A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
195. Bere seme alabez abandonatua. Xa Odol 207.
v. tbn. EZ Man II 185. CatLav 102 (V 57). Mih 105. CatLan 44. Bordel 198. Txill Let 106.
(Aux. trans. tripersonal). Haizeari unzia abandonaturik eramaiten genén. Lç Act 27, 15. Orduan
abandonatzen dio bere burua xagriñari, eta galtzen ditu esparantza guziak. He Gudu 52.
(Aux. intrans.). Abandonarse, entregarse. Abandonatu zen osoki Jainkoaren borondatera. Ch I 25, 2 (SP
iarri, Mst jarri). Abandona gaiten probidentzia maitagarri haren eskuetara. Jaur 389.
(Part. en función de adj.). "Abandonado. Eztot aiñ persona abandonaurik ikusi" Elexp Berg. Birjina eztia,
abandonatuen geriza. Harb 63. Emakume sobatuak, / frantzesakin oratuak, / itz batian esateko / abandonatuak.
Xe 215.
abandonu. "Abandono. Zela euki leizke ermittak olako abandonuan" Elexp Berg.
habanera. Habanera. Batek esaten du Vals. Jotzen dute. Gero Habanera, ta au bukatzian pasa-kallia juaz
dijuaz. Sor Gabon 50. Abarkadun gutxi ikusiko dezu erderaz mintzatzen edo abanera, xotis ta beste arrotz dantza
nastuetan. Ag G 96. Maitearen illobi gañean. (Habanera-aidea). NEtx LBB 380.
abanikatu. Abanicarse. Eztator ondo Elexa santa adoragarrian zu orrela bitxiturik sartutea, an
abanikatzen, burua erakusten ta Jesus Sakramentuari zor jakon adoraziñoa zeuri buru orri emoten. Añ MisE
247.
abaniko, abaniku, abeniko. Abanico. v. haizemaile. [Axeriak] uzkiz gora gero zangoak airean, / Buztana
darabilkala / Abeniko bat bezala. Gy 308. Eta gibeleko hire abenikoa / Haiñ aberatsa eta llilluratzekoa /
Perlazko uztaia iduri. Ib. 227 (ref. a un pavo). Abanikurik zuten edo ez / orain ez daukat goguan. Xe 312.
habanillo. Habanillo. Aldi [= ardit] paten zigaluak eldiyak abanillo loiyak, beste eldiyak mixtuak eta
poxporo'at faorez. Alz STFer 129 (puesto en boca de un niño).
abanino. "Abanino, moda de que usaban las damas de Palacio, y era un pedazo de gasa blanca, atravesada en el
escote del jubón" Lar.
habano, habana. (Puro) habano. Txomiñek kafea, koñaka eta habano bat ekarri zuan. Osk Kurl 217.
Karamelu luze bat, habano baten itxurazkoa. Ib. 49. Geineratikoek habana luzeak erretzen zituzten. Mde Pr 134.
abant (Vc, G, L ap. A; Aq 352), abanti (Aq 352), abante (Dv). "Ea, andar, entre los que reman, ea, abanti,
abant ababor o estribord (G)" Aq 352. "Marche à la rame des chaloupes et canots" Dv. "Acción de remar" A.
Arraiñaren jarrai urrunago ta urrunago, beti abant eta abant, tosta ganean jezarrita, indarren indarrez untzia
abiau-araziaz. Erkiag Arran 79.
- ABANTEAN (Dv, A). Remando. "Abantean goatea, aller à la rame" Dv. Emendixek bat batera asi ta
kalaraino abantean garaituko banenduzu. A BeinB 54. Zelan siniztu dozu, / Apolon kutuna, / izan dala abantean
/ goitua euskalduna? Azc PB 225. Ikusten Bizkaitarrak / santzoka abantean: / eta egaz txalupea / eurenez
aurrean. Ib. 225. Aunek emakumeok be, eztira makalak abantean [...]. Donostiako estropadetan eskasagorik
izango da txanpan egiteko. Erkiag Arran 121.
- ABANT EGIN. "Remar" A (s.v. abantean). "Alu orrek, abant, eizu abant, rema, rema, tú, miserable" Ib. (s.v.
alu).
abanta. v. ABANTADA HARTU.
abantada. 1. Impulso, acometida. v. abiadura. Lenengo abantadan zezenak altxatu omen zeban gora
mutila. Izt C 249. Zein ero ote da Guatemalako zulotik onelako abantadan datorrena? EG 1956 (7-8), 2.
2. "(L; Hb), branle" Lh.
- ABANTADA HARTU. "Abantade-artu [sic], retroceder para avanzar o impeler mejor" Aizk. Oa gaintxo
artara ta abanta (abiada) artuta, bultz eta jaurtiki nazan zulora. A EY II 295.
abantaila (L, BN, S ap. Lh; Gèze (-talla); det., SP, Lar (abaintailla), H), abantail (Urt I 140 (-taill), VocBN).
1. Ventaja; provecho; privilegio. "Avantage, privilège, ventaja, mejoría" SP. "Avantage, profit" VocBN.
"Avantage" Gèze. v. abantaja, bentaja. Tr. En labortano clásico y moderno, ya desde Leiçarraga (con la
única excepción de Etcheberri de Ziburu (una vez) y Gasteluçar), la única forma empleada parece ser abantail.
Los suletinos, más Dechepare y el catecismo de Laneufville, emplean abantalla (Tartas, además de ejs. con -a,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
94