A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aldatzera. Monho 38. Hori hain gaitz da [...] nola gaitz baita mairu beltzak larrantzez edo kolorez aldatzea. Dh
317. Gaitz diruditen guziak izatez eta izenez aldatzen dire, Jainko baten eskuetan gaindi iraganez. Ib. 234. Biziz
aldatzeko. MarIl 98. Astearteak dire bertze gauzetako, / Oihal, bihi, yanari, eskuz aldatzeko. Hb Esk 128. Jentill
on baten etxera bere-bereala ostatuz aldatu zan. Lard 515. Sorthu den tokian edertzen da [haritza]; nekez ematen
du tokiz aldatuz. Dv Lab 317. Bat-batean aziendak janhariz aldatzen badira, ethortzen zaiote hantura. Ib. 258.
Orok dakiten nahigaben ondotik herriz aldatua. HU Aurp 110. Serorak ere, soinekoz aldaturik bederen. HU Zez
179.
(s. XX). Itxuraz, ba, aldatzen dira denak; izaitez, orobat. JE Bur 41s (cf. itxuraldatu). Mallaz aldatu zerate,
beaz itzaz eta eskeñiaz ere aldatu bear dezute. Alz Burr 15. Gizon garbiek atorraz aldatu bezala Mexikon
buruzagien aldairak egin dituzte. FIr 136. Maiz bear zuten lekuz aldatu. Ib. 145. Eser-leku ta ontziak tokiz aldatu
nairik. Lab EEguna 69. Eiz eta arraiai jarraitzeko etxez edo bizi-tokiz, urrutira ez ba-zan ere, aldatu bearra
sarritan izaten zuten euskaldun aiek. JMB ELG 41. Langilleak ez tokiz aldatzeko ez lana izteko eskubiderik
eleuke izango. Eguzk GizAuz 115. Orma-zuloan kuku eduki dirua, / lên baiño lên daiteke eskuz aldatua. Or Eus
29. Sake errestoak lekuz aldatu. Ib. 422. Izarño jolastiak: / Birjiñari leku. / Gaur ere bide luzez / aldatu bear du.
SMitx Aranz 206. Guziek uste izan zuten lekuz aldatu zutela beren eliza. Lf Murtuts 20. Naita ere ezin aiurriz
alda. Etxde JJ 99. Baina Kornubitarrek nausiz aldatu baizik ez zuten egin. Mde Pr 250. Zergatik aldatuko
jokaeraz? Txill Let 91. Orain itxuraz arras aldatuta [merkatua]. Anab Poli 80. Berealaxe artzen dituzte / tokiz
aldatu usteak. Basarri 136. Izenez aldatzen gara. Arti MaldanB 198. Axalez bakarrik aldatua zuten ango erria.
Zait Plat 13. Azalez eta gorputzez bakarrik etzera aldatu, sentimentuz eta animaz ere bai. MAtx Gazt 37. Etzen
bakarrik soinekoz aldatu. Ardoy SFran 304. Etxez aldatutzia / gauza mingarria. Uzt Sas 256. Ikusten duzu,
irakurle, arrazista ttipi bat nintzala, gero sendimenduz aldatu banintzan ere. Xa Odol 27. Ez bait naiz gehiegi
gai honetan iritziz aldatu. MEIG VIII 53.
(Con ines.). Cambiar (de). Zeñek esango leuke minututxo bian, / Pedro aldatu zala bere eretxian? AB
AmaE 295. Zeu bere aldatu zara, Ermoken, zeure gogamenetan. Echta Jos 182.
(Con alativo). Cambiar (por). "Bethiko pena aldatzea laburrera" H.
Tr. Poco documentado en el s. XX.
