A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
fréquemment' ou 'remplacer plusieurs objets ou personnes l'un à la place de l'autre'".
aldakazten. v. aldakisten.
aldakera. v. aldaera.
aldakeria. Veleidad. Aldakeri. "Veleidad". Ldi BB 26 (tít.; título tbn. de un cuento del mismo autor escrito
en 1917; v. ASJU 1984-1, 205). Baña sen eta gogokoetaz ondo ikastuna, gora-bera oien gañean dago; zer bere
baitan oartzen duanik, eta aldakeri-buadak nondikan bultz dagianik aditzeke. Ol Imit III 33, 1 (Pi aldakortasunaizeak).
Atenaitarren aldakeri galgarria areagotu besterik etzuten egiten. Zait Plat 123. Erriaren aldakeri ori
ezaguerak berak ekarri ta sorteraziko du. Ib. 125.
aldaketa (V, G, AN, BN; VocCB, Dv, H). Ref.: A; Iz ArOñ; Gte Erd 278.
Tr. Propio de la tradición meridional; tbn. aparece en autores septentrionales modernos como Mirande o
Xalbador. Hasta el s. XX está poco documentado: sólo en Lizarraga de Elcano, Iztueta (aldaketan) y Lardizabal;
a partir de esa época su frecuencia aumenta considerablamente. En DFrec hay 139 ejs. (excepto dos, todos
meridionales) de aldaketa por ninguno de aldaera en la acepción de 'cambio'.
1. Cambio. "Mutación, cambio (operación que se hace al efecto)" A. "Aldáketa bat, un cambio" Iz ArOñ. "Era
berri orrek etzuen ezeren aldaketarik ekarri (G-azp)" Gte Erd 278. v. aldaera, aldaira, aldakuntza, aldatze.
Beira zéruak, airea, lúrra [...], uda ta negu, bero ta otz, ta gañaráko aize ta denbóren aldakéta. LE Urt ms.
135v. Bitárteo ellegatuzé momentugúra, nondik astendén eternidadea, eta adió aldakétak betíkos. LE Doc 278.
Josue-ren eriotzarekin Israel-ek aldaketa andiak izan zituen. Lard 120. Anaia onen biotz gogorra arkitu zan batbatean
bigundua, eta ain aier zitzaionaganako txit etziña. Aldaketa guzi au umiltasunak ekarri zuen. Ib. 43.
(s. XX). Azkarraga baserriak, bi urte auetan, izugarrizko aldaketea izan du. Ikustea baño eztago bide ta soro
bazterren txukuntasuna. Ag G 369. Arana ta Goirik ez ditu ontzat ematen [laburpen] oiek, baño gure olerkari
zarrak ere zenbait aldaketa eta luzapen ematen zioten itzai neurrirako obeki zetorrenean. Inza in Jaukol Biozk
XV. Nereak ziran gogo, biotz eta naimenak orrelako aldaketa egiteko, gauza gogorrak, ikaragarriak gertatu
bear izan dira. Alz Ram 80s. Orduan, alkarganako zer naitasun bizia gure biotzetan! Ordutik, zer aldaketa
minkorrak! Ib. 105s. Atzo esan nizunaz gogoratu zaite: gaitz onetan aldaketarik txikiena agertzen bada,
alditxarra nai ta naiezkoa izango degu. Ib. 87. Garai artan egurastiak aldaketa izugarriak egin zituan
(beroaldiak eta otzaldiak, alegia). JMB ELG 13. Epipaleolitos-garaian Europako sartaldean aldaketa aundiak
izan zituan gogolantzeak. Ib. 59. Berezitasun au, aldaketa batzuek gorabera, geroztik ere ondo zaindu zuten. Ib.
24. Pamilietan zer aldaketa / aldiak ekar lezake! Or Eus 409. Gaikeriaren alde dagozan sasi-jakitunak ori diñoe.
Onein eretxiz, mundua ta bertoko gauza guztiak eta bakotxa, soin-gaiaren nai ta naiezko aldaketak baño besterik
eztira. Eguzk GizAuz 48. E'tzizun bertso ori nik idatzi bezela koplatzen [...]. Aitortzen duanari zillegi bekio
oinbesteko aldaketa. SMitx Aranz 116n. Nik ezagutu nuanetik aldaketa ori? JAIraz Bizia 115s. Psukhê hori ez
dela ekaiaren gain-fenomenu bat [...], baina aitzitik, fisika-kimika aldaketez oso bestelakoa. Mde Pr 351.
Guraso zaharrak zorionean bizi ziran emakume on baten bitartez beren semeak egin zun aldaketa ikusita. Etxde
JJ 99. Zugan baitiraute aldaketa gabe, aldakor diran oroen iatorriak. Or Aitork 15s. Materia soillak ba-zuela
organismu txiki oietako batzuk sortzeko indarra, eta gero [...], aldaketak gertatzen zirela, azkenean gizona ere
aldaketa oietatik sortu zan. Vill Jaink 62. Ta antxe, zenbaki bat aldatu dau [...]. Etxean bertan daukan
liburutxuan bere, aldaketa bardiña egin dau. Erkiag BatB 161. Eguraldi aldaketa iragartzen zuten. Ibiñ Virgil
81. Abesti au, aldaketa txiki batzuak sartuta dago, Azkoitin kanta genduan bezela. NEtx LBB 366. Erradazue
aldaketa hau nori etzaion gustatu, / ukan duguna baino geiago zer ginezake eskatu? Xa Odol 198. Hots-aldaketa
bereziek saihestuak. MIH 105. Analogia izan bide da aldaketa horren eragilea. Ib. 81. Izen-aldaketa axaleko
kontua besterik ez dela egiteko larri honetan. MEIG VIII 114. Nora-ezekoa izan zen haize-aldaketa hori. MEIG
IX 29. Aldaketa-mahai, "errementari doinu gozodun" batek bere ametsetan jo eta jo darabilen burni-xafla
durunditsua [ingudea]. "Mesa de transmutación". MEIG IX 126 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Txill Let 36. Zait Plat 53. Lab SuEm 192.
Traslado. Odeia, itzal egiñaz egon zan Tabernakuloaren gañetik aldatu zan bidean aurrena joan bear zan
Judako Tribu edo etxea zegoan tokira. Aldaketa onekin ezagutu zuten abiatzeko ordua zala. Lard 86. Bostekoa
alkar eman da, maiatzerako aldaketa egiteko geratu zan Joxe. Ugalde Iltz 59. Metenpsikosi edo gogo-aldaketa
aipatu nai izan dizut, alegia. Ari ontara, gogoak soin-aldaketa bearra omen, erin-bearraren arau. Zait Plat 70.
Conversión. Esanak mirariakin egiztatuta, arrigarrizko aldaketak egiten zituzten. Lard 508. Bitarte onetan
[S. Pablok] jendearen arrigarrizko aldaketak egin zituen, eta ezin esan diteke zenbat lagun kristautu ziran. Ib.
517. Jerusalen guzia laster kristautuko zan [...]; baña Jainkoaren bildur gabeko gizonak ziran, eta jendearen
aldaketa on au eraman ezinda, artu zuten Apostoluai galerazotzeko asmoa. Ib. 486.
Enparantzetako diru-aldaketa mai ondoantsu ta etxarte ertzetako zugadiak barrena. Zait Plat 89.
2. (AN-larr ap. Asp Leiz). Plantación, acción de plantar. "Acción de plantar, meter en tierra un vegetal para que
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
904