A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
eukan edontzi bat artu, ta jaurti eutson burura alkatiari. Kk Ab I 39. Gure alboan bizi ziran. Or Tormes 85.
Argatik beti zure alboan goritzen ziran / izotz antzeko biotzak. Jaukol Biozk 34. Etxe-alboan baratzatxo bat. Ib.
24. Pertza albuan, dantzan, Muruko sorgiña. Laux BBa 6. Aurrak, amaren biotz-alboan, / berriro onela ziotsan.
Ldi BB 22. Liburutxo ortan euskeraren alboan itzulpen on bat ipiñiko nuke. Ldi in Or BM 10. Zeru altuan
agerturen da / izar eder bat bakarrik [...] Zazpi aingeru alboan daukoz. Balad 169. Ibertarrak pireneetarren
alboan egon ziran. JMB ELG 95. Alaba maitea amaren alboan. Ib. 157. Ai, une artan emaztea alboan izan balu!
Etxde AlosT 53. Zintzo iraun zun bere alboan. Ib. 163. Bi hizkuntza handi horiek baditugu beraz orain
Irlandararen alboan, Irlandararekin lehian. Mde Pr 209. Opamahain alboan hamar ginen bakarrik. Ib. 288.
Azentzik eztu iñor bear alboan, izketan aritzeko. NEtx Antz 77. Fusilla alboan itxita, [...] lo apur bat egiteko
asmoa be artu neban. Bilbao IpuiB 107 (v. tbn. 117). Bere senarraren alboan aulkian jesarrita. Erkiag Arran
127. Gugandik aldendu ziñan eta ala're beti alboan nabaitzen zaitut. Etxde AlosT 5. Iturri alboan exerita. Etxde
JJ 15. Apaiz-etxea elizaren alboan omen. Ib. 21. Guztiok bere urrean, alboan. Erkiag BatB 170. An alboan dago
mendi bat Bakue deritzana. And AUzta 71. Elizatxo alboan [...] gelditu ziran. NEtx LBB 99. Azkenerarte, bere
alboan egon nauk. Ib. 85. Burdiñazko soñekuz jantzirik eta ezpata albuan arturik. Etxba Ibilt 490. Aundixiaguak
dauzkat albuan, / argatikan ari umil. Loidisaletxe in Uzt Noiz 132. Ollotoki bat, ortu-solo txiki bat alboan
eukala. Alzola Atalak 41. Orri alboan [...] izena ipiñi. Berron Kijote 20.
v. tbn. Zuzaeta 141. Zav Fab RIEV 1907, 538. Aran SIgn 2. AB AmaE 173. Itz Azald 198. EusJok II 159. SMitx
Arantz 9. Zait Sof 195. JAIraz Bizia 15. Gand Elorri 126. Gazt MusIx 166. Ibiñ Virgil 115. Lasa Poem 80.
(Con reduplicación intensiva). Ara zelan dabiltzan [gizonak] burruka oratzarragaz zuzendau ezinik, ta bere
albo, albuan. Mg PAb 133. Bere albo-alboan gerrari leial eta bortitzenetako baten gisan eramanik. Aran SIgn
15.
(En la expr. alboan utzi 'dejar de lado'). Artu bear dira gogoan zar jakintsuen esanak kalte-artuz eman
diranak. Ez utzi iñoiz alboan. VMg 94 (Zav Fab RIEV 1909, 33 t'ez itzi iñox alboan).
b) (Lar, Añ, Izt 27r). (Precedido de gen.). En comparación con. "Para lo que, en comparación de, aldean, alboan
pospuestos al genitivo" Lar (v. tbn. Añ). v. ALDEAN. Ezer eztiriala munduko ondasunak Zerukoen alboan.
Añ EL 1 63 (EL 2 aldean). Ain dira jakitunak, ze mundu onetako jakituria guztija iluntasuna baño ezta eurenaren
albuan. Astar II 281. Abijetan da eurai ekiten antxina gure gurasuak Erromatarrai legez. Ezaguturik etziriala
berorregaz eukazanak apur puska bat baño arerijuen albuan. Ib. VII. Itz baten: emakumia, gixonaren albuan,
urrerik garbijenetan josiriko arribitxi diztikorra da. Otx 22. Gure olerki auek aide zaarregia izango dute
norbaitentzat. Gabriel Zelaia ta Blas Oteroren alboan oso lengoak gera. NEtx LBB 212.
