura eta gizadiaren aldeko nazkaren berri. Ib. 119. Besta horren altheko lehia hozten. Ib. 50. Kutsatzen zaio
gure izkribuen aldeko ixuria jende izandun eta ikasiari. MEIG IV 126.
Que concierne (a). Grazi guzti auek izango zittuan Adanek zintzo iraun balu [...]; baño guztiak galdu
zizkigun eta gorputzaren aldekoak iñoiz berriz ez irixteko bizitza ontan. Inza Azalp 46. Maiz hizkuntzajakintzaren
aldeko balioaz besterik ez dute. Mde Pr 232.
(Tras tema nominal nudo). Bi alde berezi dituela gure hizkuntza jasotzeko lanak: gizarte-aldekoa eta
hizkuntzarekikoa berarekikoa. MIH 219. Ez naiz nor teologia aldeko arrazoiak neurtzeko. MEIG VI 173.
e) De la parte (de), de parte (de). Guziuek estimatu zein zoinek obroz orren alteko bixita. Mdg 135. Onelako
gauzak egiak izan litezke, baita gezurrak ere; gañera, Jaungoikoaren aldekoak edo deabruarenekoak. Goñi 38
(cf. ALDE ONEKO, ALDE TXARREKO).
f) Que se dirige (a), que va (a). Iruñe aldeko bideari so. Laph 195. Trabatzeko meatze aldeko bidea. FIr 143.
g) De parte (de). Ez dut sinesten oraino ere / galdua dela arraza, / segurago da gazten aldeko / nahikeria
eskasa. Xa EzinB 56.
h) (V-gip). Que se lleva encima. "Aldeko diru guztiak kendu zostan" Elexp Berg.
i) (Pariente) cercano. "Pariente aldekoa (AN-gip)" Gte Erd 250.
B) (Adverbial). a) En relación a, para con. Hartarakotz egin nauzu zordun zeure aldeko, / Esker eta laudorio
bihotzez emateko. EZ Man I 40.
b) A favor de. Ager dezagun ager Zumalakarregi, / Legetiar gerlari emailea argi: / Santos-Ladron handia
terrea zeneako, / Ilkhi zen, buru gora, Karlosen aldeko. Hb Esk 161.
c) (Precedido de part.). A cambio de. "[Egurra eman digute] garbitu aldeko (AN-5vill)" Gte Erd 281.
- ALDEKO-ALDEKO. Inmediato. Bere jakitatearen erakusteko, aldeko aldeko lagunari erakutsi nahiz hari
zatzaizkon, eskua hartuz eta erabiliz, haur ttiki bati bezala. Prop 1911, 18 (ap. DRA).
- ALDEKOZ GORA (Hb ap. Lh). "Face en dehors" Lh.
- ALDEKOZ KANPO (Hb ap. Lh). "Face en dehors" Lh.
- ALDE-MAKARRA. "1.º al revés (V, G); 2.º ladeando" A Apend.
- ALDEN ALDE, ALDEN BESTE. v. ALDEREN ALDE, ALDEREN BESTE.
- ALDENEZ ALDE. De parte a parte. [Segurako eliza] 22 metro luze da tellaturaño; torre ta guzi 37; 53
metro aldenezalde eta 28 metro zabal. Ayerb EEs 1912, 35.
- ALDENIK ALDE. v. ALDERIK ALDE.
- ALDE ON (V-gip, G-to). Ref.: A; Elexp Berg. a) "Anverso" A. "Jantzi baten era ona. "Itxulittara daukazu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
962