A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Precedido de rel.). Ez zen goizegi jeki bearrik / oiturik zeuden aldean. "Para lo que estaban
acostumbrados". Or Eus 389.
Egun luzea biur zitzaien / êk nai aldean laburra. Or Eus 264.
"Zure aldin ibilli gara; zure aldin abestu dau; o sea, dicho con énfasis 'hemos andado mucho mejor que tú; ha
cantado mucho mejor que tú'" Etxabu Ond 118. Olarratz jaunak zuen aldean ba yakik! Erkiag BatB 103.
c) (V, G; H (V)). Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Etxabu Ond 112; Elexp Berg; Gte Erd 55. Consigo. "Aldean (V),
sur soi" H. "(V, G), a cuestas" A. "Etxaukat aldian, no lo llevo conmigo" Iz ArOñ. "Aldian artizu diru apur bat,
sortu laikezen gauzetarako" Etxba Eib. "Adian darabitt beti liburu bat" Ib. "Beti daroya aldian zerbaitt jateko"
Ib. "Aldin euki, tener a cuesta [sic]. Aldin eztakat diroik" Etxabu Ond 112. Tr. Propio de los autores vizcaínos;
desde mediados del s. XX tbn. aparece en algún autor guipuzcoano como N. Etxaniz.
Aldean darabilde gerrea. IC III 270. Franziarik ekardezan [dukat] eurak aldean. EgiaK 88. Ibiltzen dirialako
/ eurakaz aldian. DurPl 80. Sagarra jan da gero / egon ezin danian / beregan esaten dau / zer dot nik aldian? Ib.
89. Beraz ordu lauren bat Jesusekin igaro gabe eskerrak ematen irteten duenak elizatik, irteten du Kristo aldean
duela. Mg CC 239. Aterako ditut papera ta tinteruba, beti aldian darabildazan legez. Mg PAb 61s. Gañibet
zantar bat aldian dabeela dabilz. Ib. 53. Azeri gaisto onek beti darabille aldian antza [= 'usaina'], ta zarrago ta
geijago. Mg CO 113. Prestetan da [bidezkoa] bere bide-zorroagaz; pisua daroa, baña zer jazoko lekikio zerbait
aldean ezpaleroa? Añ LoraS 128. Eskapularijo edo orazinoen bat aldian darabilenak. Astar II 36. Illten
diranian itxiko deutsee, ezin aldian eruan izan ebeelako. JJMg BasEsc 251. Zoriontasun danak eukazan aldian.
AB AmaE 351. Baserritar moduan / aldean ebala / ziskua diruagaz / ta osasun kabala. Azc PB 97.
(s. XX). Larogetamar urteren astuntasuna aldean ebala. Echta Jos 89. Soñekoak aldean ebazala jausi zan. Ib.
79. Jokatzen dituzte bero beroan aldean dituzten txanpon guztiak. Ag G 81. Eztaroat diruridk aldean. Zam Man
3. [Eresia] aldean eramango det. A Ardi 142. Urten ziran liorrera aldian eroien jantzija baño besterik atara
ezebela. Kk Ab I 81. Aldian eztaukot urre orizko txinddi bat baño. Altuna 108. Jaki ta adakijak / neurekin
aldian. Enb 57. Prakak aldian badira, / Zainduko doguz geuriak diran / Euzkera ta Euzkal-Erria. Ib. 138.
Jaiotzatik aldian dakarren lupetzea ezin dabela ganetik kendu. Otx 99. Aldian daruaazan belarri itzalak. Ib. 121.
Aldian eban amorrubari asazkau eziñaren tamalez. Ib. 149. Bakanderearen soñekuak osturik, aldian imiñi
zittuzan. Ib. 83. Ez didate papelik billatuko aldean. NEtx Antz 109. Atzo be, itsasoak beteko moskorra eukan
aldean. Erkiag Arran 18. Naiz biamona euki / polite aldian. BEnb NereA 27. Ez euken aldean dirurik. Akes Ipiñ
35. Oraindikan aldean baitaukat burua! Arti MaldanB 226. Afrikako unaiak aldean eraman oi ditu zer guztiak.
Ibiñ Virgil 101.