- ALBO BATERA. "(A un) lado, (c.) aldebatera, albobatera" Añ.
- ALBO BATERA EGIN. "Apartarse, (c.) aldegin, apartatu, albo batera egin" Añ. "Apártate de ahí, (c.) ken adi
ortik, alde egik ortik, [...] albo, alde batera egizu" Ib. v. ALBORA EGIN.
- ALBO EGON. "(Estar a) favor de alguno, (c.) norbaiten albo, alde egon; egin" Añ.
- ALBO-ERREINU. Reino vecino. Cf. alberri. Zeinbat zorakerija negargarri ikusi ez ditugu geuk egun
oneetan Pranzija tristian ta albo erreinubetan? fB Ic II 52 (v. tbn. 53).
- ALBO-HERRI. v. alberri.
- ALBOETARA EGIN. Apartarse a los lados. v. ALBORA EGIN. Bitartean, ermita-aurrean zegoen jendea,
alboetara egin zuana, erdira zabaltzen da berriro. NEtx Antz 65.
- ALBO-GILTZA. "Albogiltz, llave lateral de la presa (V-arr)" A Apend.
- ALBO JAN. Sesgar. Ur-haria garbi dator. [...] Albo-janez, bikotuaz, bere kantoia eta asmoa aldatzen ditu.
"Sesga, bifurca, cambia de ángulo o de intención". MEIG IX 124 (en colab. con NEtx).
- ALBO-JOKA. Golpeando el costado. Danza eskandaloz beteak: nola izan oi diran albojoka eta beste era
lotsagarrietan egiten diranak. Gco II 199.
- ALBO-KARGA. Carga de costado (ref. a la borrachera). Domeka gabe baten "Artobero" zerbait edanda,
"albo-kargiakin", Kontseju osterutz juan zan. SM Zirik 80.
- ALBOKO (V-arr ap. Gte Erd 9; Lar, Añ). a) De al lado, cercano, vecino. "Cercano, [...] albokoa", "lateral,
albokoa" Lar y Añ. "Vecino, cercano" Lar. "Aldemeneko etxetik (G-azp-goi), alboko etxetik (V-arr)" Gte Erd 9.
Cf. alboko. Jasteko oratu egijozu alboko aga esku ordeko oni. Mg PAb 118. Jazoten da nos bait etortia
andikiren bat edo beste mendi albokuetara. Ib. 105. Eta zer esan hermita ta erri albokuetako piestera duazan
neska mutillak gaiti? Mg CO 132. Osaba! --deitu zion Anjelek Don Joseri alboko aposentura. Apaol 70. [Maria
Mistela] rapez beterik / sarri doministikoka / alboko guztiai / dago ostikoka. JanEd I 71. [...] zirautsan atsotxu
batek alboko lagun bati. Ag AL 104.
(s. XX). Ara or alboko Maria Mendata [...]. Ara or Josefa Olite, Bidebarrietako alargun aberatsa. Ag Kr
161. Alboko zelaian jolastuten dira. Echta Jos 40. Alboko maian egoten zan zaldun urtetsu bat. Kk Ab I 19.
Berak lo egitten eban alboko gela batera. Otx 71. Alboko gela batera sartu zan. Kk Ab II 12 (v. tbn. alboko gela
en Arti Ipuin 81, Lab SuEm 174, Etxba Ibilt 490). Ara orduko illundu dau oso, alboko laguna be ezta ikusten. Ib.
88. Olerkari gisakoak baditu, ta alboko zenbait izkuntzek egun ager ditzaketen baino sendoagoak. Or MB 18.
Begira bailedukan alboko Garazi. "Como si de lado estuviese mirándole Engracia". Or Eus 21 (v. tbn. 145).
Pianola baten soñua entzuten zan alboko aretoan. TAg Uzt 181. Sua parra-parra zabaldu zen etxean eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
886