A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
trabajo lo mejor que pueden". Or Eus 303. Ioanesen itzak alde aldera artu bear dituzu, zer dioten ez-baiña zer
esan nai duten gogoemanez. Or QA 181. Politeiaren atarian bertan auxe atematen dugu: aren asmorik eta
usterik beinenak aurre-aldiko iakintsuengandik datoz alde-aldera, alegia. Zait Plat 28.
c) Justamente, exactamente. "[Balio zuena pagatu zuen] alde aldera (AN-gip)" Gte Erd 188.
- ALDE-ALDERAINO. Hasta muy cerca. Alde-alderaino ethorriak zirela [etsaiak]. Prop 1896, 5.
- ALDE-ALDETIK. a) Casi. Oraindaño isillik egon naiz, esango dizu; baña oraiñ etorri da alde-aldetik nere
aserrea zure gañean isurtzeko ordua; eta juzgatuko zaitut zure bizitzari dagokan bezala. AA III 462.
Por poco. "Alde aldetik atera zen bizirik (AN-5vill)" Gte Erd 188.
b) De lado (?). Bihur zaitezte, zoazkiote [azokari] alde-aldetik, eta ezkerratarik aurkituko baituzue harrizko
arku bat, hunen azpitik egizue bide "Loiolaruntz". JE Ber 44.
- ALDEAN (G, BN ap. A; SP, Lar, Añ, Gèze (-ian), H). a) (Precedido de gen.). Al lado (de), cerca de). "Jar
zaite ene aldean, asseyez-vous auprès de moi" SP. "(Al) lado", "cabe, junto, cerca" Lar y Añ. "Zaude ene aldean,
restez à mon côté" Dv. "Cerca" A.
Tr. Tras genitivo, su frecuencia disminuye algo en el s. XX.
Iustu oro iganen da bertan goiti airian / Eta egonen eskoinetik iujearen aldean. E 63. Ohorz zezaten bere
senharraren aldean. Lç Act 5, 10. Egun askotan bearko dozu / zeure aldean medikua. Lazarraga 1143v. Topadu
zirean iturri fresko baten aldean. Ib. 1152r. Elexearen aldean (1588). "Junto a la iglesia". TAV 3.2.9. Hurteen
goienean jopua jaubeen aldean. "En lo alto del año el siervo cabe su dueño". RS 286. Har ezazu ur benedikatua
(ohearen aldean behar baita eduki). Mat 181. Eta arribatzen zarenean arbola adargabe baten aldean aurkituren
duzu]u[ bide kruze bat. Volt 143. Ezarri zuen bere hiriaren aldean. "Le puso junto a su lugar". Ber Trat 113r.
Berze linbo era bada lehenaren aldean. EZ Man I 129. Bera zure maian, zu aen aldean. EgiaK 89. Eta bazen
athearen aldean ere kutxa bat. Ax 229 (V 153). Ez eztupa itxindien aldean, ez neskatoxea motil gazteen artean.
"Ni l'étoupe près des tisons". O Pr 158. Bethi iraun duzu ene aldean ene alde. Hm 230. Zaude Iesusen aldean
bizian eta hillean. SP Imit II 7, 2 (Mst Iesusen khantian, Echve Jesusekin). Muillatuko duzu dorrearen aldean.
INav 12. Haren aldean nintzen / Ungi flakatua. Gç 70. --Zer da Pürgatorioa? --Lür pian süz bethe den lekhü bat
Iferniaren althian. Bp I 65.
(s. XVIII). Bere aldean omen zeatuk / astoarekin idia. GavonC (1705) Egan 1956 (5-6), 28. Aurkhitu izan
zuen haña ithurri ur baten aldean. "Iuxta fontem aquae". Urt Gen 16, 7 (Ur, Dv aldean; Ol, Ker ondoan).
