A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
7. Parte, porción, fragmento. Bi aldetara partitua da: batak ditu laur manamendu eta berzeak sei. Lç Ins D
2r. Bere bizitzaren azken aldean. Mb IArg I 277. Pensamentu onetan badago mezako parte edo alde andijan
bere guraz. Astar II 200. Ez gariala duin diñade kabu baga onen alderik txikijena bere adi erazoteko. Ib. 275.
Meziaren alde edo parterik lenen edo prinzipalenak. Ib. 197. Lenagoko eunkidaren azken aldeko Franziarekiko
gudan. Izt C 488. Bere lanetan zerbait arindu naiez, bere eginkizunen alde andi bat bere bi seme Joel eta
Abiaren eskuetan ipiñi zuen. Lard 154. Orduan meta barraiatuko da, atheri delarik ahal bada. Bustiak diren
aldeak laster idortzen dira. Dv Lab 126. XIIIen gizaldiaren aurren-aldean. Arr May 168. Begitartearen
hamarretarik zortzi edo bederatziak ilundu diozka [ilargiak iguzkiari], emeki emeki, iraun duen bi oren hoitan:
lehenik kokots alde bat, gero bertzea. HU Zez 94. Orma-alde batean egoan iosita [...] ixilura andi bat. Ag AL
60. Jesukristo guzti guztia dago ostiya guztian, eta guzti guztiya bere alde edo zati bakotxean. Itz Azald 163.
(s. XX). Eibarren ez al da Leaburuko alderik zabalena ta etxez ornituena? A Ardi 35. Ez al duzue bada
irakurri Moisen liburuan, sasiaz mintzo dan alde artan, nola esan zion Yainkoak: [...]. Ir YKBiz 394. Ereitean,
azi-alde bat bide ondoan erori zan. Ib. 170. Aren soñekoak artu ta banatu zituzten; zotz-egin zuten, nork zer
eramango zuen. Lau alde egin zituzten gudamutil bakoitzarentzat bat. Ib. 501s. Erri aundik [...] zabaltzen,
zabaltzen dijoaz, eta alde berri oetan ez apaizik eta ez ezkillarik ez da ikusten; gutxi. Bogotá berrin orixe
gertatzen zan. Etxeekin bezelaxe: alde zarrekoak, bizitza banakoak [...]. JAIraz Bizia 51. Giza gogoak bi alde
badauzka, hemen behar dugu Freud irakasleari zor diogun berjakintzapetiko haren adigai berria lagun hartu.
Mde Pr 346. Beraz, izaki bakoitza Lehen-Gogoaren alde bat da. Ib. 348. Gure filologoak, ainbeste eskatzen
dabien atlas-linguistiko orretarako krestomatiaren aldeari dagokion zati bat billatuko dabiela bertan. SM Zirik
7.
(Ref. a partes del cuerpo). Zirkunzisioa zan aurrari bere gorputzeko alde minbera batetik aragi piska bat
kañibetaz kentzea. Ub 63. Bada mutiltxoari jaio ta zorzigarren egunean aragi zatitxo bat gañibeta edo kutxillo
zorrotz batekin kentzen zien alde minbera batetik. Gco I 179. Zaindu bere biar ditubez galdu eztaijen bizitza,
osasun edo gorputzeko alde edo parteren bat. Astar II 89. Gorputzak alde edo parte asko daukaz. Astar (ap. H).
Zenzunak eta gorputzeko alde guztiyak. CatLlo 82. Zure barrunen eta zure gorputzaren alde eta senditu
guzietan. Arr May 83. Iñor ez ikutzeko konturik andiena iduki zazu, ezta zere burua ere, eta zere gorputzeko
alderi ez begiratu. Ib. 118s. Buru gañera, al bada, edo gorputzeko beste alde baten gañera. Itz Azald 130. Bere
gorputzeko alde guztiak mindurik daukazan geiso bat legez. Ib. 155. Bekokiya dalako alderik argiena. Ib. 132.
Zure gorputz osoa sulezean ondatzea baño obe duzu gorputz-alde bat galtzea. Ir YKBiz 122. Ikutu eban alde
mindua. Erkiag BatB 97.
