A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aldastxo (Lar), aldaztxu. (Dim de aldats). "Cuestecilla" Lar. Erri onetako kale bedar, oker da
aldaztxuetan. Ag Kr 19.
aldatasun. "(Hb), vicissitude" Lh (s.v. aldatze).
aldategi (L, BN-baig; Hb ap. Lh, H), aldatei, aldaitegi (Dv), aldetegi (BN; SP A). Ref.: A; Lh (aldetegi).
Tejavana, cobertizo. "Appentis" SP. "Appentis pour décharge, maison de décharge" Dv. "Hangar, appentis,
décharge, construction adossée par un côté à la bâtisse principale, couverte, mais sur piliers et ouverte par les
côtés" H. v. aldamio. Samatsak ez du barnean edo aldaitegietan egin nahi. Dv Lab 149. Hemen, aldiz,
ezkerrean, erran badezaket: aldatei ttiki bat... horra zertako gakoz hetsia dudan... Barb Sup 157.
Xitxuketan aitarekin, tresna-gider berri egiten edo xahar xuxentzen, aldateian arizan ondoan, sartu zen beraz
sukaldean. Barb Piar I 69. Joan den astezken arratsean, su lothu da aldatei (orai hanitzek erran lezakete
"hangar") handi batean. Eskual 18-4-1913 (ap. DRA). Ostatu batean gizon batek hartzen du parasola
aldategian. Egunaria 18-1-1960 (ap. DRA).
aldaitegi (AN-ulz ap. A Apend). "Segunda cuadra de las ovejas" A Apend.
aldatoki. 1. Depósito. Primari buruz ileak ikhertuko dire ahalaz bilduko diren egunean, artzainen
aintzinean; edo bertzenaz, ez baditake, zuen erostunaren aldatokian edo depotean. Herr 22-6-1921 [sic] (ap.
DRA).
2. Posta, parada, parador. Emendik bost kilometrora dagoan relais edo alda-toki bateraño eramango
zaituztela. Anab Aprika 61. Begitaratu genuan, bada, alda-tokia, ta azkenez iritxi giñan araño. Ib. 62.
aldats (V, G; Ht VocGr 399, Lar, Añ (V), Izt 32v, H (s.v. aldapa)), aldatz (V, G; Dv (V), H). Ref.: A; Etxba Eib
(aldatza). 1. Cuesta; dificultad. "Pente" Ht VocGr 399. "Cuesta", "ladera", "falda de monte" &c. Lar y Añ.
"Gatza gañerako aldatza, latza" Etxba Eib. "Aldatz bikie (V-gip), cuesta empinada" Vill (comunicación
personal). v. aldapa.
Tr. Documentado en textos vizcaínos y, con menor frecuencia, en guipuzcoanos. Los textos antiguos apuntan
inconfundiblemente a -ts. La tendencia a emplear -tz aparece primero en vizcaíno, por la temprana confusión de
sibilantes.
Iausten dira aldatsak, goraetan dira ibarrak. "Cáense las cuestas". RS 211. Ezta aldatsik ibar
bakorik. Ib. 262. Ezin egin aldatza / gero aldapia / Induziyan egiteko / lelengo dantzia. DurPl 54. Kalbarioko
aldats gogor onetan. Añ EL 1 188. Aurrera, ze aldatsa igorik idoroko dot bide zelaia. Erromeria batera igoteko
aldats-gorak ta neke-izardi guztiak aztu-erazo ta gozotuten badeustaz noian lekuko gomute gozoak [...]. Añ
LoraS 180s. Mendi onetako aldats ta elurrak nekatuaz gañetik, eman izango dizute gosea. VMg 87. Beste leku
solo aldats andikuak dagozanetan. JJMg BasEsc 118. Eztozula irago gura bide atatik, sasi, aranza eta abarrez
beterik dagualako, eta onezaz ostian aldatz andijak daukazalako. Astar II 21. Mendi onen aldats bestealderakoan
arkitzen da burni meatze bat. Izt C 71. Alzatik Piñuetarako mendiskan aldatsaren erdian. Ib. 89.
Pirineoen ifarraldeko aldatsean. Ib. 111. Amil-biderik gaiztoen eta aldatsik pikoenetan. Ib. 184. Mendialdatsean
berrogei egunean itxedon zion Josue-rekin batu zan. Lard 80. Eta Moises igo zan, Josue aldatsean
utzita. Ib. 79. Aldatzean topo-egiñik. Aran SIgn 21. Illa bertan larga ta / Aldats garratzean, / Igo ezinik dabil /
Atx mutur artean. AB AmaE 342. Eroan ezinik aldatz bateti / tiraka burdi motz sorra. Azc PB 360. Noan noan
ur-ertzetik aldatzean zear, gora ta gora. A BGuzur 108.
(s. XX). Uretan daukaz oñak [Arranondok]; aldats andiak iri edo kalietan. Ag Kr 18. Matik uste eban,
eroazan bideak zuzen da leun topauko ebazala, baña ikusten eban, aldatz, sasi ta arantzaz beteak zireala. Echta
Jos 210. Aldatzen goieneko / zelai eder baten (V-m). Balad 192. Ai, baña danak ikusten dira / Geldirotzen
aldatzian! Enb 94. Atzeratxuago asten da mendiaren aldatza goruntz; ermita-aurreko zelaiaren ertzetatik
beruntz aldatz pikia dago erriraño. Kk Ab II 38. Alde aretan basua ta larra ta aldatz pikak eta arkaitz
ixugarrijak baño besterik ez ikusirik. Otx 105. Gora-bide neketsu zail aren biurgune batean, yaun zuur, buruyantzi,
aldatz aiek are goragokoak aspaldidanik ibillia, sortu zitzaion lagun: "Orixe". Ldi IL 10. Otzarea
aldatzean, aldekurru ipinita, erreztoago lurrez beteko dozu (V-m). "Poniento en la cuesta la cesta ladeada". A
EY III 308. Jentil-arok ez jakin / nola an aldatz-mugan / Zeruak itxogiten / zion, Goiz-argitan...! SMitx Aranz
18. Erromesaren biotzarentzat / ez du aldatzak nekerik. NEtx Antz 70. Kolmenares-kalean beera, aldatz
biguntxutik, ez naiz orren txarto be ibiliko. Erkiag Arran 126. Neke bagarik nator zugana / andia on arren
aldatza. BEnb NereA 65. Ango aldatz, estarta illun, bidaro txar eta lupetzakaz. Akes Ipiñ 8. Atsegiña ta
atsekabea / dabiltz alkarren atzian, / ixil ixillik jarraitzen dira / goiberan ta aldatzian. And AUzta 149. Aldatz
makal aretan gora. Erkiag BatB 72.
(Añ, H (s.v. aldapa, que cita a fB)). (Fig.). "Dificultades grandes, (V) aldats, (G, AN) aldapa andiak" Añ.
Erraz ifinten gara, gogoz baño ezpada, danik txikienen oñetan; baña atzerapena, eurtada ta aldats eskergak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
929