A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Etxeguren basarria, aldapa-aldapan. NEtx LBB 18.
- ALDAPA BARNA. Cuesta abajo. "Áltepa bárna, ladero pabajo (R-is)" Iz R 399.
- ALDAPA BEHERA (a. bera Lar, Añ (G, AN)). Cuesta abajo. v. ALDAPAN BEHERA. Zeren behin
behaztopatuz gero, zaldia bezala laur-oiñka, aldapa behera, koleran abiatuz gero, gaitz da baratzea [...]. Ax
291 (V 193). Ezkurrua ta Etumeta-gañak arturik, aldapa bera abiatu zan. Aran SIgn 77. Mendiaren egitik artuz
bazterrera / Iduri xingola bat aldapa-behera. Elzb Po 183. Urak arri-gañetik dijoalako, eta aldapa bera indarra
daramalako, ots aundia ateratzen du. Muj PAm 22. Atzera so, ta, illaunki, aldapa bêra, / Gaua darraikio ludiaz
yauntzera. Ldi UO 21. Gaztaiñadi bat aldapa bêra, / andik urrena zelaia. Or Eus 228. Ordubetez egon ziran
mendi-galurrean [...] eta [...] eguerdiburuan, aldapa beera asi ziran. TAg Uzt 95. Aldapa bera ikatz zakua ere
ioan baititeke. Or QA 148.
- ALDAPA-BURU. Cima, zona alta de una cuesta. Eta Ibarrerako aldapa-bururagino geientsuak lagun egin
ziguten. A Ardi 72.
- ALDAPA EGIN. Hacerse difícil. v. ALDAPA GORA EGIN, ALDAPA GORA ETORRI. Ik diokana ezin
gentzakek, Enrike: au hilltzea neroni ere aldapa egiten zadak. Arr GB 38.
- ALDAPA-GAIN. Parte superior de una cuesta. Alde batera eginda, aldapa gaineko belardietan geratu ziran
automobil bat eta moto-txirringa batzu. Osk Kurl 146.
- ALDAPA-GOI. Cima, parte superior de una cuesta. Uso zuririk / maitekorrena, / errukarririk / errukorrena
bere bai, / aldapa goian / burdin-arizko / kaiolan dago, / erosta baten, ai! ai! ai. Enb 171. Aldapa-goiko Ama-
Semeai / leiaz nai zaitut aurkeztu! SMitx Aranz 127.
- ALDAPA GOITI (AN-ulz ap. Iz Ulz). Cuesta arriba. "Segi zazu aldapagóitti, maldagóitti" Iz Ulz 450.
- ALDAPA GORA (Lar, Añ (G, AN); altepa g. R-is ap. Iz R). a) Cuesta arriba. "Eznéiteken igan áltepa góra, no
puedo subir cuesta arriba" Iz R 399. v. ALDAPAN GORA. Errége doáien bideas, naiz aldápa góra, ségi bere
pájeak. LE Ong 50bis. Gure gurdiak, batez ere zamatuak diranean, aldapa gora ekartzeko, istilu gorriak izango
lirake. A Ardi 39. Aldapa gora zalu badabiltz azti-sorginen aztalak. Ox 30. Gazte-zanko ariñak zituan Peru-
Fermiñek goizean-goiz, aldapa gora asi danean. Mok 20. Ura aldapa gora nai lukete eraman, eta ezin. Inza in
Jaukol Biozk VI. Bideoi aldapa gora / uste dot zuzen jarraitu daula. Enb 204. Aldapa-gora ibillibearrak
iztazañai demaien nekearen truke. TAg Uzt 90. Arantzazura bidea luze; aldapa-gora, gañera... SMitx Aranz 40.
Lau kilometro zeudin aldapa gora. Or QA 148. Alare, iarrai dezaiogun aren azterkizun gogorretan, aldapa gora.
Zait Plat 44. Aldapa gora, bideko okerrune batetik begiztau eban azkenengoz. Erkiag BatB 106. Luza ezazu ongi
/ urratsa, aldapa gora muñoa / goiaño egizu bakar. Gazt MusIx 115.
Borda-handiko aldapa gora muthiko hori ikhusi zuenak igaten, erranen zuen bazuela [...] itxurarekin abilezia.
Elzb PAd 2. Irirako aldapa gora ziyoazanean. Ol 1 Sam 9, 11 (Ker urirako aldapa-gora; Dv hiriko pattarra
gora).
(Con -ko, adnom.). Aldapa-gorako ibilli neketsua amaituta. TAg Uzt 242.
b) (Sust., con suf. local de decl.). Aldapa-goran aguretxoak / arnasa aski du, ez itzik. Or Eus 227.
- ALDAPA GORA EGIN. Hacerse difícil. v. ALDAPA EGIN. Gure erlijioaren egiak iraultzen eta
arrazoiketan oiturik bazeuden, orain oso aldapa gora egiten zaie oroitze maite soil ortan geldi egotea. Or QA
142.
- ALDAPA GORA ETORRI. Hacerse difícil. v. ALDAPA EGIN. Aldapa gora etorriko zait, asko lotsatuko
naiz, baño eskean ertengo det aterik ate. Ag G 361s.
- ALDAPAK BEHERA. Bajando cuestas. Otsoa ardia utzita, burua zorabiaturik, aldapak bera amilka joan,
eta gero mendiak barrena orroaz aienatu zan. Arr GB 64.
- ALDAPA-LUR. Terreno inclinado, en pendiente. Aldapa lurretan landatu behar dira arbolak. Dv Dial 52
(Ur lur aldapatsubetan).
- ALDAPAN BEHERA. Cuesta abajo. v. ALDAPA BEHERA. Aldapan behera abiatu zen. Etxde JJ 151.
Aundiak aldapan bera jaiko soiñekotan joaten ikusi ba lituzte txikiak. NEtx LBB 17. Tximista bezela jeitxi zan
aldapan-bera, lantza tink zualarik. Berron Kijote 200.
Deprisa. Gazteen kontuak aldapan bera zijoazen. Orain, jai-arratsaldetan ere alkar ikusten zuten. NEtx
LBB 44. Aldaketak aldapan bera idatzi ta arratsaldeko azken-orduetan, or noa aizeak eramanda bezela, ipuiak
erakutsi bear diran lekura. Ib. 118.
- ALDAPAN GORA. Cuesta arriba. v. ALDAPA GORA. Bai, an ziak aldapan gora, puzka, arnasestuka. Ag
G 306. Aldapan gora / ez al dozue igon nai? Enb 171. Arantzazura erromes / guruzpide dan arbidez, / aldapangora
promesadunak / --sokaz, gurutzez ta katez... SMitx Aranz 128. Neska koskor bat somatu zun aldapan gora.
Etxde JJ 234. Aldapan gora gurdi batekin zijoalarik. Txill Let 54. Aldapan gora, bideko okerrune batetik
begiztau eban azkenengoz [...] bere egoterri aspaldikoa. Erkiag BatB 106. Arnasa estutuaz aldapan gora bidean
zeriola. NEtx LBB 47.
(Tras -ko). Goienetxeko aldapan gora, zirrin-zarran, gizon gazte bi dijoaz. Ag G 356. Bi gazteak eztitan
dijoaz etxerabide Maltako aldapan gora. Etxde JJ 35. Txiñartzako aldapan gora igo gera biok, nora ginjoazen
ez genekiela. Txill Let 51. Emen napar kamiyoa artu genduan, eta Betelun barrena, Azpirozko aldapan gora.
Salav 48.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
914