A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alde hetako haur guziak. Lg II 121. Gaitz bat orotarik izigarriena, / alde guzietan ikhara demana. Gy 157.
Lizarra, gure aldeetan, bakhan ikhusten da. Dv Lab 321. Denbora da alde ontara agertu ez dala! Sor Bar 99.
Eman dezagun, bada, aditzera alde guzietan. Zab Gabon 54. Izendatu zituan ere munduaren alde askotarako
Probintzial ta beste erlijiotsu asko. Bv AsL 203. Itxasoz iristean / Zijoan aldera, / Agertzen da legorra / Ark [K.
Kolonek] esan bezela. AB AmaE 161. Hurbilago, gure aldetan eta gure eskual-herrietan beretan hatzemanen
ditugu hetarik. Elsb Fram 116. Alde hetako Fraide-Aintzindari batzuk. Jnn SBi 86.
(s. XX). Ezin sinisturik, alde askotan itandu eban egia ete zan albistea; ta alde guztietan ao batetik zirautsen
baietz ta baietz. Ag Kr 114. Soloetan, basoetan eta alde askotan. Echta Jos 34. Zoazkit, Malen, Martiñek alde
auetatik iges egin dezan. Ag G 284. Zer dabilkizu zuk Balbino, zer zabiltza alde abetan? Ill Testim 10. Entzun
dut geroztik ele frango alde hartako jendeaz. StPierre 22. Aldeoroko edo alde guzietako Eleiza noiz sortua da?
Inza Azalp 87. Neuk itandu neutsen Amerikako zein aldetatik etorriyak ziran. Kk Ab II 185. Alde guzietako
medikuak izanak omen zitzaizkon. Barb Leg 134. Alde aretan basua ta larra ta aldatz pikak eta arkaitz
ixugarrijak baño besterik ez ikusirik. Otx 105. Poli bakar-bakarrik zegoan alde artan. Anab Poli 16. Jende onak
badirela alde guzietan. JEtchep 17. Gizabegiek ikus ezin dezaketen aldeetan barna ioateko. Zait Plat 101. Ta
nola ta nun bizi bear degu alde aietan? NEtx LBB 68. Beittu eban nun mezia emongo eban, eta aldatu zan alde
artara. Etxba Ibilt 463. Lagun eta adiskide asko euki ebazan alde askotan. Alzola Atalak 88. Etzuen ebatsia alde
guzietan zuen omena. Ardoy SFran 54. Nekazariak, alde guztietan, ez dira berrizale. Frantsesek ere, luzaroan,
gorroto izan zuten horrelaxe Errepublika. MIH 133. Areson, baita Baztango zenbait aldetan ere. MEIG I 116.
v. tbn. EusJok 91. Tx B I 167. Ir YKBiz 98. Erkiag BatB 47. Xa Odol 58. Uzt Sas 292.
(Precedido de nombre de lugar). Zona de, región de; ciudad de. "Eibarko alde onetan bizi naiz juan daneko
urte askuan" Etxba Eib. Zeren baitzén Ierusalemeko aldean, eta zeren uste baitzutén bertan Iainkoaren
resumá manifestaturen zela. "Près de Ierusalem". Lç Lc 19, 11. Eliza iduri batekin zeiña baita Glarango aldean.
INav 52. Davit hurbildu zenean Bathurimgo alderat. Lg I 312. Berri bat heltü zait jaunak / Errumako aldeti.
'M'est arrivée de Rome'. Xarlem 1420. Ondar mordo moldakaitzetan, zeintzuk aspalditik onara altxatu diran ez
arian pitinka Uliako aldean. Izt C 148. Bat ilkhi zen harmetan Corseko alderat, / Eta haren inguru ziren
lurretarat. Hb Esk 11. Suisako aldean iragaiten bazine martxoan. Dv Lab 194. Ataungo aldera / urrengo saiua.
Ud 100. Eta handik harat gizon horrek Indietako alderat itzultzen du bere bihotza. Arb Igand 28. Eztot geiago,
orduan baizen ondo, neure aurrean billatu, amaika bidar Mendiolako aldean ibilli naz baiña. Ag AL 39. Buenos
Airesko alde ori otzaz bazter gaiztua dala. Kk Ab I 55. Etxekoz-etxeko egiten den lana da merkeenik, ahantzixea
balin badugu ere Lapurdi eta Benabarreko aldean. JE Ber 18. Ernioko aldetik iritxi zaigu bart. Etxde AlosT 79.
