A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
132.
10. Aspecto. Handi emaiten du, bere larru-hasean; eta arimaren garrak hedatzen bezala dio gizonaz
goragoko baten aldartea. Lf Murtuts 48. Zer jauntzia, zer aldartea! Ib. 25.
11. "Intervalle d'une époque à l'autre" VocBN. "Temps, délai" Gèze. "Temps qui succède à un autre temps" Dv.
Oi arima nerea, ongi begira dezagun goiti eta beheiti, bazter batera eta bertzera, iragan denari eta
ethorkizunari eta oraiko aldarteari. Dv LEd 168.
- ALDARTEKO. "Colindante (BN)" A Apend.
- ALDARTEZ (AN-erro ap. A Apend; H (que cita a LE)). a) Cada cierto tiempo; en ocasiones, a veces.
Othoiztuko du oraiño aldartez Zeruko Erregiña, eta errekeritu beharko du urrikal dakion. He Gudu 164. Badizie
zunbaitek aldartez, gortarzun eta debozione bulta batzutarik; bena bet-betan baratzen tuzu. AR 46 (Harriet
traduce "par intervalles"). Ezi jaunarén aingiru-bát jausten-zé aldartes ur balsara: ta mogitzen-zé ura. LE Io 5, 4
(Lç ordu iakinez, Dv noizetik noizera). Santagóni bizizelarik ére múnduan, komunikatzenzió Jangoikoak
dotegúra aldártes, komekatuóndoan komunki. LE Doc 247. Zergátik ustentuén [Jangoikoak] bizirik gaixtoak
aldártes, daramazkieláik ónak goizík. LE Urt ms. 27r.
b) En buena disposición. Bertsoak gogoreatutzen zaizkit / nagon garaian aldartez. Uzt LEG II 86.
- ALDARTEZKO. Humorístico. Irutarikoak dira goitizen auek: lotsazkoak, asmutsuak eta aldartezkoak.
"Respetuosos, ingeniosos y humorísticos". A EY III 367.
aldartedun. "Changeant d'humeur, inconstant, lunatique" H.
aldarteka (A, que cita a Mb). 1. Cambiando, con alternancia. "Mudando" A (s.v. aldarte). Eta bizi dedilla
bat luzaro, edo ill dedilla lenago, beti dabil aldarteka ta era edo estadu batetik bestera. Mb OtGai I 55. Lurrean
hemen dituzu / on gaitzak nahasteka, / gauza guziak zaizkigu / gerthatzen aldarteka; / nahaste ez mudantzarik /
zeruan behinere. CantIzp (ap. DRA). Izadian zergatik uts eta bete aldarteka, makurturik eta elkarturik
daudenak? Or Aitork 190.
2. (Sal, Sc, R sg. A; VocBN, H), aldearteka (AN-larr ap. Asp Gehi). "Profitant des périodes de suspension"
VocBN. "Par moments" H. "Aprovechando intervalos. Aldarteka lanak egin (BNc, R), trabajar a ratos de ocio"
A. "Aprovechando intervalos. Baratzeko lana aldearteka egiten dut" Asp Gehi.
3. En ocasiones. Eta bizkitartean erakastegi hori hainitz da baliosa! [...] Hetarik aldarteka atheratzen dugu
aphezgai, katixima egile eta sendari bathaiatzaile zonbeit. Prop 1897, 203. Aurpegia bera ez du haatik bronzaz
[Ignaziok], bainan ba xuri-gorratsezko orhe gogor batez egina, ez baitira guti harritzen, aldarteka agertzen
dauzutenean kaskaren aho zabaldutik. JE Ber 56. Bakarrik ibiltea gustatzen yakan arren, iñoizka beste asmoa
bere izaten eban; gizartekoia bere, aldarteka, ba zalako izan. Erkiag BatB 18.
aldartetsu (G, AN ap. A; Dv). 1. Caprichoso, veleidoso. "Extravagante, caprichoso" A. Naikeriak, mota ta
malla askotan banatuak daudela; etengabeak eta aldizkakoak, aldartetsuak eta eratuak, ozte xearenak eta
jakintzarenak bai-dirala. "Continuas y por intervalos, extravagantes y arregladas". Zink Crit 31. Iratxo au
bitxikeri utsetan dabilla; arako buruarin gogo-aldartetsu deritzoen ua da. 'Esprit-Fantastique'. Or Mi 74. Tira,
tira, gorotz-aitzur zarra! erantzun zuen gogo aldartetsuak. Ib. 75. Au esanik eta irri-karkara zeriola itzali zen
gogo aldartetsua. Ib. 75. Pozak darabiltz [kaiuak] orren / aldartetsu ta zaleki, / girringa ta txioka, / jolasirabioka,
/ ondoren berriz... plaxt, jetsi. EA Txindor 27. Erri aldartetsu orren ioera. Zait Plat 116. Mutillak,
arengan, artu ta utzi bizilagun aldartetsua besterik ez dakus. Erkiag BatB 172.
Cambiante, inestable. [Lizardiren] gogo erne, beratx eta irrikor, bare eta aldartetsuak, eguzki eta laino, eta
hodei ñabarrak zeruan barrena lasterka, opa zuen bizi eta heriotza hortxe dago. MIH 175.
2. Humorístico, cómico. Ipuin asmutsuak, ekanduzkoak, erri askotakoak, aldartetsuak eta irakurgaiak.
"Cuentos [...] humorísticos". A EY II 9.
aldartu. "(S; Foix), alterner" Lh.
aldasare. "Filarete, aldasarea" Lar. "1.º (L-côte; Lf), bastingage; filet qui en tient lieu; 2.º (L; Hb), filaret, rets
double, poche de filets à bord" Lh.
aldasdun. "Costanero" Lar.
aldaska. v. aldaxka.
alda-soinu. Aire de cambio. Alda soinuak ihardesten du gaur deusek baino barnago / zuentzat ere jo
dezake ta orduan denak akabo. Xa Odol 321 (se dirige a una pareja de enamorados).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
928