A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Con tema nominal nudo). Transformarse en. v. bihurtu. Gari ori gure barruan geron gorputz aldatzen
duen berberak, Jesusek. A Ardi 120. Illeta-kanpai diran mingaiñak euren soiñu ta mintxoa ots alai gozo
biurturik, portu ta inguruak, erri osoa erabat esateko begitarte alai aldatu zan. Erkiag Arran 114.
2. (G-azp, AN-gip-5vill, L-ain, B), altatu (R). Ref.: A (alta); EI 346; Gte Erd 10 y 307. Apartar(se), alejar(se).
"Alta zak kori, altatu dud (R), quita eso (traslada), he trasladado" A. "Mandoa zubitik [...] kendu, aldatu (G-azp,
AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 10. v. aldaratu. Mendi eta isla guziak bere lekhuetarik alda zitezen. "Toute
montagne & toutes îles furent remuées". Lç Apoc 6, 14 (IBe aldatu; He, TB, Dv, Echn (h)igitu, Ur (V) aldendu,
Ur (G) jausi, Ip, Ol zotukatu, Ker zirkin egin, IBk aldegin). Manatzen duzunaz geroz alda dadin mundutik. EZ
Man II 90. Gure animaren zikin bideetatik aldatuz guk oriek [gure animaren leioak], edo behar den garaiez
kenduz. Mb OtGai III 313. Pekatuti gogoa aldatu bagarik. fB Ic III 105. Bat batean, ihurzuri bat egiten du
izigarria, eta niri hurbil, garbi garbia, entzuten dut oihu bat: "Alda!!...". "Rangez-vous!". Barb Leg 149. Bere
urratsetik nola nai aldatzen ez delakotz. FIr 142. Ez ete da, ba, zori gaiztotik / Gure Aberri laztana / aldatuko
bein, jaritxiteko / Bixikera berberana? Enb 34. Ene ardiak ziren tokitik alda netzadan lehen-bailehen. Larz Iru
58.
3. (V-gip, AN-gip; SP, Añ, Izt 76r, Dv, H (que cita a EZ)). Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 3. Trasladarse, moverse
(a). "Jainkoa gana aldatzea, se tourner du côté Dieu" SP. "Transmigrar, erritik aldatu" Añ. "Changer [...] de
logement" Dv. "Trasladarse. Igez aldatu nintzan erri onetara" Etxba Eib. "Batetik bestera aldatzen da, ez daki
konbertsazioa eramaten (AN-gip)" Gte Erd 3. Gerizea duenak uri denean, eroa da alda badadi.
"Il est sot s'il se meut". Volt 151. Eta penatzen duena berze suplizioak / Hunetara ganbiatzen du Sathan
herrosoak / Eta batetik berzera aldatzen direnean, / Min gehiago sentitzen dute ezen batean. EZ Man I 103.
Halakoek nahi dute, bizi direiño, deabruaren zerbitzuan egon eta gero hiltzerakoan Iainkoagana aldatu. Ax 214
(V 143). Ordea hura da gaizki eta gaixtoki egunen erdizkatzea, zeren onetik gaixtora aldatzen baitira. Ib. 165 (V
111). Iduritzeak eta lekutik lekura aldatzeak hainitz enganatu dute. SP Imit I 9, 1. Aldatzen badira gaistoak
gaitzetik onera, aldatuko naz ni ere oriek galzeko nuen asmo neretik oriei berei onak eta ongi andiak egiteko
asmora. Mb IArg I 120. Alakorik ezbaliz bezela, edo gela batetik bestera aldatzea bezala, oiek illtzen dirade. Cb
Eg III 217.
