A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
456 (V 212). Piztu ta biziera berrira alda nazazu. Cb Eg II 132. Luisi bizia kendu ta betiko bizira edo
zeruko gloriara bialdu edo aldatu zuen. Cb Just 11. Tabernakuloa zeritzan ta bidez zebiltzanean erraz alda
zitekean oial ederrezko estalpe edo kanp-etxetxo bat. Ub 29.
(s. XIX). Konfesiño on batek aldatuko ninduan ondo erraz Zeru eder gozora! Añ EL 1 57. Onegatik bada eretxi
deusku emotea [lora espiritualak] moldera, moldeturik paperean, aldatu daizuezan zeuroen biotzetara. Añ LoraS
5. Atxiki aire idor bat, alda solasa bertze zenbait gauzetarat. Dh 74. Aldatu berba geija beste gauza batera. fB
Ic II 204. Mendijak aldatutia, illak biztutia, eguzkija geratutia. fB Ic III 292. Beraren gorputza ifini zuten
gordetzen Kaputxinoetako Konbentu batean, [...] Bermeoko San Franziskukora aldatzeko. Izt C 467. Esan
zitzaion [...] Apaiz-nagusitzat aren jatorrian iraun bazuen ere, beste batera aldatuko zuela. Lard 148. Pitz
nezazu eta alda bizi berri batera. Dv LEd 236. Gela batera aldatu zituzten. 'Los trasladaron a una celda'. Aran
SIgn 60. Lurreko ondasunak ere pobrien eskuetara aldatu biar diradela. Bv AsL 140. Beso batetik bestera
Aurtxoa aldatu zuen. Arr May 178.
(s. XX). Manilara ere aldatu zuten. Goñi 15. Esna zegoan, esna ta larri, bero ta kixkal, beingotik beingora
buru, anka ta besoak aruntz ta onuntz aldatuaz. Ag G 56. Joan zan Garbitokira an zeuden guztiak askatzera
[...], toki artatik betiko zoriontokira aldatzera. Inza Azalp 73. Sendesleak eman ezkero, kaxa bere etxera aldatu.
Eguzk RIEV 1927, 435. Lizarragak bere mutil-sailla Azpeititik Zumarragara aldatu nai. Or SCruz 94. Ikus nola
begiak aldatzen dituzten Crauko zabaldira. Or Mi 63. Gaur gure txabolean lo egiñen dun
zunzunpean, eta biar argi-urratzean gure aitak aldatuko aun ontzixkan. Ib. 104. Argizari bat eskutik eskura
aldatuz. Ib. 149. Diputaziñoko garbitasunak zelan aldatu ziran yoskiñaren eskuetara eztakigu orain. Kk Ab II
96. Azken-naitzat emoten dodan ilburuko au aldatu dagijala ingittara. Otx 97. Irakur-arian yaso oar ugarietarik
auexek bederen aldatu ditzaizudan esanaren eutsigarri. Ldi IL 13. Yesus berriz piztuko zala uste bazuten
[apostoluak], alperrik zan gorputza aldatzea. Ir YKBiz 525n. Artzaiak ez dituztela egun ortan beren sendi eta
artaldeak udako saroietara aldatu bear. JMB ELG 78. Abo onetsi ortatik / ialki zenun aura / ikasleek aldatu /
zuten liburura... "Trasladaron a libro". Or BM 92. Kapardia aldatzekoan. "Quando movenda sunt castra". Ol
Num 4, 5. Eparain-en buru gañetik Manaseren buru gañera aldatzeko artu zun aitaren eskua. Ol Gen 48, 17.
Aintziñetatiko jaiok goizera aldatu ditue. Erkiag Arran 35. Baitegi nagusira aldatu zuten juizioa egin
bizkitertian. Izeta DirG 125. Laguntzaleak maleta toki berrira aldatu zuan. Anab Aprika 61. Aita-semeak
txandaka aldatuten zituen eskurik eskura sokak eta akuluak. Erkiag BatB 51. Zure burukoa papeletara alda
ezazu. NEtx LBB 112. Poeta gazte baten [...] hitzak aldatuko ditut honera. MIH 287.
