A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Lehen aldikotz pagano izana zen aldare-harri gainean jauts-arazi zuelarik Jesu-Kristo gure Jauna. Ardoy SFran
239.
- ALDARE-AURRE. Presbiterio. Belauniko jartzea, ez Aldare-aurreko lenengo mallan, baizik Komunioko
lekuan. AA CCErac 66. Aldareaurreko lenengo malla Elizgizonentzat da, eta urrutixeago izan oi da komunioko
lekua. AA I 458.
(En casos locales de decl. en sing.; ejs. no lexicalizados). Aren aldare aurrean, birjiña guztien erregiña
imitatzeko [...] Jainkoari boto egin zion. Cb Just 29. Gaitz andi batekin erori baziña aldara aurrean. Mg CC
254. Joan gaur Ama Birjiñaren altare-aurrera. Añ EL 1 54. Yoan zaitekez gaur Ama Birjinearen altara aurrera,
eta esaikezuz iru Ave Maria. Ib. 62. Ama Birjiña Aranzazukoaren aldare aurrean dago lurpetua. Izt C 452.
Zelan eldu bear da altara aurrera? CatBus 52. Eta gau bat osoa an Ama Birjiña txit Santa beraren aldareaurrean
ernai igaro zuen. 'Delante del altar'. Aran SIgn 18. Belaunikatu ziran guztiak, eta altara-aurrean asi
ziran abadeakaz letania ixil-antza esaten. "Delante del altar". Or Tormes 115. Lekaimeak, binaka, aldare
aurrean belaunikatzen dira. Alz Ram 136. Zein baño zein danak alkarren leiean / penitentzi-kera berrien
naiean. / Batzun-batzuk soña zigortzen saillean / Pillarekoaren aldare-aurrean. SMitx Aranz 146. Ori erakutsi
al zizuen ezkontzerakoan aldare-aurrean? NEtx Antz 122. Baiñan aldare aurrean gaudelarik bi gertarazte oriek
ezin bateratu baditugu. Or QA 158. San Joseren aldare-aurrera joan. Bilbao IpuiB 84. Zutik egongo da Aker
sakratua aldare aurrean. Ibiñ Virgil 90. Dantzariak baziran / altare aurrian, / azaldu ziradenak / sasoi
gogorrian. Uzt Sas 315.
- ALDARE-BURU. Retablo. v. erretaula. Eleiz onen aldareburua, berriz, bertako seme Irazustatar Migelena
dugu. Gordean, parroki ontako sakristian, badago beste aldareburu bat. "Retablo mayor". Garm EskL I 128.
- ALDAREETAN IPINI. Canonizar. Kanonizatuak edo aldareetan ifiñiak. Cb Just 3. San Isidro Atxurlaria,
Santa Maria de la Cabeza bere emazte Aldareetan Eleizak ifiñi duenarekin. Cb Eg III 331. Santu edo Santa
Altaretan imini biar doguna. Mg CO 280. Oneek [...], ezkontzako estaduban jaditxi ebeen Santu izatia ta Eleisa
Ama Santiak Altaretan iminita ondretia. fB Ic III 323. Elizeak, Riktrudis iltzanetik urte batzuetara, altaretan
ipiñi eban. Ag AL 168. Elizak, ama-semeak aldaretan ipiñi zitun. Etxde JJ 229.
- ALDARE-GAIN. Altar. Egun oroz gure aldare gainetan obratzen diren mistero handiak. Lg II 228.
(En casos locales de decl. en sing.; ejs. menos lexicalizados). Gure aita Abraham ezta obretarik iustifikatu
izan, Isaak bere semea aldare gainean ofrendatu zuenean? "Sur l'autel". Lç Iac 2, 21. Eskintzarija altara gainian
itxita. fB Ic I 104. Agindu zuen, artarako zan aldare gañean egindako su bedeinkatutik inzensu-ontzi edo
inzensonarioan ipiñi zedilla. Lard 85. Aldare gainetik bihotzera heldu zait nahigabe guzien alegeraki jasaiteko
indar berezi bat. Arb Igand 118. Altara-ganean kandela bi baiño ezebazan ipiñi, alderdi banatan bat. A BeinB
65. Aldare gainetik Xalbadorrek hartzen du ophila. Ox 50. Ura bera gurtzen det / Aldare gañean. ArgiDL 160.
Eta eskeintza amaitutakoan azpilltxua niri kenduta altara-gaiñean ipinten eban. "Sobre el altar". Or Tormes 41.
