A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aldaramendu (Hb ap. Lh). v. aldarakunde, aldarakuntza. 1. "Séparation" Lh.
Retiro. Et-egia da ganbara hark bere lekhuaz beraz ere aldaramendurat deitzen zuela. "Retraite". Birjin
454.
2. (Hb ap. Lh). "Épargne" Lh.
aldaramendu. v. altaramendu.
aldarao. "Calandrajo, pedazo desgarrado de vestido, aldarao, zerrendatsa" Lar.
aldarapen. "Déplacement" Dv.
aldararazi (Urt II 410). 1. Hacer apartar. "Aspellere facere" Urt II 410.
2. (Dv). Apartar. "Bere eginbidetik aldararazi du, il l'a détourné ou fait écarter de son devoir" Dv.
- BURUTIK ALDARARAZI. "Burutik hurran aldararazten nau, il me fait presque perdre la tête" Dv.
aldararazi. v. altararazi.
aldarategi. Lugar de retiro. Zeren ber-urrikalmenduz erakharri nauen aldarategi huntarat. Birjin 439.
aldaratu (BN; SP, Dv, H). Ref.: A; Gte Erd 81. Tr. Documentado en la tradición septentrional no suletina y,
al Sur, en Mendiburu, Echenique, Goñi y F. Irigaray. Aunque no deja de emplearse, su frecuencia disminuye
desde principios del s. XIX.
1. (Con ablativo). Apartarse, desviarse, alejarse de. "Aldara zakitza, détournez-vous de lui" SP. "Aldaratu da
bide onetik, il s'est écarté de la bonne voie" Dv. "S'éloigner, s'écarter. Aldara hadi ene bidetik" H. "3.º (AN,
Echn), alejarse; [...] 5.º (BN), separarse, hacerse a un lado" A. "Lanjerratik aldaratzen da (BN-arb)" Gte Erd 81.
Egiatik aldaratzen diraden gizonén manuetara. Lç Tit 1, 14 (He gibelondo egin, TB itzuri, Dv gibelatu, Ol
girbindu, IBk atzea eman). Maingu den gauzá bidetik aldara eztadinzát, bainaitzitik sendo dadin. Lç He 12, 13
(Ker urten). Baldin fundament hunetarik den gutiena ere aldara bagintez. Lç Ins G 4r. Ardi errebelatua bezala
aldaratu naiz zure arthaldetik. Mat 225. Ene saihetsetik othoi aldara etzaitela. EZ Man II 115. Bada eztuzu zuk
ere zeure arrazaz ukhatu, etzara zeure leiñutik eta ethorkitik hastandu, berezi eta ez aldaratu. Ax 7 (V 4).
Halakoaganik guztiak aldaratzen dira, guztiek ihes egiten dute. Ib. 294 (V 195; Harriet transcribe erróneamente
alderatzen). [Konzientzia] etzaiku pontu batez ere aldaratzen, bethi darraiku. Ib. 426 (V 276). Zangoa, besoa
edo gorputzeko bertze parte bat bere tokitik eta iunturatik ilkitzen, makhurtzen, aldaratzen edo enhardatzen
denean. Ib. 422 (V 273). Zure anaia Esau zure kontra koleran dago, aldara zakitza, beraz, bidetik. Ib. 290 (V
193). Non hargatik gogoa ezpaitzaio aldaratzen eginbide espiritualetarik. SP Phil 412. Argi hura ezta galtzen, /
Kausitu den ondoan, / Ez bistatik aldaratzen, / Behatzekotz non doan. Arg DevB 38. Orduan [gaztean] hartzen
duen bidea, plegua eta usantza edukitzen du gerorat ere, ezta handik higitzen, ez aldaratzen. ES 181 (cf. Ax 86
(V 59)). Ene semea, obedienziatik aldaratzen dena hastantzen da graziatik. Ch III 13, 1 (SP ilki, Mst jalki,
Echve apartatu). Eta aldaratu zen aurkhitzen zen lekhutik. Lg I 309. Begirazazu xoilki Moise ene zerbitzariak
utzi dautzun legea: ez hartarik batere aldara. Ib. 186. Salbatzailea etzen, bi egun hetan, bere lekhutik alderatu
[sic]. Lg II 203. Hura zeritzadan bizi bide zeinetan atseginik batere ukhan gabe, bethi men, bethi gaizkoan, eta
gauz-eginetarik aldaratua egon beharko bainintzen. Birjin 116. Gibelat joan zare, hartu zinduen bidetik
aldaratu zare. Brtc 253.
(ss. XIX-XX). Jaunaren presentziatik / Aldaratzen diren guziak. Monho 148. Ezpada nere bihotza hain osoki
bekhatutik aldaratu. Dh 129. Aldaraturik Jesus toki artarik. Echn Mt (ed. 1857) 9, 27 (en la ed. de P. Salaburu
aldatuik). Gure lehen burhasoak, debekatu fruitutik janez, aldaratu (elkhi) zirenean zeruko bidetik. Jnn EhunS 1.
[Enplegu] hetan sartuz geroztik, / zer beldur ikhara!... / Behar ordutan ere / maiz ezin aldara. Zby RIEV 1908,
770. Hire xokotik guti / aldara hadila. Ib. 766. Denbora aldi batean etziran ez gabez eta ez egunez andik
aldaratu. Goñi 60. [Nortamerikan] aita familiakoari doako etxean egoitea, bere lanetik ez dadien aldara, bere
bizipide eta irabazia begira ditzan osorik. JE Bur 171. Beren ohiko urhatsetik ez zauzkitzu aldaratuko tuntik,
hura delakoan bakarrik xuxena eta ona, ustez. Ib. 165. Behatu ere gabe aldaratzen zaizkigu biak, bethi beren
solasari. JE Ber 73. Deus gutienik ere aldaratu gabe egiaren bidetik. AIr RIEV 1928, 604. Ez nuke zuurtziari
uko egin nai, baño erratera noana bidezkoa ezpada, aldaratuago ere ibili daiteke. FIr 165. Ez zaitela hemendik
aldara! Ez zazula avionik har! Larz Iru 106. Hainbertze lan eta buru hauste bada gure bizi moduan, eta ene
izpiritua errex aldaratzen da nik atxiki nahiko nuken lekutik. Xa Odol 67.
(BN-arb ap. Gte Erd; SP, Urt III 156, Ht VocGr, H, A), aldaatu. (Aux. trans.). Apartar, desviar; separar.
"Détourner" SP. "Auertere flumen, ibaia aldaratzea" Urt III 156. "Séparer" Ht VocGr 422. "Écarter" Ib. 354.
"Aldara ezazu mahaina, éloignez, écartez la table" H. "Dislocar (Mb OtGai III 25)" A. "Aldarazazu hortik
radioa (BN-arb)" Gte Erd 169. Iaunaren Aingerua iauts zedin zerutik, eta ethorririk aldara zezan harria
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 917
mende.