A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
oskijetara alde gitxi. Otx 37. Eta bere ariko guziei edo guzitsuei alde au kentzen die: ez-ikasientzat ere erritar,
adi-errez izatea. "Con una ventaja". Or BM 24. Alako baten, saietsez saiets, / urrats bat alde eskas dute. "Sin un
paso siquiera de ventaja". Or Eus 232. Ontzi bat alde, ontzi-erdi bat, / mutur bat beintzat, kendu-nai. "Ventaja
[...] de un largo de trainera". Ib. 390. Maillerdi baten aldea izanik / ba dik naiko lasaipide. Ib. 308. Goiko ta beko
mallen artean dagoan alde andiegi ori gitxitu. Eguzk GizAuz 171. Ordutik ona aldea / dago urteetan. SMitx
Aranz 120. Tarteka, erlojuari begiratzen zion bere laguneri zein aldea atera zien ikusteko. Anab Aprika 81. Hor
dugu bestetara gabe, hogei urteren aldea. MEIG IX 63.
"Aldiak, desigualdades. Gona-barren orrek aldiak daukaz ondo emoten ez dabenak, ese volante da falda tiene
desigualdades que no van bien" Etxba Eib.
(V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). "Milla alde egon ez, alde handirik egon ez. Presidente bata izan, bestia izan,
eztago milla alde" Elexp Berg.
Ventaja, provecho. v. ALDE ON (b). Mendira, iturrira, ibaira iges egitearen aldeak azaltzen ditu, eta [...]
olako alde onak gozatzea erabakitzen. Gazt MusIx 68.
12. Partidario. Hamasei den urthia, nin desolatia / hilik ama handia, nik nian althia. 'Ma grand'mère, mon
alliée'. Etch 178. Ezpiritü saintia, orfelinen althia, / Zuri egiten deizüt haurrez gomendatzia. Ib. 150. Zuri
gomendatürik komünaren altik. 'Les partisans de la commune'. Ib. 554. Orrenbeste itz eragitia / salsera baten
mediyo, / idea ortatik izango dezu / alde aña kontrariyo. Tx B I 265.
13. (L-sar; H), alte (S (+ -th-)). Ref.: A (alde, alte); Lh (althe). Cara anterior o delantera. "Face, endroit d'un
objet. Emazu aldera zure maipolisa (Hb), mettez votre veste du bon côté" Lh. "Alte [...] (Sal) [seguramente error
por S], anverso, cara de un objeto. Altea eta gurrumusa (Sc), anverso y reverso" A. v. ALDE ON. Bainan
kontrizione perfekta edo karitatea biak gauza bera dire, gauza beraren aldea eta ifrentzua bezala. Dih MarH
396 (ap. DRA).
(Con bere). "Bere alde / kontrakalde (AN-5vill)" Gte Erd 11. "Hau du bere aldea jantzi honek (AN-5vill)" Ib.
11.
II (Uso adv.). 1. (gral.; SP, Ht VocGr 360, Lar, Añ, VocBN, Dv, H), alte (R-uzt-vid; -th- S). Ref.: A (alde,
althe); EI 344; Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 10, 125 y 168. (Precedido de gen.). A favor de, en favor de;
por. "Jar zaite ene alde, mettez vous de mon côté" SP. "Ene alde mintzatzen da, il parle en ma faveur" Ht VocGr
360. "(A) favor de alguno, estar, hacer, norbaiten alde egon, egin" Lar. "Ene auzoak zure kontra eta nik zure
alde yokhatzen dugu, mon voisin parie contre vous et moi pour vous" VocBN. "Ez da zure alde, il ne vous est pas
favorable" Dv (que lo interpreta como adj.). "Noren alde jartzen zare, de quel côté vous mettez-vous?" Ib. "Zure
alde atheratuko da" H. "Euskal-errixan alde jardun eban beti" Etxba Eib. v. fabore (2).