Mundu guztiak [...] nahiago baitu eskualduna bere aldean. ES 399. Zeren Birjina Saindua gure abokata denaz
geroz, nahi baitaroku eman bere laguntza bere Semearen aldean. CatLav 433 (V 205). Ez konfesorearen aurkas,
baizik aldean. El 94. Ekusi zituen elkarren aldean zazpi gari-ondo. Mb IArg I 392. Zurekin, zure etxean ta zure
aldean bizi diranak. Cb Eg III 310. Orrela izango zera / beti aien aldean. GavS 30. Egon zena geldi-geldia
haren gorphutzaren aldean. Lg I 344. Eztuzea ordian hautemaiten edo nabaritzen zien aldian diren ainguru eta
arkanjelu salduak? AR 255. Gure abokat izaiteko Jinko bere Aitaren aldian. CatLan 48. Ezin zeronek lagun
dezazukenenean, bederen ararteko yar zakizko bertzen aldean. Mih 53.
(s. XIX). Zubi tipi baten aldean / Gurutze bat emana. Monho 38. Xarlemaiña jar dadin / aita Saintiaren
aldian. 'Aux côtés du Pape'. Xarlem 1211. Trinidadeak jarri zinduan / Seme Jaunaren aldean. Añ EL 1 225s.
Kafarnaun zeritzan erri baten aldean. AA I 403. Zarrai, eriotzaren aldean daudenean, ematen zate Sakrementu
au. Ib. 538. Arartekotzat balia dakizun Jesus Jaunaren aldean. Dh 270. Eman dezoguten beraz faruxa berotua
freskoaren aldean, eta dugun ikhus zeini lothuko diren gogotikenik. Dv Lab 264. Bat bertzearen aldean sorthu,
nolatsu bi hondo haitz azpi batean. Hb Egia 11. Bazkariteko, bere aldean ezartzen du. Laph 220. Utsik bear dot
paper illun ta baita luma bat, / Labañearen aldean ondo zorroztua. AB AmaE 166. Bainan Yainkoak, bere
ontasun handian, ezarri zian, guretzat ere bertzenzat bezala, gaitzaren aldean erremedioa. Elzb PAd 16.
Lenengoaren tontorrean Jesukristo zegoen, eta bere aldean Aita san Franzisko. Arr May 160. Erregeren aldean
pharatu zeneko. Elsb Fram 98. Hekien aldean eta inguruetan, zenbat bertzelako? Lap 44 (V 24). Etzitezela egon
bat bertzearen aldean, bainan zohala bat aintzinaxago. Jnn SBi 62. Hartzak, han baitago zain / jaunaren aldean,
/ Uli bat ikusten du / haren sudurrean. Zby RIEV 1908, 765. Oi erregina handia, / Zoin zaren miresgarria! /
Ikhusten zaitut jarria / Seme maitearen aldean / Alkhirik distiantenean! In Arb Igand 9. Halaber mintzai baten
aldean bertze bat badakikezu. HU Aurp 191.
(s. XX). Bernardatxoren aldean egoteagatik. Goñi 47. Joanez Jaurgainekoa, buru lehen; Georges Lacombe
eta Jose Eizagirre, buru bigarren; Salaberry (Iholdikoa), Chimitz, Dihigo eta Heugas, hoikien aldean jartzaile
[en años posteriores, buru direnekin jartzaile]. Lander RIEV 1909, 654. Arreba haren aldean, belhaunaren
gainerat burua uzkailia zagokola. JE Bur 80. Baitzen toki bat hutsa gidariaren aldean. StPierre 17. Aphezetxearen
aldean eihera edo errota bat. Barb Sup 33. Zuhurki lana maitatuz / zuen ait'amen aldean. Etcham 45.
Iarriz Aitaren aldean. "Al lado del Padre". Or BM 78. Elorri onen aldean. SMitx Aranz 141. Beti perde [aginak],
uda eta negu, halako edergailuak ziren eliza zaharraren aldean. Zerb Azk 17. Joan zen emaztearen aldean
etzatera. Mde Pr 161. Zein ederki egoten den maitearen aldean. Arti MaldanB 227. Nagusiaren artaldearen
aldean, zonbait ardi hazi zituen. JEtchep 52. Seme edo alaba, jartzen zarenean / neguko arratsetan suaren
aldean. Xa Odol 21.
v. tbn. Arg DevB 36. It Fab 15. Gy 84. JanEd II 22. Ir YKBiz 87.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
952