Baña aldare gañean dagon opariaz zin-egiten badu, zor du. Ir YKBiz 401. Berak egunero aldare gañean
eskeintzen ditun asmoeri alkartuaz. MAtx Gazt 90. Burniz eraildakoaren altzarrak aldare gaiñean ezarrita. Ibiñ
Virgil 104. Elizatxoan, Gurutzeko Jauna jarriko zuan aldare gaiñean. NEtx LBB 99. Jatsuko eliza xaharrari
eskainia zion San Frantsesen aldare gaineko itxura. "La statue surmontant l'autel". Ardoy SFran 276. Altaragaiñean
dagoan opariagaitik egiten badau zin. Ker Mt 23, 18. Aldare gainean eman zen meza gau-erdian.
MEIG I 76.
- ALDARE GEHIEN. Altar mayor. v. ALDARE NAGUSI. Gaua oro aldare gehienaren aitzinian
belharikaturik orazionian igaran behar ziala. Tt Arima 32.
- ALDAREKO. Sacramentado. Jesus altarakua zerutik etorrija da. fB (ap. DRA). Irakurtzekoa da eta elizetan
kantatzekoa, bertzen hanitzen artean, aldareko ostia sakratuak athera dakon bersu andana. JE Bur 159. Gora
altarako Jesus, / Guztiok maite dagigun. KIkV114. Gora aldareko Jesus. KIkG 83. Jesus aldareko Ostian jaten
eman zait. ArgiDL 34. Ni lotzera yoan ziranak ere, urdiñak, Orixe guzia lekuko, aldareko Yaunari biraoka, ta ni
egunero Yauna artzen. Or QA 83.
- ALDAREKO SAKRAMENTU, SAKRAMENTU ALDAREKO. Eucaristía. Aldareko Sagaramendu Saindu
hunetan. Mat 250. Iaungoiko den bezanbates dago leku guzietan; baia gizon bezanbates zeruan dago solamente,
eta hau ber-hau dago aldareko sakramentu sanduan. Ber Doc 111vs. Aldareko sakramenduaren aitzinean. EZ
Man II 62. Eskatuten da beste guzeen artean egunean eguneango ogia [...] esan gura dau Altarako Sakramentu
Santua. Cap 146. Da Santisimu Sakramentu altarako asko dago. VJ 7. Iesu Kristo Aldareko Sakramendu
Saiñduan hilla ala bizia da? Arg DevB 243. Adoratuko duzu Aldareko Sakramendu Saindua. Gç 59. Jinko eta
gizon bezala Zelian, eta althareko Sakramentü saintian gure amorekatik. Bp I 35. Konzienziako
garbitasunarekin altareko sakramentua rezebitzea. OA 5. Sakramentu sandu altarakoan ifini zituzan. Arz 56.
Baiñan egiazki zare eta errealki aldareko sakramenduan. Ch IV 1, 9. Alabatua dela aldareko sakramentu
santua. El 4. Sakramentu santu aldarekoan. Iraz 22. Heben aldiz, althareko sakramentü saintian zirena oro zira,
Jesü-Krist ene Jinkua, gizon egin zirena. Mst IV 1, 9. Etxean zeuden denboran itxean zedukaten, ta bidez
zebilzan aldian berekin eramaten zuten [fededunak] Aldareko Sakramentua. Mb IArg I 271. Zeren dituen
Sakramentu Aldarekoak beste sakramentuk ez dituen leunzak. Ib. 272. Azkenaz-goiti ematen daroku aldareko
sakramenduan yanaritzat bere gorphutz sakratua. Lg II 166. Egunaz eta gabaz zaude aldareko sakramendu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
922