Baldin Iainkoa gure alde bada, nor izanen da gure kontra? Lç Rom 8, 30 (He, Dv, Ol, Ker, IBk, IBe, Bibl
gure alde; TB guretzat). Nahi duán, othoi, behatu eure miserikordiazko begiaz hire egiaren alde trabaillatzen
diradenetara. Lç Ins A 7r. Gaizki egilearen alde iartzen garela haren defendatzea. Mat 32. Aphurtxo bat biztuko
da tristatuen gogoa / Ikhusirik hekin alde hari dela Iainkoa. EZ Man I 73. Haur edireiten dut nik neure alde eta
fabore. Ax 17 (V 7). Zakua betatxuaren alde. "Le sac est favorable à la pièce qui peut servir à le rapetasser". O
Pr 417 (tbn. in Saug 178). Bethi iraun duzu ene aldean ene alde. Hm 230. Egun zure alde direnak bihar egin
diazakezute kontra. SP Imit II 1, 3. Adeskideak bere adeskidiaren alde eta faboretan bere bizia galtzen eta
iokatzen baitu. Tt Onsa 124. Azken bethiereko Arresta, zoin Jinkoak emanen baitü jente honen althé eta gaistoen
kontre. Bp I 58. Bethi pluma itzuli izatu dute garaitiarraren alde. ES 107. Egizu gudu ene alde. Ch III 23, 8.
Haren alde gudukatzen direnei. He Gudu 55. Gizon [...] jakintsuak gure alde ditugunean, eztiegu beste jendalla
horiei jaramon bear. Lar, carta a Mb 280. Gauz gaistoren alde milagrorik ezin egin diteke. Mb IArg I 178. Bere
Aitari gure alde eske ta eske dagokana. Ib. 107. Esaten dudanaren alde sartzen ditudan Eskriturako testo ta
Doktoren hitzkuntzen batzuetan. Ib. 55. Zerua Josueren alde agertzen zen. Lg I 199. Eta berritu zituan
israeldarren alde aen gurasoai egindako eskeñiak ta agindeak. Ub 70. Zer moldez behar den ibilli fortuna edo
alde edo kontra denean. Mih 2. Jende güziaren etsaiak düke jende güzia etsai ta sekülan arrazoa bere althe.
Egiat 226.
(s. XIX). Ithurbideren alde mintzo ziren guziak. Monho 58. Konfesorea bere alde edukitzeko. Mg CC 170 (CO
248 bere aldetik eukiteko). Erabagi ebeen [erromarrai] edegitia erriko atiak, eurai deitutia ta euren alde jartia
borondate osuaz. Mg PAb 218. Santuak bere alde edo bando iduki nai dituenak. VMg 24. O ene Jaunarén
amórea ene álde, zein gaizki pagatudióten! LE Ong 118r. Nik esango ditudan gauzak izango dirala ez zuen
kontra baizik zuen alde. AA I 576s. Gizonaren alde edo fabore egindako mirari edo prodijioak. Gco I 428.
Goraki agertu behar da Jainkoaren ohorearen alde. Dh 74. Gure alde daukagu / gauza bat bakarrik, / ez zaigula
irtetzen / bidera lapurrik. Echag 236. Salbatzailea orai eta gero deklaratuko da heien alde. Jaur 137. Kantore
hoien süjetek ere bazükien berthüte / izan balira aberats eta fortüna hen althe. Etch 628. Itzkera onen alde ta
kontra izkribatu diran liburuak. Izt C 231. Arteko mensajeruak / Ez dabiltza debalde / Legearen fidel dira /
bakotxa bere alde. Bordel 88. Nik ez nakike egiazki, / Nere hauta eman zoiñi: / Izpiritu batzu laiste / naski don
Beltranen alde. Gy 217. Attona zenbeit bada galtza motxen alde. Hb Esk 185. Nork bere iritzia, guziak eman
zuten, bere alde arkitzen zituzten argibide eta sinisgarriakin. Lard 510. Ama guziz saindua eta urrikalmenduz
bethea, izan zaite horrelan nere alde. Dv LEd 176 (Cb Eg II 98 neretzat). Etsenplurik ikharagarrienak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
947