A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Pilatosen garbiera zikiña, ta Jesusen soñekoen aldaera nekezkoa. Mb OtGai III 7. [Tropo ta Figurak
deriztenak] itzen aldaera edo batetik bestera aldatzeko moduak dira. Cb EBO 39. Tropoak, Autoreak diotenez,
berez itzetan ta Figurak gauzetan aldaera ori egiten dute, edo berenezko sentidurik beste batera mudatzen dira.
Tropo edo aldaera, batzuetan itz batean, Metaphora deritzana bezala, egiten da. Ib. 39 (cf. Lar: "Tropo,
aldaitza"). [Konjugazio edo erabidearen] jirabuelta ta era askotako ainbeste aldaera miragarriaz. Ib. 32. --Ogiardoak
itzulten eta aldatzen dira Jesu-Kristoren gorputzera ta odolera. --Nola egiten da aldaera ori? Ub 202.
Lenago Demonioaren katibu [...] zegoana [...] bertatik arkitzen da deabruaren mendetik libraturik [...] Zer
trukada, zer aldaera eta zer mudanza miragarria! Gco I 216. Udaberriak kanpoari eragiten dion aldaera
zoragarriari begiraturik. Arr GB 54. Bizimoduaren supituko salto edo aldaera oi ez bezalako arzaz baliatu zan
demonioa, santua biziro tentatzeko. Arr ASIgn 8.
(s. XX). Ori dala-ta beren zimurrik agerienak igurtzi, aldakera bat edo beste egin, ustez beintzat egoki xamar
ezarri ta ona emen, liburu txiki ontan, oraingo nere langintza. EA OlBe 5. Esaten ari zana ez da bukatzen, ez
besterik esaten guziak esateko; batean eta betieran guziak; bestela aldia eta aldaera da, ta ez betiera, ez egiazko
erio-eziña. "Tempus et mutatio". Or Aitork 310. Nolabait igitzen ez denak ez du biotza ukitzen: aldaerak ez
bestek ikutzen du sentimendua. Txill Let 119. Zeruari luzaro bai luzaro so-egiñaz, lurrera eban, alako batean,
bere begien ikusmena. Eta aldakeraren zoragarria! Izadiaren eder-erditze zirudian. Erkiag Arran 185.
Gizabidea kezka miñez erriz-erri / bere aldakeretan iziturik doa. SM Olerti 1961, 174s. Emen beste lege bati
dagokio aapaldien jarraiketa, naiz aurrezka, naiz aldakera ta mailka egokiz, beti ain bizi, ain eginkor. Gazt
MusIx 66. Ustekabeko aldakeraz, ibaiak aserre oles egiten dio erregeari. Ib. 67. Jantzi orregaz, ordiazko bizarra
eta beste aldera batzukin benetakuan antzera agertzeko. Etxba Ibilt 464. Galdez senarra aiñ kaltegarrizko
alderian zergaitikxa. Ib. 467. Bestelako pentsabidea, bestelako bizimoduen eskutik, giro aldaera larria, herriko
eta atzerriko haize berrien eraginaz. MIH 292.
(G, AN, L-sar ap. A), aldeera (V-m ap. A). "Mudanza de casa" A. v. ETXE-ALDAERA.
2. Traslado. [S. Isidroren] aldaera edo traslazio onetako beste marabillak. Cb Senar 66.
3. aldakera (V, G ap. A). "Modo de mutación" A.
4. aldera. "Ajuar (V-gip). Bere aldera guztia, todo su ajuar" A Apend.
5. Variante (de un texto musical o literario, de un morfema, etc.). v. aldaki, aldakuntza, 2 aldamen (2).
Antziñako dantza-zortziko zarrak bordon-dantza, Gorputz-goizeko zortzikua, jorrai-dantza, eta abar, luziak eta
aldaera askodunak dira. LzM EEs 1912, 95. Ikus P. J. Riezuk bere Flor de la Canción Vasca [sic] liburuan
dakarren aldaera. Or Eus 280n. Bigarren edizioko aldaera batzuen berri ere ematen zaio irakurleari. Vill, pról a
la sexta ed. de Ax, 26. Bigarren ediziotik guk hartzen ditugun aldaera hoik hemen taket artean ageri dira. Ib. 26.
Zenbait aldaera, aski eta gehiegi dira, besterik gabe baztertu beharrak dira euskara idatzian: biar, bier 'behar',
biño 'baino' [...], etc. MIH 106. Aldez aurretik, bada, mugak landatu behar: zein eta zenbat hitzen aldaera
jasoko ditugu hiztegian. MEIG VII 76. Aldaera zaharrenetarik bat, eta Bizkai aldetik datorrena, gainera, RSen
irakur daiteke: Eguzki bako lauren batik ez. Ib. 97.
6. aldeera (V-gip). "Orrain aldéeria ezta ona izango, el momento de marcharse esos no será bueno" Iz ArOñ.
Cf. alde egin.
aldaeratu. Cambiar. Nekez debekatu edo alda-eratu aal izango duala, zeru-goiak erabaki-ta daukana.
Berron Kijote 87. Ez ote duten joko berriren bat egin-naiko gauzak berriro aldaeratu nairik. "Para alterar de
nuevo las cosas". Ib. 166.
aldaerazi. v. aldarazi.
aldaetxe (V-m-gip, G ap. A), aldetxe (G-goi ap. A). "Vestuario, casa en donde mudan las ropas los aldeanos
para ir a la iglesia" A.
aldaezgarri (Lar, Añ). 1. "Immutable" Lar y Añ. 2. "Immutabilidad" Lar.
aldaezgarritu. Inmutarse. (Se debe a una interpretación errónea de los componentes del término castellano o
latino que se traduce). Zeiñek ikusi zuan aldaezgarritzen orregatikan? Ag Lar 559.
aldaezin, aldatu-ezin. 1. Inmutable, inalterable. v. EZIN ALDATUZKO, aldagaitz. Orixe biotz aldatueziña
ta Jaungoikoagan baketsu izan leiteke. Pi Imit I 3, 2 (SP finko). Adimengabeak, onakoak itsuki, arakoak
olde-utsez, guziak Egillearen arauari lotuta, erti-lana dagie; aiena beti da bat eta alda-eziña. Ldi IL 125. Aldaeziña
da Yainkoa: beti bere batean dagona. Or Y 1933, 407. Gaikeri-zaleen eretxiz, gizartea be olantxe, indar
itsuak, lege aldaeziñak darabille. Eguzk GizAuz 48. Lege aldatu eziñak. Ib. 22. Adimen aldakorrak ez dezake
ezagun argi alda-eziña. Or Aitork 393. Aldakor oroen gaiñ dagon Iainkotasuna alda-eziña baita. Ib. 384. Emari
bakarra ta aldaeziña biurtzen du arek jaiotzeak eskeintzen ditun aukera. Txill Let 128. Alda eziña degun adur
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
898