A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aldaretxo (Lar). (Dim. de aldare). "Altarico" Lar. Maietzaren lenengo egunaren bezpera arratsaldean,
esan dan aldaretxoan argiak piztu, eta leku artara etxekoak batu, eta debozio andiaz errezatuko da Errosarioa.
Arr May 8.
aldarka. "(V-gip), a punto de caer" A. Cf. 1 aldar. v. alderoka.
aldaro (G ap. A (que cita a AA); Lar, H). 1. Desigualdad en la parte inferior de los pliegues de un vestido.
"Faldón", "fraile, en las basquiñas", "pingajo" Lar. "Inégalité dans les plis d'un vêtement" H. Cf. Lar: "Harapo
[...]. También puede venir de aldaropea, contraído a harapo, y aldaroa significa la desigualdad del vestido [...]".
Albaren beko ertzak ipiñiko diozkatzu berdiñ eta aldarorik gabe. AA CCErac 386.
2. "Desigualdad en plano" Lar. "(G-to), inclinación" A Apend.
3. (AN-larr; Izt 46v), aldero (G-azp, AN-gip). Ref.: Asp Leiz; Gte Erd 304. "Bandazo de quien no puede
tenerse en pie" Asp Leiz. "Aiek alderoak! (AN-gip), asto karga orren alderoak! (G-azp)" Gte Erd 304. Cf.
VocNav: "Aldarro, [alda]rra, que anda dificultuosamente, debido a los años o la reúma (Montaña)". Cf. tbn. Or
Eus 232: Gogoan daukat Tomax Aldaro, / itaurreko zebillena. "Tomás el de las eses". Sarreran egiten du
aldero txiki bat, eranian pasatuba dagoela adieraziaz. Moc Damu 31. "Korreo-kale" guzia beretzako aña ez
zuela. Aiek alderoak! (1907). Auspoa 23, 47.
4. Diferencia. Etxe, teillape ta ordu berean onlako aldaruak gerta baditez. Iñarra Ezale 1897, 345b.
5. (Uso adv.). "Aldero arrapatzen du eguzkiak, de cara le coge el sol (G-goi)" A EY III 258.
- ALDERO-ANTXA. (Forma con palat. expr.). Algo inclinado. Ta bera duk orratik [Ortega Gasset]: gogaieltze
aundixkoa atxe-samarretik ille orraztuz ebakia, bekain lerroa aldero-antxa, itsusi aurpegiz, elez eder. Ldi
IL 23.
- ALDERO(A) EGIN. Tambalearse. Edari gustokua / matsaren zumua, / orrek enredatzen du / galanki
mundua; / gutxi izan dute / batzuek damua, / naiz egin dezatela / nun-nai alderoa. JanEd I 41.
Vacilar. Asperen nengizun eta entzuten ninduzun; aldero nengin eta Zuk idukitzen ninduzun. "Fluctuabam".
Or Aitork 134.
aldaroka (G-to-bet, AN-gip-larr; H), alderoka (G-to, B; H), aldeoka. Ref. A (alderoka); A Apend; Asp Leiz.
Tambaleándose. "Ostatutik atera ta or yoan da aldaroka" Asp Leiz. v. balantzaka, zabuka. Ibillirik zerbait
bide, ya ezin zijoakean odol-usturik, angabeturik edo naigabeturik, aldaroka: erori zen bere gurutzearekin iru
bider. LE Urt 48 (ms. 18r banbaleátus yá aldebaterá yá berzerá). Noizbait gogoratu zitzaioten etxe aldea joaten
astia, eta guri-guri eginda ta alderoka ta zalapartaka atarira atera ziran. EgutTo 6-9-1921 (ap. DRA). Ontzizai!
dio arraunlari batek, ontzia alderoka asi da, begira! Or Mi 62. Aldekora asten da basazia; zutik egon nai, baño
begiak lausotzen zaizkio. Ib. 59. Baratz-erdian dut arki / amona: alderoka dator, / begi galduak nora-nai...
"Viene tambaleándose". Ldi BB 148. Iparbeltzak alderoka daragion ontzitxoa bezela urbildu zan neskatxa
etxera. TAg Uzt 256. Larogei urte gaur bete ditut, / zartzez alderoka nabil. EA OlBe 107. Odol-yario ta itsu
ateratzen da Oidipu, antzokian zear oin kolokaz aldaroka aurreratuaz. Zait Sof 94. Bapo edanda, aldeoka ta
balantzaka. EgutAr 8-10-1964 (ap. DRA). Bartarakoan baña burua / nerabillan alderoka. Atutxa Mugarra 26.
aldaroko. "(G-to), tronco" A.
aldarotsu. "Desigual en el vestido" Lar.
aldarotxo. Dim. de aldaro. Aurreko asto zarra ere... / uraxe ba-zan bai, astotxo! / Aize aisitak, aldarotxo /
Egiñazten zion. "Un ligero vientecillo le hacía tambalear". JKort EuskOl 1931, 26. Ez da moskor arraillik / naiz
aldarotxo egiñik; / illunabarrez etxera dira / geldi diranak zintzorik. "Aunque hagan quiebros". Or Eus 165.
aldarrai, -rrei. v. alderrai.
aldarreztatu. Xakurrak ongi aldarreztaturik ezarri zuen bere nagusiaren gorputza eta gero badoha
hiltzailearen ondotik. GAlm 1962, 47 (ap. DRA, que traduce, con dudas, "plegar").
1 aldarri (Lar, Hb ap. Lh). Antepecho. "Guardalado" Lar. Inguru zaukat auzo bezala / itsas-gezala: /
zedorri zatzait etxe aldarri / lur ta mugarri. Inzag EEs 1912, 210.
Etim. Posiblemente alda- + harri, litm. 'piedra de lado'.
2 aldarri (V-arr-ger). Ref.: A; Holmer ApuntV. 1. Clamor, grito. "Clamor" A. Joan zirean guztiak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
924