Ainhoako aldean. Zerb Azk 89. Ango aldean ibilli nenbillela. Anab Aprika 89.
(Sin -ko). Beste ainbeste, ta alako kutunik zurea bezalakorik, iñork ere eztit egin Bizkai alde ortatik. Lar,
carta a Gandara 161. Geroztik nere erbestantzan ta an Errom-alde artan. Mb IArg I 53. Orozko ta Zeberioti
Otxandiora, ta Plenzia eta Matxitxa aldeti Mungiara. Cb CatV 112s. Batez ere Beterri aldean. AA II 32.
Suberoa aldera, aiutari erraten diote labamendia. Gy 100n. Espainia aldean lagunak ez geldi; / Afrikanoek harat
egin zuten gaindi. Hb Esk 49. Jerusalen-aldea utzirik, Nazaretera joan zan. Lard 370. Ondarrabi aldian / aditzen
genduen, / dama bertsolari bat / nola bazeguen. Bil 153. Ez lirake Amerika alde oietara joaten diranak joango.
Zab Gabon 66. Odeizko belak iratargiak daukaz oinpean, / Keiak legetxe igo dabeenak Gorbeia aldean. AB
AmaE 367. Eskual herri aldean berean [...] nahiz gizon ez handi, bainan triste haren izena mende eta mendetan
kontserbatu. Elsb Fram 145. [Pilotari] horiek ganez geroz, egin du gure Eskual-herri alde huntakoaren ohoreak.
Zby RIEV 1908, 86. Au zan itxarotea / barri emon artean / bere anaia eukanari / Mexiku-aldean. Azc PB 132.
Emen aratusteak deritxe, Probintzia-aldean iñoteriak. A BeinB 53.
(s. XX). Oñati alde guztia elurrez txotildurik arkitu zuten. Ag G 200. Bilbo-aldeko euskaldun motzen bat. A
Ardi 81. Bidarritarra zen [Oxalde] eiki... Orzaize alde hortakoa bethi. Ox 201. Mantxa alde artan, meatz, mina
batzuen jabe zala bagenekigun. Alz Txib 84. Crau aldea nare ta ixil zegoen. Or Mi 61. Nola presari eragiñ eta /
pasatzen den ugaldia, / ala berian kanpotarrakin / bete da Antxo aldia. Tx B I 13. Murtzia aldeko abade bati. Kk
Ab II 173. Ameriketa-alde artan beta gutxi dute alperrik galtzeko. NEtx Antz 111. Zer diok San Salvador alde
aietan? Or QA 119. Gipuzkoa aldean zear. In MAtx Gazt 7. Baita Asia aldean Kaistre ibarreko aintzire urgoxoetan
bizi diranak ere. Ibiñ Virgil 77. Paraguay aldeak. NEtx LBB 29. Garazi alde hortan. Ardoy SFran 32.
Ibili bide zen Gipuzko alde hortan pertsularien ondotik. Xa Odol 33. Len esandako mendi orretatik, Prantzi
aldeak ere ederki ikusten dira. Uzt Sas 351. Mantxa-alde guzian zan entendimenturik argiena. "En toda la
Mancha". Berron Kijote 71. Bai Katalunian, bai Frantzi aldean, bai Mairu herrian. MIH 150.
v. tbn. EusJok 148. Barb Sup 90. Ir YKBiz 414n. Zait Sof 89. Munita 36. JAIraz Bizia 97.
3. (V-gip; Lar, H), aldi (S). Ref.: A (aldi); Elexp Berg. Aspecto (de una cuestión, etc.). "(A dos) visos, alde
bitara" Lar. "Rapport, aspect. Alde hunez, sous ce rapport-ci. Asko aldez, sous plusieurs rapports" H. "Aldiak oro
jorik (S), todo bien pensado, después de todo" A (s.v. aldi). "Bere alde onak eta txarrak dauzka ezkontziak"
Elexp Berg. Cf. ALDE GUZTIZ. Batbederak dohaina rezebitu duenaren arauez berzei administra biezé,
Iainkoaren anhitz aldezko graziaren dispensazale onék bezala. "La diverse grâce de Dieu". Lç 1 Petr 4, 10.
Baldin kristino bezala aflijitzen bada etzaiola laido, aitzitik glorifika beza Iainkoa alde harzaz. "En cet endroit".
Ib. 4, 16 (TB hartan). Anhitz aldez hura baliatu izan zait. "J'en ai senti infinis effects". Lç Dedic * 5r. Alde hunez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
942