Hobeagora alda zak leheneko bizia, / Arranoak nola pluma ithurrian bustia. EZ Man I 90. Bethiko pena duela
aldatzen laburrera. Ib. 24. Lege zaharra du berri batera aldatuko. EZ Noel 34. Egun bethi arraia, bethi segura,
eta nihoiz ere bertzetara aldatzen (ganbiatzen) eztena!. SP Imit III 48, 1 (Mst khanbiorik batere kuntrialak
ükheiten eztiana, Ip seküla gaistoalat khanbiorik eztiana). Zeren bekhatuari zor zitzaion eternitateko pena
aldatua baita denbora batetako penara. CatLav 297 (V 148). Oek [tropoak] itzen aldaera, edo batetik bestera
aldatzeko moduak dira. Cb EBO 39. Nahi izan zuen printzesa harrek alda zezan Mariaren izena bertze izen
batera. MarIl 105. Tristezia bozkariorat itzuliko eta aldatuko da. Jaur 176. "Utzi zaiegun bada gauz oiei" esan
zion Jenobebak, hitzket hura beste batera aldatu naiez. Arr GB 109. Gure nigarrak bozkariotara alda zaitzu,
ospa dezaguntzat zure izena. Arb Igand 139. Ezkonduriko kutun-kutunak, / Alkarregaz bizittera, / Atsekabeak
egin dozuez, / Aldatu zorionera. Echta Jos 354.
Transformar(se) (en). Ogi guzia itzultzen eta aldatzen da Jesu-Kristoren Gorphutzera. CatLav 239 (V 121).
Nabuchodonosor izan zen bestia batetara aldatua eta bihurtua bere orguiluaren punizionetan. Ib. 171 (V 87).
Ogi-ardoak itzulten eta aldatzen dira Jesu-Kristoren gorputzera ta odolera. Ub 202. Ogia da gorputzerat, /
Arnoa da odolerat / Egiazki aldatzen. Monho 136. Transustanziazinoia, esan gura dau, izate bata bestera biurtu
edo aldatutia. CrIc 136. Zeren ura zana aldatu zuen ardo izatera. Mg CC 196. Ekusiko dezu nola irasagarrak ez
duen aldatzen madari mendua irasagar izatera, ta bai madari edo txermen menduak irasagarra madari arbola
izatera. Ib. 218. Gauza nolerebait desegitea, edo beintzat len zuan modutik beste batera aldatzea. AA I 495.
Diren guziak dire maithagunetarat aldatuak, maithagune bilhakatuak bezala. Dh 176. Ipuin bera bestera
aldatuta. Zav Fab RIEV 1909, 33. Apaiz, ogia Jesusen gorputz eta ardoa Jesusen odol izatera aldatu
dezaketenak. Lard 441. Eskeinia den gauzaren desegitea, edo bederen leheneko moldetik bertze batetarat
aldatzea. Arb Igand 94. Zelan biurtuera atan aldatu eta biurtu zan barruko izatea beste izate batera. Itz Azald
165. Gu ederragora aldatuko gatxin [zeruan], etxeko kera galdu gabe. Or QA 100. Esangura batean, ibaiak
berak irauten du, iraun ere: bestean, ordea, bestetara aldatuz doa etenbage. Zait Plat 33. Unamunorena
okerragora aldaturik esan dezaket: bestek sor dezala, sortuko bada premiazko diren erdiminen orde gutxi
kostako zaigun mailebu-lana nahiago, erraz eta lasaigo denez gero, baitugu. MEIG VII 28.
Convertirse (a) (la fe, etc.). Iñork uste baño geiago jende fede egiazkora aldatu zan. Bv AsL 221.
(Con sociativo o instr.). Cambiar por. Baldin zeruetan eman baduzu sentenzia, / herioarekin alda dezan
maite bizia. EZ Man II 101. Zure erripak, zure aldatsak, / Zure tontorrak euskeraz / Zainduten dabez euren
izenak / Aldatu baga bestegaz. AB AmaE 425. Burua betetuta / gomuta bategaz / inoz bere ezeban nai / aldatu
bestegaz. Azc PB 129. Ez da onik ez txarrik aukeratu bear; ez bat bestez aldatu. Ol Lev 27, 33 (Ker bata besteaz
aldatu; Ur beste gatik ganbiatu, Dv bertze batera trukatu, BiblE beste batez trukatu). Lenbiziko errukitea lotsa
ta bildurrarekin aldatu zitzaion. Anab Poli 72.
(Con -gatik). Cambiar por. Orain pozik egoan arotza bere zoriaz ta ez eukean ez, bere Madalen beste
iñorgaitik aldatuko. Erkiag Arran 176.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
933