A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Como segundo miembro de comp.). Zaude, maite, zaude bertan, / ez izan toki-aldakor, / nere zartzaroan
ez det / zu beste lagunik iñor. EA OlBe 83.
"(Hb), [...] nuancé" Lh. "À nuances, couleurs variées" H.
Variado. Ixtorioak ez du ekei lodirik, bainan arras aldakorrak ditu pasaiak; ez da enoatzeko perilik. Herr
20-7-1961 (ap. DRA).
aldakorkiro. "Inconstantemente" Lar.
aldakortasun (Hb ap. Lh, Dv, A (que cita a Dv)). Inconstancia, volubilidad. "Mobilité, versatilité,
inconstance" Dv. Egun, eztakit zeren kariaz jaiera egin gura zira: zortzi egunik barnean unhatuko zira.
Bizkitartean, urhatsa egina diteke, ta hala zure aldakortasuna mundu guziaren begietan agertua izan beharko
da. Birjin 61. Huna Jainkoaren sainduak berak ez direla aldakortasunik gabe, eta zeruak haien aitzinean ez
direla garbi. "Inter sanctos eius nemo immutabilis". Dv Iob 15, 15. Biotzaren aldakortasuna ta geure azken
asmoa Jaungoikoagana zuzendu bear dala. Pi Imit III 33, tít. Baña yakituna ta gogokoetzaz ondo aitua, gorabera
onen goitik dago; bere barruan zer nabaitzen ta aldakortasun-aizeak nondik putz egiten dauan begiratu
barik [...]. Ib. 33, 1 (Ch inkonstanziaren haizea, Mst khanbiamentiaren aizia, Ol aldakeri-buadak).
Aldakortasuna: emakume deritzazu. Txill Let 66. Azi-osatze orrek ematen dio [gaztetxoari] era guztietako ezin
egona. Ortik datorkio aldakortasuna. MAtx Gazt 5. Lagunen aldakortasunaz, ara or Katon, bere bikote ura
emango dizuna. Berron Kijote 20. Bide hori, aldakortasun hazkorrarena, darama munduak; mundukoek
daramagu, hobeki esan. MEIG VI 52.
Variabilidad. Ortan ageri da aldakortasuna bera, aldiak sumatu ta batbanatu ditezen. Aldia, gauza-aldak
egiten baitu. Or Aitork 346. Inoiz batera bagaitez, bada, huskeriak baino zerbait gehiago galduko du gure
hizkuntzak: Begi-belarrientzat hain atsegin den aldakortasun ugaria. MIH 96. Halaz guztiz, egoera horrek
berekin zeraman aldakortasuna, ez baitzegoen aski tinko etortzeko ziren larrialdiei gogor egiteko. MEIG VI 50.
aldakortu (L ap. Lh; Dv, A). Volverse inconstante. "Devenir inconstant, versatile, changeant" Dv. Aunque
Lhande cita a Harriet, no lo encontramos en el dicc.
aldakunde. Cambio. Norbaitek galdegin dezake, araudiaren aldakundea, bearra etorri-ezkero, noren esku
litzaken. Ldi IL 99.
aldakuntza (V, B ap. A; Ht VocGr (-nz-), Hb ap. Lh, H (L)), aldakuntze.
1. Cambio. "Changement" Ht VocGr y H. v. aldaketa.
Tr. Documentado sobre todo en textos de autores meridionales, fundamentalmente vizcaínos. Al Norte sólo lo
emplean Archu y Mirande. En DFrec hay 70 ejs. de aldakuntza (de ellos 7 septentrionales) frente a 139 de
aldaketa y ninguno de aldakunde.
Ilhe zama meheago eta tinkago diren bezañ behar dü xikhiro pikarraituak begiratü aireko aldaküntzetarik.
"Des intempéries de l'air". Arch Gram 122. Erriaren izena / aldakuntza baga / guda au gomutateko / da
Arrigorriaga. Azc PB 201 (in Ur PoBasc 225 gero mudau baga). Lora eder bat atzo zan eta gaur da zimela, /
Atzo zan nire poza ta gaur jat naibagea, / [...] // Uste bagako aldakuntze au ikusitean / Zer egin daiket? AB
AmaE 135.
(s. XX) Prakerren izakeran aldakuntza andija egin zan apurka-apurka. Kk Ab I 46 (Ezale 1899, 324
aldakuntza andia gertau zan). Politikako aldakuntzaen menpean egon ez daiten bazkun edo komisiño bat
izendatzea. Belaus LEItz 115. Aitaturiko iru igidin orrein [d, g, r] aldakuntzak itz bikoitzetan, baña itzaren
bigarren atala gediñez asten danean. Eguzk RIEV 1924, 592. "Gurdi"-ren aldakuntzak bardiñak dira:
gurtardatz, gurtaker, gurtaga. Ib. 593. Ganetik lorak eder, / azpitik arantzak, / ikaratu legikee / oingo
aldakuntzak. Enb 36. Maite ebena beren zaintzaillak / Asieran ta gorantzan, / Bardin urrian zein urriñeko /
Aldakuntz eta mudantzan. Ib. 81. Francen, batez ere, poesi gaia aldakuntza gogorra jaso bearrean dago. "Un
cambio radical". Aitzol in Laux BBa X. Aldakuntza ederra egin dik gizahajoak. Iges egin zikan menditik, eta
gaiztakeria besterik ez dik ikasi errian. Lek EunD 21. "Euskaltzaleak" eta idazle-batzar artara ziranak onetsi
ditzakete [araugaiok], noski, aldakuntza txikiren bat gora beera. Ldi IL 97. Ez baitzedukan [olerkia] bukatutzat.
Aldakuntzak ere baditu. Or Y 1933, 406. Gizartera aldakuntza azitxuak etorri dira-ta. Eguzk GizAuz 166. Eta...
a ze nolako aldakuntzak egiztatzen diran olakoetan gizonaren bizitzan! TAg Uzt 312. Aldakuntza aundia ezagutu
zuan gure Erriak Birjiña agertutakoan. SMitx Aranz 31. Ez da egunik, ez eta aldi-tarteen aldakuntzarik. Or
Aitork 346. Aldakuntza gaitza jasan zuen Elizaren eraberritze hori zela kausa [...] Kornubitarren sinesmenak.
Mde Pr 253. Hurrengo egunetan etzen aldakuntza haundirikan Joanetegiren bizi moldean egin. Arti Tobera 286.
Baztanen usatzen dela [...], hitzen akabaillan, a-e vocalen aldatzuntza, i-u vocalen ondotik doazilarik. AIr in
Izeta DirG 10. Zer-diranen benetako izatea oien aldakuntza da, izatetik ez izaterako oien betiereko igarotea.
Zait Plat 32. Lagunarte-bearrak, aldakuntza-bearrak ta abar piztu du zugan kanpora irtetzeko gogoa. Vill Jaink
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
907