A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
arraigue. Lizar aldaketatik eldu gara" Asp Leiz. Makal-aldaketa aundi bat egitera. Munita 31. Zuaitzaldaketa
egin bear zan tokira. Ib. 31. Aldaketa egin zanean ez jakiñ, zer piñu mota izango zan onena. Ib. 66.
Euri-lanbroa edo egoaldia ezea aldaketarako onena. Ib. 60. Ortan ez zurkerian ibilli; ezta zuloak egiteko
aldaketa-bezpera arte egon ere. Ib. 59.
Implantación. Euskalerriko txadon eta basatxauno geienak Leen-elizan oi ziran deikun edo izenak dituzte.
Orregatik txadon-aldaketa au kristau-aldiaren aurreneko eunkietan jaso zala uste degu. JMB ELG 104.
(Ref. a gente). Euskalerriko gizonen bizikera eta gogo-lantzea Goien-paleolitos-aroaren asieratik
gaurdaño oso berezi eta bakarrekoa izan da, eta bitarte onetan erri aldaketarik emen ezagutu ez dala, argi
adierazten digu Arkeolojiak. JMB ELG 24s. Harek [Cromwellek] zituen "plantation" delako jende-aldaketak
asmatu eta obratu: Irlandarrak horrela beren sor-lekuetarik ohildu zituen, eta ordean Engelandarrak edo
Eskoziarrak ezarri. Mde Pr 210s.
3. (Uso adv.). Saski-aldaketa ari dan mutil gizaixoa, / uso oriek orai-gero diote mokoa. "Al mozo que
cambia las cestas". Or Eus 59.
- ALDAKETAN. Cambiando. Cf. aldaketan nuan 'trasladaba' (And AUzta 104). Bertze aldetik jendeen
opinioa da beleta bat, dabillena aizearen gisa inguruka ta aldaketan, egun ipar, biar egoa, egun kondenatzen
zaitu ta biar kanonizatzen. LE Urt 175 (ap. DRA, pero no se encuentra en esa pág.). Bitárteo múnduan batzúk
irris, berzebátzuk dibérsioan, óntan ta ártan dabiltza aldakétan. LE Doc 279. Batzubek danboliñaren soñuan
dantzan, besteak pillotan, palankan [...], makillurtika, makillaka, makillaz-aldaketan. Izt C 213. Zer-dana,
beraz, eten bage aldaketan ari da. Zait Plat 32. Elade erriz ta izatez aldaketan ikusi zuen Erakleitok. Ib. 29.
Berrizaleak ezeri begiratu gabe aldaketan hasi arte, ez zen hemen bi forma baizik irakurtzen: nuan eta nuen.
MIH 80. Beti haserre eta aldaketan ibili beharrean, noiz batuko ote gara euskaltzale guziok. PMuj in MEIG I
97.
aldaketadun. Erestaldi ontan jo zituen Haydn-en Aldaketa'dun andante (Andante con variaciones) [...]. Garit
Usand 17.
aldaketari (H, que cita el ej. de LE). Cambiante. Terzianári aldaketáriak, egún miñéki, biár libre; naiz
sáno idúri, eztire sáno erreálki. LE Urt ms. 62r.
aldaki. 1. "Variante" Dv. v. aldaera (5).
2. Copia. Albisuri egindako idazkiaren aldaki bat ementxe sartzen dizut. Ldi, carta a Garmendia 7-4-1929
(ap. DRA). [Liburu au] argitara baino len, aldaki bat bialdu nion, eta erabateko iritzi au igorri zidan bere berez.
Or BM 18. Hartu zuen Aranak, beraz, Bonapartek bere eskuz eginiko Larramendiren dotrinaren aldakia. PAlt in
Mb IArg I LII.
Ejemplar de una publicación. "Bakarrekoa"-ren erosleak galdez ta errenkuraz ebiltzan. Baiña arduradunik
agertu ez, ta batzuk euren kontura banakoak artu, eta besteak ara ona aldendu ta joan ziran, ezer jaso bage.
Egun aretan, ainbat eta ainbat aldaki antxe geratu ziran... Erkiag BatB 93.
aldakisten (V-m ap. A), aldakesten (V-m ap. A), aldakazten (H). Renuevo, brote (sentidos prop. y fig.).
"Renuevo" A. v. aldaxka. Eureen artian esleiduten dot Senekak, azterturik eriotzia bere jatorri ta aldakazten
guztijakaz eskribirik itxi euskuna. JJMg Mayatz 67. Aldakazten asko botatzen ditu arrokeriak. Ib. (ap. H). Aritz
zaar batek, izketan baleki, aldakisten barriak ezker-eskuma bere ondorengotzat sortzen ikusirik, pozen pozaz zer
ezeteleuke esango? A LEItz 134.
aldakizun. 1. "Qui peut être déplacé, changé" Dv. Formula horiek bai apaingarri eta bai betegarri bezala
erabiltzen baitziren, funtsez berdin zirautelarik batera eta bestera aldakizun: metri causa edo beste arrazoiren
batengatik. MEIG IV 97.
2. Cambio. Animari zegokionez olako aldakizuna izan bazun iragan bi urtetan. Etxde JJ 221. Gurasoak eta
aiton-amonak igarririk zeuden bi zaharrenak aitari buruz egin zuten aldakizunaz. Ib. 216. Andre Zelestinaren
arpegian aldakizun bat nabaitu nun, andre arroa izanarren, sentipen onak baitzitun. Etxde Itxas 221.
aldakoi (Lar, Añ, Hb ap. Lh, H), altakoi (R ap. A). Mudable, variable. "Mudable", "tornadizo", "vertible",
"voluble" Lar. "Tornillero, soldado desertor, ieslea, aldakoia" Ib. "Variable" Lar y Añ. Normalmente, aldakoi,
derivado de un verbo, sería una formación anómala, frente al regular aldakor. El único ej. popular que lo
autoriza es el uso roncalés del que por ahora Azkue es único testigo, aunque acepta que se usaba también
altakor. Gizartekeri aldakoi, otzan eta gazagoa, Marx-enaz zer ikusi andirik eztaukan gizartekeria. Eguzk
GizAuz 69.
aldakoide. "Mutabilidad", "vertibilididad", "volubilidad" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
905