A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Aldapan gorakoan nekusen orduan lillura-gaña; beerakoan gaur. Txill Let 82.
- ALDAPAZ. En cuesta. Gauzetan ez-deus legea / ta urkoetan arimea / nai dot ikusi, Jauna, ta, aldapaz /
zeugana doan bidea. Gand Elorri 102.
- ALDAPAZ BEHERA. Cuesta abajo. Aldapaz behera hasi behar zala ikusi zuanean. Osk Kurl 204.
- ALDAPAZ GORA. Cuesta arriba. Azpikaldeko garisoroan igitan ari dira, une ontan, amar gizon eta erabat
daramakie aldapaz gora sailla. TAg Uzt 80. Aldapaz gora oinez eraman behar duzu. Osk Kurl 78.
- ALDAPETAN BEHERA. Bajando cuestas. Cf. Echag 80: "Ariñ makil saltoan / Aldapetan bera" (se trata de un
topónimo de San Sebastián). Aldapetan behera, araneko larre, oihan, landa, sorho eta bazter guzietaraino
dirdiraka jausten ari zen goizeko argi gozo hori. Arb Igand 67.
aldapa. v. aldaparo.
aldapada. "Recuesto. [...] Laupagotik bertantxe zan diñoten aldapadia" Etxba Eib.
aldapadun (Lar, H (que cita a Oteiza)). "Costanero, -ra, aldapa, aldatsa, aldapaduna" Lar. v. aldapatsu.
Bide aldapadunak zelaituko dira. Oteiza Lc 3, 5 (Lç bide ikhezu, He bide gaitz, Dv, Ol malk(h)ar, Brunet, Ker
bide latz, Ibk lur-malda, IBe bide malkar).
aldapaia. v. aldaparo.
aldapaitz, aldapatx (V). Ref.: A (sagar); A Apend. "[Manzana] negra, pequeña y dulce" A. "(V-m), manzana
muy sabrosa" A Apend.
aldaparo (G-goi), aldaporo (G), aldapaia (det., V-gip), aldapa. Ref. A (aldaporo); Iz IzG, ArOñ (aldapaia).
Acequia o canal de agua, tomada de un río y que se emplea para riego de la huerta, para mover un molino, una
ferrería, etc.; depósito de agua. "Saetín de molino" A. "Presa de molino" Iz IzG. "Aldapaia, la presa" Iz ArOñ.
"Aldapa, depósito de agua" Garate 12.ª Cont Eusk 1972, 56. v. antapara (2).
Canal de navegación. Pillipinetara juteko Suez-ko aldaparotik ontzia pasatzen dala eze! Ayerb EEs 1915,
3s.
aldapatsu (Vc ap. A; Dv, H). Pendiente, empinado, en cuesta; lleno de cuestas. "Qui est plein de collines" Dv.
Ara emen, kristinaubak, ze mendi gatxa, altuba ta aldapatsuba irago biar daben zeuben auzijaren errazoiak,
juezak erabagija emotera orduko. fB Ic II 167. Lur aldapatsubetan arbolak imiñi biar dira. Ur Dial 52 (It lur
aldapetan, Dv aldapa lurretan). Leku zelaijan abere andija eta aldapatsuan txikija. Ib. 92 (It desberdiñetan, Ip
menditsietan). Leku aldapatsubetan eta amiltokijak dagozanetan. Ib. 73 (It toki apitetan, Dv patarrak, Ip lekhü
patharretan). Gipuzkoako mugape guztia da arkaitzez josia eta aldapatsua. Izt C 25. Aldapatsua eta latza da
bidetxigorra eta eziñ allegatu naiz zuen eleizara. Otag EE 1882c, 415. Baserria uritik urruti, bideak
aldapatsuak. Ag G 222. Donoki goira dagon bidia / Estu-estua da oso, / Aldapatsua eta, ganera, / Bertan
eragozpen asko. Enb 204. [Muntegiko lurra] ego-aldera baño zerbait ipar-aldera obe ta ez oso aldapatsua;
pixka bat bai, ur-geldirik sortu ez dedin. Munita 149. Bide estu, medar, aldapatsu, arritsu batean gora. Erkiag
Arran 183. Emendik bide luzea ta aldapatsua omen da. Anab Poli 107. Gure probintzi aldapatsuan. Basarri 142.
Igotze nekezko, aldapatsu ta luzea. Onaind in Gazt MusIx 147. Terrenua ere dexente zuan, geienak zelai
samarrak, malda edo aldapatsuak ere bai. Salav 11. Lasterbide aldapatsu baten bekaiñetik ura ialki-arazten du,
arririk-arri iauzika. Ibiñ Virgil 72.
aldapatu. (Part. en función de adj.). Pendiente, empinado. v. aldapatsu. Or Bizkaia alderuntztxoago
Izarraitz aldapatua; Naparroaren mugan Aralarren adartxo bat sartzen zaigu. P. Alberdi EEs 1924, 238.
aldapatxo (Lar), aldapatxu. (Dim. de aldapa). "Cuestecilla" Lar. Aska-saietsok polito polito izanik
aldapatxu edo pikea. Erkiag Arran 134. Aldapatxua iraganik, bide lauagoa egoan. Erkiag BatB 76. Aldapatxo
batean kargatu nuan izugarrizko gurdikada egurra. Salav 64.
aldapaune, aldapauna (V-gip ap. Elexp Berg). "Zona de cuesta, repecho" Elexp Berg. Zarautztik
Zestonara bitartean, ez du bideak aldapa-une aundirik. TAg Uzt 148.
aldapen (Dv A). Cambio. "Changement" Dv. v. aldamen, aldaketa. Alabainan aldatu denaz geroztik
apheztasuna, premia da egin dadien legearen aldapena ere. "Legis translatio". Dv He 7, 12. Norbaitek eskutik
idazkortza ken ta erraztilla (brotxa) ipiñiko balio, aldapena igerri gaberik baietz yarraitu margoz lan itzez-
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
915