A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Cadera. Baño ik, Mirei, burutik aldakaetara ez dun utsik, guzi eder orrek. 'Hanches'. Or Mi 20.
"Aldakak, asentaderas (G)" Aq 351. "(V-m, G-bet), carnazas" A.
4. (Lar H). "Haz, manojo de trigo, leña &c., sorta, aldaka, sendorra" Lar.
5. "(Fig.), race, sang" Dv.
6. "Cera torcida, cerilla que se pone en las argizaiolas" Asp Gehi. "El día del entierro, la oveja y la cera torcida
que llamamos aldacas se vuelven a casa de tal hermano cofrade difunto (Libro de la Hermandad de los
sacerdotes de la villa de Lesaca, 1677)" Ib.
7. (En la expr. -(r)en aldakan, 'en comparación con'). Ez geunden batzuek besteak baino besteren hizkuntzak
menderatuago [...], eta halaz guztiz batzuek lotuago agertu ziren etxeko mintzairari besteen aldakan. MEIG IV
126.
2 aldaka (A (que cita Dv Lab)). Mudándose, cambiando. Hulako tokia halakoa baino hobea delakoan,
aldaka ibiltzeak enganatu ditu asko. Dv Imit I 9, 1 (Ch lekhu aldatzeko gutiziak, Mst lekhien khanbiuak, Ol tokialdak).
Uste nuen erraitera zinhoazela merkhatuko idiek iduri dutela aldaka dabiltzan etxetiarrak, lan on guti
dabiltzan tokietan egiten dutenak. Dv Lab 255.
aldakai. v. aldagai.
1 aldakaitz (V-gip, G, AN). Ref.: A; Iz UrrAnz. 1. Renuevo, vástago (sentidos prop. y fig.). "Ramillas nuevas
que brotan de las raíces de un tronco" A. "El brote lateral desde la raíz del maíz" Iz UrrAnz. v. 1 aldaka. Orra
nolako aldakaitzak edo erroak dakazkian gure buruaren edo gorputzaren amorio itxu eragabeak. Eta nork
kontatu ditzake aldakaitz gaizto orietatik sortzen diran pekatu guziak? Gco I 418. Soberbiak dakazkien aldakaitz
edo erru gaiztoak zein dira? Gco II 22. Aldakaitz gaiztoa da, porfia edo disputa zalea izatea. Ib. 22.
"(AN-5vill), ramas traveseras" A.
2. "(G-goi-to), árbol bravío" A.
2 aldakaitz. Abrupto, escarpado. [Etxe santu] au zeguan leku garai ta aldakaitzian, Santiago Apostoluari
eskaiñia. Bv AsL 183s.
aldakaitz. v. aldagaitz.
aldakar. "(AN-araq), injerto o brote único de una planta" Satr VocP.
aldakarazi, aldaka-arazi. Hacer retoñar (sentidos prop. y fig.). Bozkariorekin ikhusten dugu emendatuz
doatzila [serorak misionetan]. Jainkoak dezala aldaka-araz heien hazia. Prop 1887, 276.
aldakari (BN ap. A VocBN; Dv). Inconstante. "Qui aime à changer" VocBN. "Qui aime le changement,
inconstant, versatile" Dv. "Aldakor diffère d'aldakari en ce que aldakor caractérise la versatilité du caractère,
tandis que aldakari marque l'habitude des changements" Ib.
aldakaritasun. Inconstancia. Ez du begiratzen [...] zein aurkhintzetarik dathorkion aldakaritasuneko
haizea. Dv Imit III 33, 1 (SP mudakortasunaren haizea, Ch inkonstanziaren haizea, Mst khanbiamentiaren aizia,
Ol aldakeri-buadak).
aldakatsu (V, BN ap. A; Dv). (Planta) que echa muchos renuevos.
1 aldakatu (BN ap. A; VocBN, Dv (BN), H). Brotar, echar renuevos, brotes (sentidos prop. y fig.). "Action
des plantes qui poussent des branches. Ogiak bekhan dira bena aldakatuko dira, les froments sont clair-semés,
mais ils croissent en poussant et multipliant des branches" VocBN. "Taller, produire des rejetons" H. "Tirar
renuevos y, hablando de cereales, matear (que viene a ser lo mismo)" A. Duvoisin (que cita Prop 1881, 152)
censura el empleo de este término en este sentido y propone en su lugar aldaskatu. v. aldaxkatu. Iduritzen
zaut denborarekin, heietarik zonbaiten baithan bederen, hazi ona sarthuko dela eta aldakatuko. Prop 1881, 152.
Ez ohi dira lehenik aldakatzen eta loratzen diren landareak, ondorioz aberatsenak izaiten. Prop 1886, 2. Aita
Fiorovich misionestak abiatua da duela hogoi eta sei urthe [kongregazionea]. Geroztik aldakatu da inguruetako
herri eta hirietan gaindik. Prop 1890, 97. Axalegi gelditu haziek ez dute erro azkarrik eginen eta, gisa hortan,
lurretik hazteko behar denik ez bilduko ez eta behar bezala aldakatuko. GAlm 1946, 20.
2 aldakatu. "Aldakatu (Hb), alterner" Lh. Cf. Dv: "Aldakatzea ne saurait rien signifier autre que 'remplacer
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
903