(s. XIX). Arimia aldatuko dala beinguan pekaturik grazijara? Mg CO 103. Aldatu zan mendia beste toki
batera. AA I 614. Orregatik agindu zion konfesoreak alda zedilla beste gela batera. AA III 493. Ezta beraz
sekulan Jainkoa hekien alderat aldatuko. Dh 179. Nai karzelaan naguala, nai erririk erri aldatu nazala, nai ill
nazala. fB Ic I 61. Bere Aulki-nagusia zazpi urtean Antioquian iduki zuela, eta andik Erromara aldatu zala. Lard
532. Ta aldatu nintzan (ez dakit nola) / Aingeru biren erdira. Aran SIgn 212. Etxe-santu artako San Benitoren
semiak aldatu ziran San Franziskoren Ordenara. Bv AsL 223. Mostaza ale bat aña fede bazendu, aginduko
zenioke mendi orri alda dedilla beste aldera, ta aldatuko litzake. Ib. 187. Patxik salduko du etxea, eta ez da
konbeni beste eskuetara aldatu dedin Etxe-alai. Apaol 86. Eta arimau lurrean bizi ez balitz legez, / Zeruruntz
daukat aldatua! AB AmaE 176. Ekhalde-Iberrian / noiz othe sortua? / Lau mila urthe huntan / hunat aldatua.
Zby RIEV 1909, 396.
(s. XX). Atzo aldatu zan etxe batetik bestera. Iraola 117. Jateko lekutik pipatzekorat aldatuak. JE Bur 92. Bi
tokiak hain direlakotz itxuraz berexak non batetik bertzerat aldatzeak begia joiten baitio den haurrenari. Ib. 7.
Baigurak utzi arteka batetik / Orhi han urrun ageri da... / Neure begiek, edergailu gose, / badute bazter norat
alda. Ox 18. Ondoren artan lengo tokitik / Azpeitira zan aldatu. JanEd II 85. Baldin norbaitek orrako mendi orri
esan badezaio: "Ken adi ortik eta itsasora alda adi" [...]. Ir YKBiz 382. Otoiz-mendira laister / egaz alda nadi.
Or BM 44. Zenbat aldiz arat egan irudituz naiz alda! Or Poem 539. Bigarren mallako jantokira aldatzen utziko
ote zioten. JAIraz Bizia 21. Aramako erri politara aldatu zan 1937garren urtean. F. Labayen in Munita 9. Mayi
Zuberoko uriburura aldatu zan. Etxde JJ 108. Erran nahi bailuke arima bakoitzak gorputz batetik bestera tai
gabe aldatu behar lukeela. Mde Pr 351. Or oreixak joten dabenien Anbotoko Señoriori Gorgomendira aldatu da
(V-gip). Eusk 1956, 214. Itali egoaldera aldatu zan bizitzez eta egotez. Zait Plat 52. Beittu eban nun mezia
emongo eban, eta aldatu zan alde artara. Etxba Ibilt 463. Txabolatik umezurtz-etxera aldatu zan eta... Lab SuEm
208. Esan bezela aski zenduke / beste etxera aldatu. Uzt Sas 233.
v. tbn. EA OlBe 56. Anab Poli 8. Vill in Gand Elorri 12. Ibiñ Virgil 112. NEtx LBB 31.
(V-gip, AN-gip; SP, Urt, Lar, Añ), altatu (R). Ref.: A (alta); Etxba Eib; Gte Erd 169. (Con aux. trans.).
Trasladar, mover. "Alda nazazu ezkerretik eskuinera" SP. "Colonias deducere, koloniak [...] lekhu batetik
bertzera aldatzea" Urt V 373. "Trasegar, mudar el vino de una vasija en otra, [...] ardoa aldatu" Lar. "Trasladar"
Añ. "Remover de una parte a otra" Ib. "Alta zak kori, altatu dud (R), quita eso (traslada), he trasladado" A.
"Aldatizu burdixa bestekaldera" Etxba Eib. "Radioa aldatu beste aldera (AN-gip)" Gte Erd 169. Bi profetak
dituela hilletarik altxatu / Eta mundutik Sainduen soillarura aldatu. EZ Man I 73. Biziotik othoi alda nazazu
berthutera. EZ Man II 78. Zeure gana alda zazu defuntu penatua. Ib. 98. Eta hunela urrikaldurik alda ezazu
sekulako etxe benedikatura. Harb 246. Kopetati eskua beheiti aldatzeaz. Ib. 1. Eta ifernuan daudenak aldatuko
direla batetik bertzera, bero handitik hotz handira eta hotz handitik bero handira. Ax 583 (V 375). Oina alda,
gogoa muta ari da. "Il change d'avis ou de résolution chaque fois qu'il remue le pied". O Pr 360. Arka aldatzea
Cariathiarimdik Obededomen etxera eta handik Jerusalemeko Hirira, hura zen egiazko Prozesione bat. CatLav
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
934