Zidarrezko bost sastakai / nok jasan daikez aldian? "¿Quién soporta en sus carnes?". Laux AB 82.
d) "Casi, aldean, zorian, ozta, kasi" Lar y Añ. Sarritan bizitzen zan Ermuako erri noblean, non zeukan etxeazkar
bat irarpaezgarria aldean. "Una casa fuerte casi inexpugnable". Otag EE 1881b, 61. Alako moduan
arkitzen da nekatua ezik ez dezake aldean pauso bat eman, bada bere aztalak koloka dauzkaki. "Que apenas
pude dar un solo paso". Id. ib. 1882c, 536.
Aproximadamente. "Cosa de" Lar y Añ.
(Precedido de gen.). "Ordu erdi baten aldean (G), pendant environ une demi-heure" Dv. "Amar urteen aldean
zebillen, il allait environ dans les dix ans (Cb)" H. Auts egiña edo orren aldean nago; ortzetan anima, esan oi
dana. Cb Eg II 7. Irureun legoaren aldean oñez ta nekez gure peregrinoa ibilli zan. Cb Just 108. Lau milla urte
Jesus-Kristoren jaiotzaraño eta bi millaren aldean Jesu-Kristo jaio zanetik gaurdaño. AA III 336s.
(G-azp, AN-gip-larr, B), alte (S). Ref.: Asp Gehi; Gte Erd 10. (Ref. al tiempo). "Aldean con verbo en tiempo
pasado: hamarrak aldean etorri da" Asp Gehi. "Ordu(b)eta aldean agertu zen (G-azp, AN-gip, B), [...] mila eta
bederatzi ehungarren urte aldean jaio zen (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 10.
Tr. Al Norte sólo se documenta en algún texto moderno.
Eguerdiko amabiak, aldean, ziran eguzkia bete-betean [...], mundu guzia illunantz batek estali zuenean. Lard
461. Behin baten arratsaldeko iruen aldean iruditu zitzaion aingeru batek itzegiten ziola. Ib. 498. Jerusalendik
Gazaronzko bidean barrena eguerdi-aldean joan zedilla. Ib. 492. Eta leku artan bertan, gauerdi-aldean ere,
ordu osoak igaro oi zituen. Arr GB 14. --Zer garaitan jeikitzen da bestietan? --Amarrak aldian. Sor Bar 20.
Dantzatu eta erretirua / gabeko beratzik aldean. Xe 263. Elizara ondo lo eginda zortziyak aldian juaten diraden
aietakoa. Moc Damu 12.
(s. XX). Bigaromon goizeko seirak aldean. Ag Kr 196. Bederatziak aldean joan zen. Goñi 47. Eguardi aldian
borraska. Iraola 119. Zazpirak aldean erten zuten gizonak Urbiaruntz. Ag G 202. Urrengo goizean zortzi ta
erdiak aldean. A Ardi 58. Egun guztijan jolastuta gero, illuntzi-aldian Erraldoiari juan yakozan, agur-egitten.
Altuna 49. Goizeko bostak aldean eraso zien karabineroai. Or SCruz 103. Zortziak aldean izain ziren ura zaldiz
eta bidaria aitzinetik etxolatik atera zirelarik. FIr 149. Egun senti aldian nintzala lo ta putz. Enb 132. Pernandok
berak eraman ziyon / gabeko amarrak aldian. Tx B I 156. Urren egunez zabaldu eta / langarra amaikak aldean.
Or Eus 296. Irugarren ordu aldean atera zan berriz. Ir YKBiz 353. Eguerdi aldean agertuko nauk zuen artean.
ABar Goi 21. Irurak aldean pralle-errezkada / kandelargi banaz aitorlekutara. SMitx Aranz 174. Bidean gora
yoiazan seirak aldean. Erkiag Arran 120. Amarrak aldean, argia pluxt itzali zan. Anab Aprika 49. Gauerdi
aldean [hila], ikhertzaleen arabera. Larz Senper 56. Urrengo egunean, gaueko amabiak aldean, eraso ziguten
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
955