A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
gip-5vill, B), lanean alde batera ari dira (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 78. Ez dezake lana gaizki egin
aldebaterat hari denak; ez luzeki egunka denak. Hb Egia 129. Atzenik, ba irudian, alde batera genduala
Peneloperen euna, arek egunez eioten ebana gabez nik urratzen neutson-da. "Parecíame ver a destajo, la tela de
Penélope". Or Tormes 53.
g) "Alde batera, de improviso (V-gip)" A Apend.
h) "Alde batera, a la jineta" A.
i) Aproximadamente. Onena zein dan eziñ liteke / alde batera're neurri. Zepai in Uzt Noiz 131.
- ALDE BATERA EGIN. Apartar(se), separar(se). v. alde egin. Gure oñatiarrak, era oietako ikuskizunez
aspertuta, gizartetik alde batera eginda, ezarri dira nonbaiten; zerbait jatera dijoaz. Ag G 189. Ara emen, alde
batera eiñda irurogei t'amabitatik, dozena bat ipuiñ. Etxba Ibilt 454.
- ALDE BATERAKO. a) "Alda-baterakoak, (acontecimientos) simultáneos" A (s.v. alda). Da len banaan
egin zirian konfesinuen ostera egite, edo barrizteta aldabaterakua, esaten diriala konfesino baten len konfesauta
dagozan, ta ez dagozan pekatubak. Mg CO 232.
b) Unánime. Emendik orrako euren guztiyen, dirianen uste, siniste eta eretxi aldebaterako eta indartsua. Ur
BulAl 34 (BulaG 552 aldebaterako; Ip BulaS 8 orobatezko).
- ALDE BATETAKO. A destajo. "Alde [...] batetako hartu dute (BN-arb)" Gte Erd 78.
- ALDE BATETIK (Dv; alde batetarik Ht VocGr). (En correlación con bestetik, beste aldetik o similar). Por un
lado, por una parte. "D'une part" Ht VocGr 397. "Alde batetik hauzo da eta bertzetik ahaide ere bai" Dv.
Tr. La forma casi gral. es alde batetik. Hay alde batetarik en Axular y Duhalde (107), y alde batetatik en
Anabitarte.
Alde batetik guzién monstranzatan eskarnioz eta tribulazionez ezarri izan zarete: eta berze aldetik statu
hartan erabilten ziradenén lagun egin izan zaretenean. Lç He 10, 33. Gauza hunen gainean gogoeta egiten zuela
edireiten zuen alde batetik hanbat jenderen errezibitzeko konbenturik aski etzatekeiela, eta berze aldetik
bazekusan jende hek hala tropelaka errezibitzea zela hiriak eta herriak jendetarik billuztea. Harb 417. Alde
batetik bekhatu anhitz egiten bazuen, bertzetik probeak faboratzen zituen. Ax 222 (V 147). Zeren baldin alde
batetarik kargatzen bagaitu, bertzetik arintzen [...] baikaitu. Ib. 496 (V 321). Herioa dela ororen gaixtoena alde
batetik, eta ororen hobena bertze aldetik. Tt Onsa 158. Zeren handizki desiratzen baitdute hobeki ezagutzea,
alde batetik, Miserikordia dibinoaren handitasuna, eta berze aldetik, bere eskergabetasunaren hedadura. He
Gudu 32. Salbatzaillearen pazientziak eta ixiltasunak, alde batetik, eta populuaren errabiak, bertzetik, iduriarazten
zioten bertze gizonak baino gehiagokoa zela. Lg II 275.
(s. XIX). Alde batetik itxuak gaude, eta bestetik elbarrituak bezela. Gco I 388. Baña negar oek alde batetik
samiñak badira, bestetik munduan diren kontentu guztiak baño gozoagoak dira. AA III 302. Jainkoaren
benedizioneak alde batetik, eta bertzetik bere bizitze erregelatuak begiratzen ohi diote jende prestuei bere
osasuna. Dh 197. Aldia bateti, edo besteti erregelati kanpora daguan olgeetia gaiti. fB Olg 20. Alde batetik,
jakinik, ze leijala dan Jauna bere esanetan [...]: baña ezaguturik bestetik gure argijaren argaltasuna. Astar II
14. Ikhusiz hainbertze ontasun alde batetik, eta bertze aldetik hainbertze eskergabetasun. Jaur 172. Berri onek
alde batetik Rebeca poztutzen bazuen, bestetik biotza illuntzen zion. Lard 29. Alde batetik, asko tokitan lur
arauka ez dute sorho aski [...]. Bertze aldetik onkhailu hainitz uzten dute galtzera. Dv Lab 107. Piarresi anhitz
pena zitzaion ikhustea alde batetik hainbertze karitate, bertzetik hainbertze hoztasun. Laph 124. Alde batetik gau
otza ta illuna, eta bestetik berriz basa-bideak ikaratu gaitu. Zab Gabon 37. Otsuak jaten dizkigute alde batetik -zioten--
artalde ta ganaduak, eta beste aldetik berriz txingor ta kaskabarrak, abazuz ta arriak, galtzen dizkigute
landak eta landariak. Bv AsL 180. Alde batetik, berenaz azkarra edo fierra den, eta bertzetik hobenik ez duen
arima baten kuraie guzia erakutsi zuen [Erregek]. Elsb Fram 112. Alde batetik gure bekhatuek asarretu
Jainkoaren ematzeko, eta bertze aldetik haren izaite soberanoari ospe eta esker bihurtzeko. Arb Igand 95. Alde
batetik urrikari ditugu; eta bertze aldetik dadukagu beren buruak ohoratzen dituztela, denik ere oneko aldea beti
atxikiz. HU Zez 200.
(s. XX). Alde batetik diruari begiratzen zion, ta dirua beti zan atsegingarri; baño bestetik norbere itza jatea
etzan itxurazkoa. Ag G 265. Baña alde batetik urrun bixi dalako ta bestetik eguraldi txarra dagolako, otu yat
ona etortia. Altuna 66. Ni errege? Alde batetik Benjaminen leinukoa naiz, eta bertzetik etxalde xumekoa! Zerb
IxtS 52. Alde batetik zorrozgarri bik gaiztotzen bazuten bere auzia [...], bestetik, erailketa au egiteko izan zun
eragingarria ere aintzakotzat eukitzekoa zan. Etxde JJ 169. Eta etziran ausartzen sakontasun handietan ibilten,
alde batetik pekatu ez egitearren, eta beste alde batetik iger egiten etzekitelako. Osk Kurl 162. Alde batetik gau
horrek histen eta kamusten du adimenduaren begia [...]; bertzetik Platonek uste du, sortu-aitzin arimek ikusi
dituztela Ideiak eta heien orhoitzapenak zaizkotela pizten. Lf in Zait Plat XXII. Guretako bakoitza mundu oso bat
da: mikrokosmos. Alde batetik mundu txikia, bai, baiño bestetik aundia. Vill Jaink 57. Alde batetik, [aurtxoa]
berea etzuala bazekian. Bestalde, Maria garbi-garbia zala bazekin. MAtx Gazt 20. Lenengoa, gogortxoa da alde
batetik, eta gaiñera ikutu batzuen bearrean daukat. NEtx LBB 11. Alde batetik giristinoen etsai errabiatuak
ukanen zuen merezi zuen gaztigua; bestetik josteta bat izanen zen, gero, urarte guziaren giristinotzea. Ardoy
SFran 177. Bibliografia alde batetik zaletasun edo afizio bat da [...], eta beste aldetik argi ibiliz gero diru franko
irabazteko bidea ere bai. MEIG IV 58s.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
959