A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Sin cambiar, sin transformarse. Nietsche-ren arabera, direnak oro aurretik ere izan dira eta gero ere
itzuliko dira, betierean aldatzeke. Mde Pr 328. Hor dago egin duen guzia, jaiotzen, lanaren heinean oinarritzen,
bukatua eta bukatzekotan, bere arteko alkar-joka batean, baina aldatzeke azkenera bidean. MEIG IX 141 (en
colab. con NEtx).
b) Sin apartar. Mirengan josi ditut begiak, ausarki, etsita dagoenaren eran, txorabio betean zirkiñik egin
gabe, beragandik zipitzik aldatzeke. Txill Let 44.
- ALDAXETAN. "Althaxetan (S), assez orné" Lh.
- EZIN ALDATUZKO. "Immuable, incommutable" Dv. Ideia bakar bat, ezin-aldatuzkoa eta betierekoa. Lf
in Zait Plat XXIII.
Etim. De alde + -tu.
aldatu arazi. v. aldarazi.
aldatu-ezin. v. aldaezin.
aldatuezingarri. Inmutable. Zein da Jaungoikoaren izatea? Bere berez izatea, izatez izatea, orregaitik da
betikoa, aldatuezingarria, asierarik euki izan ez dabena, eta azkenik eukiko ez dabena. Itz Azald 22. Orduan
emoniko epaiya da aldatuezingarria, beti iraunekoa. Ib. 37.
aldatugaitz. v. aldagaitz.
aldatute. v. aldatze.
aldatz. v. aldats.
aldatza (V ap. A; H). Cambio. "Changement" H. "Etxe aldatza (Vc), mudanza de casa" A (s.v. aldatzaile). v.
aldatze. Aldatza edo mudanzaren bat dakuzanean etxeko jaunagan. Mg CC 184. Morroea ba zegoan
konfianza osoan giltzen kontuaz ta beingoan morroe azpiko egiten badu, gaitz deritzo aldatza oni, ta dijoa
etxetik. Ib. 184. Au da penitenzijak pekatarijaren bijotzian egiten daben aldatzia. fB Ic III 101. Aldatza santa
onek erasoten deutsa pekatarijari arima arimati pekatubaren minagaz ta damubagaz. Ib. 102.
aldatzaile (V, G, AN, L, BN ap. A; Dv). 1. Transformador, cambiador, que cambia. "Celui qui change,
changeur" Dv. "Cambiador" A. Delako aurrerapidea aldatzaile izan ohi da, ezinbestean. Horrelatsu,
Errenterian ohiturak, joerak, pentsabideak, hizkuntza bera aldatzen joan zitzaizkigun. MEIG IX 42.
2. (A (que cita HeH)). (Con diru). Cambista. Eta diru aldatzaileen mahainak eta uso saltzaileen alkhiak
aurthiki zituen. HeH Mc 11, 15 (Dv, Ker diru aldatzaile; Lç kanbiadore, He ganbiadore, TB sanyatzaile, Ol
dirulari, Leon dirugile, IBk diru-trukari, IBe diru-kanbiatzaile).
3. altazale. "Althazale (S), qui orne (les autels, etc.)" Lh.
4. aldatzale. Plantador. Landare berarekin bizkarra pixka bat berotzea on izango luke orrelako aldatzaleak!
Munita 42.
5. Transcriptor. Aldatzailearen oharra: Parisen kurritzen da ipuin berdina, baina oraingo aberatsei baita
gehienik emaiten. Mde Pr 126. Aldatzaileak ñ guztiak n bihurtu bide zituen, 6garren ahapaldian bezala. MEIG I
250.
6. Traductor; intérprete. Baña gure mutillorrek ez ei ekian erderaz. Ta, kapitanak, eskatu ei eban aldatzalle
edo interprete bat kintuen artian. SM Zirik 72. Gipuzkeratzea Manuel Lekuona apaiz jaunaren eskuetan utzia
izan da eta aski da horrenbesterekin, nekez baitzitekeen aldatzaile hoberik aurki. MEIG III 95.
aldatzapen. "Vicissitudo, changement, immutatio" Dv. Orai gudutan daramaztan egun guztiez ene
aldatzapenari begira nago ethor dadien arteo. "Immutatio mea". Dv Iob 14, 14.
aldatze (Lar, Añ, H), aldatute. 1. Cambio. "Muda" Lar. "Mudanza" Lar y Añ. "Aldatzea edo biurtza,
changement, transformation (Mg)" H. v. aldaketa, aldatza. Eztugu guztiarekin ere utzten eta ez hausten,
zeren aldatze hura, hautsteko eta utzteko berritasun hura gaitzi baitzaiku. Ax 92 (V 62). Ogi guzia aldatzen da
bereala une artan bertan Jesu-Kristoren gorputz izatera, eta ardo guzia haren odolera, aldatze hau begiz
ekusten ezbada ere. Ub 201. Nolako aldatze ta trukada animakoa bear ez da Jangoikoaren amorio egiazkora?
Mg CC 214. Biurrera edo aldatze oni deitzen dio Trentoko Konzilio Santuak Transustanziazioa. Ib. 196. Nolako
biurtza edo aldatzea egiten duen arrautzaren izateak olloak ematen dien berotasunarekin. Ib. 199. Konbersino
edo bijotzeko aldatute osua. Mg CO 96. Mudanza edo aldatzeren bat dakusanian ugazabagan. Ib. 275.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
937