A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
v. tbn. Mde HaurB 103. Txill Let 74. Arti Tobera 273. Zait Plat 115.
En cierto modo. "Alde batetik ez du gaziki egin (V-arr)" Gte Erd 307. Ondo dinozu alde bateti. Konfesore
guztiak ez dira bardinak. Mg CO 192. Egia erran Azkaineko ermitauaren kaperan etzen errex bere gogoaren
biltzea eta otoitz egitea. Alde batetik bizkar pollitegian zen kapera. Zerb Azk 45. Bai, alde batetik egia dirudi.
Erkiag Arran 18. Onetan al datza, ausaz, Mikelganako nere inbidia ezkutua? Alde batetik baietz uste dut. Txill
Let 86. Alde batetatik gizon gaiztoaren itxura zeukan, iduri txarreko gizona. Anab Poli 19. Etzen arras ez deusa.
Bazakien alde batetik zer ari zen. JEtchep 97. Alde batetik, hango jente guztiak bere epaia eman du judizioaren
gainean. Arti Tobera 267. Alde batetik zerbait ikusten zuen lekuko mitzaira jakin gabe gogoan zuenaren
konpreniarazteko. Ardoy SFran 167. Zorioneko gorreria ordukoa, alde batetik, hari zor baitiogu ihartuko ez den
Lizardiren poesia. MIH 301.
- ALDE BATETIK BESTE. Completamente. Han beharko dio bere naturaleza guzia alde batetik bertze itzularazi.
Prop 1911, 163 (ap. DRA).
- ALDE BE(HE). v. aldepe.
- ALDE-BESTE. a) (El) otro lado. Laster baten igaro zan / Uraz alde bestea[n] (Cantares de la quema de
Mondragón). TAV 3.1.7, 83.
b) De parte a parte. v. ALDEAN BESTE. Horra nun kanibetkaldi batez Mazondok alde bertze iragaiten dion
eskuineko eskua mugazainari. Zerb Azk 102.
- ALDE BIKO. De doble filo. Ara emen, aurrez eta egaletik, nolakoa dirudin Montsouen billatu izan zan
aldebiko esku-aizkora batek. JMB ELG 16.
- ALDE EDUKI. Participar, tener participación. v. ALDE HARTU. Ez bakarrik egingo dau pekatu au egin
daijan neskatiliak, baita bere [...] edozein modutan seingalzeian alde edo parterik daukanak. Astar II 101. [Biar
modu] batzuk dira zeinzubetan arimiak, edo bere zenzunak egiten daben lanik andijena, eta daukan alde edo
parterik geijena. Ib. 66. Zergaitik bere onera eta frutu guztietan alde eukiteko egon bear dan Jaungoikoaren
grazian. Itz Azald 43.
- ALDE-EDUKITZE. Participación. --Zein da, bigarren lekuan eskatu bear dogun gizonaren azkena? --
Salbazinoe betikoa edo Jaungoikoaren erreñuan alde eukitea; eta alde-eukite asiriko bat legez, erreñu
orretarako eskubidea emoten deuskun grazia. Itz Azald 64.
- ALDE EGIN. v. alde egin.
- ALDEEN. "Immediato, urrena, urrengoa, aldeena, aldekoa" Lar. "Immediato, próximo" Añ. "Aldeen (ANgip),
lo más cercano" Garbiz Lezo 156 (uso adv.?).
(Ref. al tiempo). Ez atzo ta egungoak [izen oek], baizikan nekazaritza lendabizi asi izan zan denporakoak,
aldeenera jota ere. Izt C 233.
- ALDE-ERANTZI. v. alderantzi.
- ALDE-ERESKAN, ALDE-ERRESKAN. v. ALDERRESKAN (s.v. alderreska).
- ALDE ESKUIN, ALDE ESKUMA (A Apend), ALDE ESKOA. a) Lado derecho. v. eskuin. Jarririk dago
Iaungoiko Aita gustiz poderosoen aldezkoatati. Bet 6. Bere angeru goarda alde eskoakoari. Cap 124. Aingeruak
egonen baitira iuje haren aldian inguru, tronpeta soñuz onen alde eskhuñian, eta gaiztoen alde ezkerrean
berezirik ezarten. Tt Onsa 35. Aita eternoaren alde eskuman (1699). ConTAV 5.2.11, 152. Zelian bere aitaren
aldeskuñian delarik Jesüs-Krist. Bp I 35. Zergatik diozu Aita Photere oro dianaren aldeskuñian jarririk
dagoela? CatOlo (ed. 1743), 32. Aita eternoak ez deu alde eskuirik. OA 36. Aita Jaungoiko guztiz poderosoen
alde eskumetati. Arz 20. Jaungoiko Aita guziz poderosoaren alde eskuetik. Iraz 18. Aita Betikuaren alde
eskumati jarrita daguana. fB Ic III 198. Jarririk dago Aita photere oro dianaren alde eskuñian. UskLiB 14. Zer
da xaseririk egoitia Jangeiko Aitaren alte esko¸)an? CatR 29. Bere Aitaren alde ezküñian. CatS 30. Geure angeru
guarda alde eskuakoa (V-ger). A EY IV 9.
v. tbn. Alde eskuma: CatAnz 5. Urqz 18. Mg PAb 162. Alde eskoa: VJ 7. CatLlo 6.
b) (Uso adv.). "Kárrika kóri géintik alteskú, yendo por esa calle, a la derecha" Iz R 301.
- ALDE ETA ALDI ORO. En todo tiempo y lugar. Alde ta aldi oro siñesten dena ezin diteke gezur atera. Vill
Jaink 28. Jakituriak alde ta aldi oro erakutsi duen neurri ura beteaz. Ib. 83. Euskararen muina bat baita alde eta
aldi oro, axaleko zenbait bereizkuntza baztertuz gero. MIH 164. Multzo-teoria, batez ere, zelatan dago beti, alde
eta aldi oro, linguistika osoaren oinarri bihurtzeko asmotan. Ib. 196.
- ALDE ETA ALDI OROTAN. En todo tiempo y lugar. Orra giza-sentimendu orokarra, alde ta aldi orotan
nabari dena. Vill Jaink 116. Alde ta aldi orotan azaltzen baitu gizonak oiu samin au. Ib. 124.
- ALDEETAN. "Alderredor, alrededor" Lar y Añ.
- ALDE-EZIN. Imposibilidad de alejarse. Zein samiña dan norberegandik / alde eziñaren negarra! Gand
Elorri 179.
- ALDE EZKER. Lado izquierdo. Aingeruak egonen baitira iuje haren aldian inguru, tronpeta soñuz onen
alde eskhuñian, eta gaiztoen alde ezkerrean berezirik ezarten. Tt Onsa 35. Alde eskerretik alde eskuiera. OA 16.
- ALDE-GAIN (G-goi-to ap. A; Lar). a) "Haz, faz, aldegaña" Lar. "Anverso" A. Cf. aldazpi.
b) (S ap Lh; althe- H). (En casos locales de decl., en sing.). Lado superior. "Alde gañian, en dessus" Lh. Althe
gañian izan nahi da amuriua. "Amor vult esse sursum". Mst III 5, 3. Eta ezari Ama Birjinaren imajina althare
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
960