A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
eta ematzu bertze aldean makhurtu direnak edatekotzat. Lg I 211. Uraz alde hartarat zirenean. Ib. 365. Alde
guzietarat beha egon zarela. Brtc 243. Alde güzietarik leze baizik ez ageri. Egiat 157. Eta onak alde batera ta
gaiztoak bestera ifiniak izango dira. Ub 144. Zenbaiten buruák [...] ain arinak dire, áski dá aize guti itzulzekó
aldebaterá ta berzerá. LE Prog 120.
(s. XIX). Hobendunak ezkerreko aldetik / Ikusten dute Juje hasarrea. Monho 118. Esker soñubak enzungo
ditugu alde guztietarik. Mg PAb 205. Lurreko lau alde ta zeruan ere ezagutua dan San Ignaziorekin. VMg II.
Gerokoak ikaratuten dau: aurrez aurre iminten yako andiko aldeko betiko bizitzea. Añ EL 2 31. Zure alde batean
infernuko dragoia, zu irintsitzeko prest; eta bestean aingeru guardakoa. AA III 458. Gelaren lau aldeak betetzen
dituzula pintura gaiztoz. Ib. 626. Alde orotarik inguratua nauka su izigarri hunek. Dh 154. Dantziaren jiraak
bere guztiak dira ezkerrerakuak, zein dan pausu egiteko ta ibilteko alde madarikatuba Eskritura Sagraduban. fB
Olg 139. Bada erdibidu bedi arbolatxu gazte bat, ifini bediz alde bijetatik gizon bi. Astar II 39. Gero asiko dira /
egiten etxeak, / [...] / artuko dituztenak / Plazan iru aldeak. Echag 50. Aldare haren alde batetarik emanen da
indulientzien erretaula onheski arrimatua. JesBih 416. Epistolako aldialat juaiten denian. UskLiB 55. Jurdaingo
ibaiaz bertze alderat. MarIl 75. Gatz au txit urtu dan orduan, gazitzen da [gazta] orobat beste aldetik. "Por el
otro lado". It Dial 88 (Ur, Ip beste aldetik, Dv bertze aldetik). Jo-erazo omen zion buruaz lurra, bein alde batera
eta gero bestera. Izt C 249. Zopa jan nianian ni alde orori so. Etch 320. Alde bata enia zela, bestia mementin.
'Je pensais aller dans une direction, je pris l'autre sur l'heure'. Ib. 358. Igaro deustee neure bihotza alde batetik
bestera. Ur MarIl 33. Munduaren bertze aldera. Gy 288. Pirenen bi aldeak itxiki berenak. Hb Esk 15. Ogeita
amar milla gizon bikañ erriaren alde batera gauaz bildu zituen. Lard 113. Ospitalerat itzulzean, alde guzietarik
oihu egiten diote. Laph 212. Jangoiko Aita guzis poderosoein eskuieko aldean. CatAe 6 (CatSal 7 eskuieko
aldean; CatR 7 alte eskoian). Aien barrengo aldetik, / ortza txiki fiñak. Bil 60n. Biak kotxearen alde banatan
auzpezturik jarri zitzaiozkan. Arr GB 117. Kabi guztiya tapatzen du, eta bakarrik uzten ditu bi txulo txiki alde
banatara, batetik ez bada bestetik iges egiteko. Sor Bar 17. Orgabideaz bertze aldeko sasi baten xokoan. Elzb
PAd 40. Jesüsez deithürik izan eskuñeko aldialat. Ip Hil 207. Ezkerreko aldean, bihotzaren tokian. Arb Igand
117. Alde batetik bestera / kordel bat loturik. Azc PB 86. Lurreko gei guztiak alde bi daukez: aurrea ta atzea,
kanpoa ta barrua, ganea ta azpia. A BeinB 67. Ordu berean ikusi dituzte haren burua alde baterat, gorputza
bertze alderat erortzen. HU Aurp 48. Baneunka bere fede ain andia, mendiak alde batetik bestera eroateko
bestekoa. Itz Azald 16.
(s. XX). Gu isaren gutuk yire bi altetarik. Mdg 169. Lengo ekatxean kakaoa, alde batera joan zan lez, orain
joan zan beste aldera, ta ontzia etzan zan alde onen ganera. Echta Jos 95. Orain ere an zeuzkak bere oiaren
buruko aldian Santa Teresa eta anketako aldian Fraskuelo. Iraola 99. Bi aldetara ixurkia berdin dute estalgiek.