(En la expr. oina aldatu). Gaizki bagabilza, geren bidera ateratzeko, ta zuzena bada daramagun bidea,
oñik ez aldatzeko. Mb IArg I 116. Baña Israel-tarrak izu-ikaraturik, etzuten zeuden lekutik oñik aldatzeko biotzik
izan. Lard 77. Illunak artutako leku eta eran, oñik ere aldatu gabe, egon ziran. Ib. 71. Gazte sasoiko batek
badauka / nora aldatua oiña. Basarri Auspoa 112, 97.
(V-gip; Añ). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Trasplantar. "Trasplantar, landarak aldatu" Añ. "Landara askok
aldatutzia biar izaten dau lur batetik bestera" Etxba Eib. "Letxuga landaria aldatu premiña edarrian daukau"
Elexp Berg. Cf. infra (6). Mintegitik mendira ta sagardira aldatzen diran landare berriak. Mb IArg II 329.
Lorerik ederrena nola oi dan atara / Aldatutzeko Errege loretegietara. Aran SIgn 213. Gorriñea kendu ta sustrai
onetik datozen landarak lur batetik bestera aldatu, ori da guk egin bear doguna. Ag Kr 6. Batetik bestera
aldatzen dituzten zuaitzak, lirañak, sustrai gabeak, or erortzen dira buruz bera ta parregarri ekaitzaren aurrean.
Ag G 210.
4. Relevarse. v. aldizkatu. Gerletako usantza duk guardia aldatzea. EZ Man II 141. Meza entzun aldatus
(71). 'Oír Misa alternándose'. LE-Ir. Amasei soldaduk kontu egiten zioten [...], eta ordutik ordura aldatzen ziran.
Lard 503.
Relevar. Gaubean egieben lo, belakaz estaldurik, eta biñan, aldizka, joaten zirean txalupara an egozanak
aldatutera. Echta Jos 84.
5. (V-gip, G, AN, BN-arb; SP, Arch VocGr, Dv, H), altatu (R; -th- S). Ref.: A (alta, altatu); Lrq (altha);
ContR 507; Asp Gehi (aldatu); Iz IzG; Gte Erd 179. Cambiarse (de ropa), mudarse; arreglarse. "Changer de
robe" SP. "Changer de vêtements, s'endimancher" Arch VocGr 207. "(L, BNc), asearse una persona" A."Althatu
(S), altatu (R), hacer el tocado" Ib. "Alta bedi (R), múdese" Ib. "Changer de vêtements" Lrq. "Zazpiétan xági
nùn, ékuzi nùn, áltatu nùn" (R-is) ContR 507. "Aldatu abudo mutikoa, Mezarako tenorea da ta" Asp Gehi. "Egun
biz bat aldatzen da, se muda una vez cada dos días" Iz IzG. "Zoazi aldatzerat (BN-arb)" Gte Erd 179.
Biluz da, orthuz da, eztu aldatzeko athorrarik eta ez etzateko oherik. Ax 224 (V 149). Dena bustia etorriko
zera, nere Txomin; alda zaitez, bada, katarro zarren batek garbitu baño lenago. Zab Gabon 31. Alkandora
emango diyot aldatzeko. Sor Bar 34. Zuaz aldatzera aguro! Moc Damu 16. Mikalla etxera sartu zan, zerbait
aldatzera. Ag G 51. Tori arropak, Juli; borda barrenen aldatuko zera. Ill Pill 14. Badoa beraz bere ganbaralat,
puxka bat aldatu behar duela, medikuaren aintzinerat agertzeko. Barb Sup 103. Berriz aldatzen da Piarres, eta
bere galtza berriak eskuan, badoa sukaldera. Ib. 42. Goiz batez, Martin athera zen karrikara, pinpirinan
aldatua. Ib. 9. Euren erremintak eta aldatzeko soñekuak olezko kutxetan, sarrail-itxu bategaz itxita. Kk Ab II
167. --Baña, jantzi onekin jokatu bear al diat? --Agertu beintzat, bai. --Ori dek. Eta gero an bertan aldatuko aiz.
Alz Ram 84. Santa Cruz-tarrak, aldatzeko alkandoraz zaku eginda, bazijoazen trenaren billa. Or SCruz 52.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
935