A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
habailarri. Piedra lanzada por una honda. Bai, amar... edo asko beintzat, ardi, beor, moxal ta otso danak
nastean [...], abail-arria baño zunburruntsuago, ego aizerik gogorrena baño zazpi milla bidar ariñago ta
zakarrago. Ag G (ed. 1935), 128 (1. a ed. 157 aballako arria; cf. DRA s.v. aballari).
habailatu. "Fondrer, lancer avec la fronde" H. v. habailkatu.
abaildu (V, G ap. A), abaindu (AN-gip ap. A). 1. Abatir(se), fatigar(se). "Abatirse uno de cansancio" A.
"Rendirse de fatiga" Ib. v. hebaindu, akitu, albaindu. Zu, Iauna, arika ta abaildurik / iarri zinean neure bila.
'Quaerens me sedisti lassus' (Dies Irae). Azc PB 29. Gorputza lotua ta abaildua gelditu [zitzaion]. Ag G 204.
Leon Olazarreta, oso abaildua dago, latzak eta beltzak ikusten bizi da errukarri au. A Ardi 99s. Errukarriago,
atsekabetuago, abailduago ta gogoz ilago. Ib. 100. Biurkortasun ori eztanean, geiegizko irutzipenaz gogoa
abaildu ta argaltzen da. Zink Crit 9n. Aurgintzaren nekeak ezpaitu abaildu [euskera], ez-eta igatu erabilli
luzeak. Ldi IL 86. Ogia irabazten zuri laguntzea, abailtzen zaitun pixu-nekezo ori arintzea. Egan 1955 (5-6), 22.
Era orretan abailduta, dangilizka, intziriz ikusi ta entzunez, barru guztiak ere bira-egin daust. Erkiag Arran 74.
Gogoa abailduta, adorea galduta. Erkiag BatB 191. Lanaren lanez abailduta dauntzala-ta. Zait Plat 117.
2. (V-ger-m-gip). Ref.: A; Iz ArOñ. Abatirse los árboles con el peso de la fruta. "Asi xate abailketan erramaak,
inclinarse las ramas con el peso de la fruta". Iz ArOñ. Arto musker, / mendi, baserri zârrak; / ale gorriz /
abailduta sagarrak. Ldi BB 64. Arloak, udazken-aienez abailduta. Ibiñ Virgil 82. Edoi tzarren antzera pillotzen
dira ta taldeka zugaitz gaiñean kokatzen adarrak abailduz. Ib. 118. Basoak ere edotariko igaliz abailtzen dira.
Ib. 91.
3. "(V-ple-oroz-m), madurarse bien la fruta" A.
- ABAIL-ABAIL EGIN. Oian itzi dot ondo-ezik, abail-abail egindda, eta nik ulertzen dodanez beruenak
artuta. Otx 161.
Etim. Cf. acaso rom. aballar, v. DCECH, y REW ballare.
abaildura. Fatiga. Oarrikaspenak egiztutzen du soñaren edo giartzaren abaildura utsak ez duala beti
adimen eta zillei beerapena ekartzen. Zink Crit 214.
abaileratu. Administrar. Ondasunak aballeratzen, / zerbait da geratzen. "Administrador que administra
[...] algo traga". Ayerb EEs 1916, 156.
habailirpitz. "Chasco, el extremo de la honda o látigo, aballirpitza" Lar.
abailkada. v. habailada.
habailkatu. "Attaquer à coups de fronde, de pierres lancées avec la fronde" H (s.v. habailatzea).
abain. "Mirra" BeraLzM. Berari opalduteko urria, kedarra ta abaña ekarri ebezan. BAizk Ipuin 84 (ap.
DRA).
abaina. v. amaraun.
abaindu. v. abaildu.
abaizetean (ines.). Kausituko duzu arrokadi bat zeinetan haren beraren gaiñean ezpaita 12 braza baizen eta
haren abaizetean bada 50 braza. "Au pied d'elle". INav 82s.
abajatu. v. abaxatu.
abajubi. "Arándano (Darric)" DRA.
abakando (V-m ap. A), abakondo (V-ger, G-azp ap. A; FauMar 132). Bogavante. "Cierta langosta de mar.
Algunos creen que no es la misma langosta, sino un pez muy parecido llamado por algunos 'bogavante'" A.
Nasa edo otar oetan, langosta ezik, misera (abakando) sangurru, olagarro edo amarratz (pulpo), ta noizipeiñ
aingiraren bat edo beste ere artzen zituzten. Elizdo EEs 1926, 7.
abaki. "Berdinga, ez lodi ta ez me, erdi-purdiko abakia (G-goi)" Etxbe EEs 1931, 42. v. adaki.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
92