JE Bur 25. Bereter jaunak alde banatan zituela, Aita Batiz [...] irtetzen zan. A Ardi 113. Bidea zerratua nuen
alde guzietarik. StPierre 12. Han, eskuineko aldean, su handi bati ohartzen da. Barb Sup 173. Mutillak alde
batera ta neskak beste aldera eraman. ArgiDL 128. Bidasoaren alde banetan Endaia ta Ondarrabi. Enb 71.
Erriko enparantza. Alde batera Udal-etxea. Zokondoan Eliza nagusia. Lab EEguna 101. Alkar top-egin ebenian,
mister Kick-ek, bere eskumatik joialako, ezeban utzi gura orma-aldia. Kk Ab II 28. Egun batez agoztegiak su
artu lau aldeetatik. Or Mi 86. Ur andiaren bertze aldea jo bitartean. FIr 152. Eta alde batetik astindduten
zittuzaneko, beste aldera egitten eben egaz eulijak. Otx 160. Beste alderako... [= 'suma y sigue'] 60.150 Lko. Ldi
IL 118. Ermitiako gezi-mutur, alde batez miztotua; Isturitzko gezi-mutur, alde bietatik miztotua. JMB ELG 40.
Seaskaren alde bietan kantari. NEtx Antz 123. Karrikaren bi aldeetarik han-hemenka ezarriak ziren zurezko jarleku
haietariko batean. Mde Pr 162. Abade jauna alde batean eta bera bestean jarri ziralarik. Bilbao IpuiB 75.
Beobide deritxon auzuneak aldea baten tontortxo bat dauko. Akes Ipiñ 21 (31 alde batetik). Ospitaleko oto
handi bat sartu zen, kurutze gorriak lau aldetan. JEtchep 101. Zuek biok andiko aldetik eta guk emendik arrika
egin bear deutsagu. Erkiag BatB 58. Arkupeak galanki lau aldeetara. Anab Aprika 46. Elizan gizonezkoak alde
batetik eta emakumezkoak bestetik ikusiko zenitun. MAtx Gazt 28. Eta marmita txikia pasa zuan balak alde
batetik bestera. Salav 53. Mugaz bertze aldetik karri edaria. Xa Odol 139. [Adar] horiek dira euskararen
kondairan lehenbiziko aldiz agertzen direnak, ez zezenek kopetaren bi aldeetara urguiluski daramazkitenak.
MIH 387.
Lado de un polígono. Laukiaren konerra ta alde bat eztira neurrikide. Zait Plat 57. Espainian, zineman
behintzat, betiko trianguluak lau alde izaten ditu: senarra, emaztea, senarra ez dena eta apaiza. MIH 311.
2. (gral.; Urt I 19, Lar, Añ), alte (S; -th- Foix ap. Lh). Ref.: A (alde, alte); Lh (alde, althe). Lugar, parte. "Ab
omni parte, alde guzietarik" Urt I 9. "(En todas) partes, leku guzietan, edozein lekutan, alde guzietan" Lar. "Acia
todas partes, alde guztietaranz" Añ. "(c.), región" A. "Région" Lh. Ethorten ziraden harengana alde
guzietarik. "De toutes parts". Lç Mc 1, 45 (He, TB, Dv, Leon, IBk alde; Ol, IBe edonondik). Asi zan bere biajea
arzaen, ponienteko aldeetara. Lazarraga 1146v. Plazer baduzu deusik alde hartarik. Volt 206. Ezperen bat bedi
Nafarroa-beherearra edo zuberoarra Bizkaitarrarekin edo alabesarekin [...], edo zein nahi Eskual-herriko alde
batekoa bertze alderdikoarekin. ES 398. Hargatik alde batetakoak ezin jakin zetzaken bertze alderdiko hitz
guztiak eta gauzen izenak. Ib. 399. Bestenaz banagoka zure hizkuntzari, len ere baño obekiago dakust alde
oietako Euskaldunen itsumendea. Lar, carta a Mb 278. Alde artako mairu gaistoak. Mb IArg II 288. Alde aietako
artzai ta unaiak. Cb Eg III 345. Printzesa hau ethorri zen hegoako alde barnetarik. Lg I 334. Bethleemeko eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
941