(Como segundo miembro de comp.). Baña seme gaxoai atzaparrada bi eman ziozkan, ta bizkar alde bata
erre edo larruturik, eta bestea nere sotana au baño beltzago utzi zion. Cb Eg II 167. Matralla alde aek ez dagoz
alan eginda makallao saldia artuta. Mg PAb 193. Belarri aldiak berotzeko. Bv AsL 194. Ule ugari eder kopetaaldean
da belarrondoetan. Ag AL 11. Buru alde guztia arrano goitarrez inguraturik daukan ikaragarrizko atx
andi baltz sendo ta arro zerurutz jasoa. Ag Kr 37. Sarri berotukotsut, / Eperdi aldea. / Alper izango dozu, /
Negar egittea. Echta Jos 30. Usoak egal gorrizu, / moko-aldea lumazu. Or Eus 143. Dagoneko, sabelpe-aldea
otzituxe zeukan. Zait Plat 109. Mokor-aldean eta saiets ondoan bere. Erkiag BatB 76. Matraillak eta ezpainaldeak
igurtzitzen ditu. NEtx LBB 105. Gerritik gora motz, anka-aldeak luze. Berron Kijote 111.
8. (AN-ulz ap. Iz Ulz; Lar, Añ). Modo, manera. "(Lo mismo es) assí que assado, ainbat da onela edo orrela,
oro bat alde batera edo bestera" Lar. "(De todos) modos, eroro, aldeguzitara" Ib. "(De todos) modos, alde
guztietara, era guztira" Añ. "Agudo itzeliko diau alde ortara sue, pronto apagaremos de esa forma el fuego" Iz
Ulz.
Ordea zeren ezpaitira hamar-bat hitz edo baizen hunela diferentki eta bi aldetara eskribatzen direnak;
halatan nik ere zenbait aldiz eskiribatukoitut alde batera liburuan barrena eta bertze aldera liburuaren
bazterrean. Ax 18 (V 9). Flokagilleak hain ederki zeakien hainitz aldetara loreen ordenatzen. SP Phil b 4r (He
VI hanbat manera diferentetarat). Sathan gaixtoak Ienkoaren permisionez alde orotarik Iob saindia atakatu zian.
Tt Onsa 51. Eztizeziela behinkoaz sobera gaiza erran, bena bai zonbait ordüz ber egiak berriz erran [...]; orano
hurak ützül hanitz aldetara. Bp II 6. Geldituko gara animan zikinkeririk bage [...], ta alde onetatik eriotz on
banatarako ongi prestatuak. Mb IArg I 133. Constantinoplako Enperadore Mauricio ta aren peko anitz agitz
gaiztatu ziran beren aldian herejiz, besteei berea kenduz ta beste asko aldetara. Ib. 232. Anitz aldetarakoak dira
Santuak eskatu ta Jangoikoak egiten dituen milagroak. Mb IArg II 330. Erri edo Korte andi, zabal ta guztizko
eder bat, era ta alde guzietara txit zoragarria erakutsi zion. Cb Eg II 209. --Zenbat aldetara da dolorea. --
Bietara. --Zein dire. --Kontrizioe eta Atrizioe. CatUt 22. Ohoria beste althera mintza laiteke. Egiat 261. Bi
aldetarakoa da beraz Jainkoaren hitza: hitzkribitua, ta hitzkribitugabea. Ub 108. --Biurtzen ditu indar zerbait
gutxitu edo galduak. --Nola izan diteke ori? --Alde askotara. Mg CC 220. Nok esan alde onetatik egiten dirian
konfesinoe, egiazko propositu bagiak? Mg CO 257. Oituraz pekatu benialak egiten dituzte: eta alde orretatik ere
itxumena geitzen edo azitzen zaie. Gco II 17. Bada animak iltzeko beste modu bat, eta da gure eginbideai
erantzuteko zabarkeria. Orregatik begiraldi bat eman bear diegu, alde onetatik gertatzen diran animen eriotzai
ere. AA II 122. Jainkoak asko aldetara ukitu arren beren bekatuan diardutenak. Lard 72. Eman zion bada /
Febok jakindea, / Alde askotara / Aditutzeko. AB AmaE 115.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
945