A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
IpuiB 237. Geitzen dijoa otsa. Albo batetik argi bizi bat sortzen da. NEtx Antz 13. Jarri albotan botilla bero
auek; eta oñetan beste au. Ib. 97. Alipik, ene alboari iosirik. "Affixus lateri meo". Or Aitork 207. Alboetara
begiratu ta trankillago geratu naiz. Txill Let 97. Albo bakoitzetik galtzetara elduta bost edo sei urteko motiko
potxolo bat [zeukan]. Etxde JJ 92. Etxearen lau albotara soro yori ta larre guriak. Ib. 8. An egoan albo batean
isilik Nikanor. Erkiag BatB 74. Plazaren lau alboak arkupezkoak, zuri-zuriak. Anab Aprika 53. Arrizko toki itxia,
lau albokoa. Ib. 37. Demagun bi albo berdin eta bat berdineza dituen iruki bat. Zait Plat 56. Lo-jaruan zan
neskamia albo baten egon zan ixillik eta ezkutuan. Etxba Ibilt 487. Orduak orraztuaz aurrera dijoa gaba; bide
alboak sasitzen. NEtx LBB 260. Hona, bada, ezker-eskuin batak irakurria eta besteak [...]. Ezkerreko alboa,
orain hainbesterentzat ohorezkoa, Murugarreni utzi diot. MEIG V 72.
Costado (del cuerpo). "Oingo egunetan miñ darabitt albuan, [...] estos días traigo un dolor en el costado"
Etxba Eib. Mun egiozu amudioagaz eta fedeagaz albo odolez bete orreri. "Ese costado sangriento". Cap
(ed.1893), 154 . Alboko zauriari. Ib. 153. Bere burdiña odolgirua ez da igaroko gure korputz-albuetatik. Ez
gatxakoz bildur izango, ez Marteren kanpuan, ez [...]. Mg PAb 214. Pasmo bedarrak biarko dira Eragozteko
pasmua, Orma bedarrak gozatuteko Banatu jatzun albua. Ib. 65. [Jesu Kristok] erakutsi eutseezan eskubak eta
albua. Mg CO 8. Esku-oiñ untze zorrotzez zulatuak, sorbalda azotez ebagiak, eta albo lantza gogorrez idigia.
Añ EL 2 209 (226 semeari alboa lantza gogorraz urratu). Bestian pandanguan nos arpegijakin, nos besuakin, nos
sabeleekin, nos albuakin alkar ez joko, bai joko neska, ta mutil. fB Olg 67. Erantzungo dautzube albuak minduta
daukezala ondiño barriaren barriaz. Kk Ab I 58. [Baliak] amabi metro luze, / gerriya amar lodi, / buztan pala
lau zabal, / albuetan pala bi. Arrantz 108. Ointxe lepuan [...], urrenguan besuan [...] edo bernan, edo albuan,
edo istarrian. Otx 159. Asto ganetik jausi yat Bertoldin, eta albo bata mallatu-mallatu egindda dauala daukat
semia. Ib. 179.
Jamba (de una puerta). v. ATE-ALBO. Atea bere albo, buru, morrollo eta ubalakin. Lard 144. Nork bere
etxeko ataburua eta alboak igortziko dituzute. Ib. 71.
(Lar, Añ). "Cercanía, aldea, alboa, urra, aldetasuna" Lar. "Vecindad de una casa a otra, de un barrio a otro,
auzoa, alboa, aldamena" Ib. "Proximidad", "vecindad, inmediación" Ib. Lar y Añ. Zerk nauka maite
dedanaren ate-zai? Nork bultzatzen dit gogoa, iguin dezadan nere etsaiaren alboa? NEtx LBB 244.
(Como primer miembro de comp.). v. albate, alberri, alborma. Kapitana albo-gelan lagunekin [...]
zebillen bitartean. Or SCruz 47. Albo-izketa (erderazko: aparte, parler à part, beseitsprechen) ta antzeko
lakemenak nere lanetik urrutiratu ditut. Lab Y 1933, 194. Irugarrengoan, Illobi santua: / albo-aldaretan geiena
aipatua. SMitx Aranz 143.
(Tema nudo; precedido de gen.). Al lado de. v. infra ALBOAN. [Gure neskatillak] biargeirik
gogorrenetan, gizonen albo ibilli arren, eztarue ain erraz estulik atera. Mg PAb 59. Mendi gaiñetik ikusi ditut /
elkarren albo larrain bi. Or Eus 85. Jaunaz nola kupitu? Aren albo kokatzeko bi begiak itxitu. Or Poem 538.
Ermita. Ingurua elorri ta arantzez josia. Aitz-artea leizearen albo. NEtx Antz 54 (v. tbn. 16). Iru urte dizkiñagu,
alkarren albo lanean. NEtx LBB 209. Sukalde ortan, amaren albo, aur ederrak jolasean. Ib. 369.
2. Circunstancia. Konfesadu bere biar dira pekatuben geigarrijak, edo pekatuba azi edo geituten ditubezan
albo edo zinkunstanzijak. Astar I 206.
- ALBO-HAGA. "Etxearen zurezko egituran, atzetik aurrera, goiagaren paralelo doazen habeak. Correas
intermediarias. [...] Alboagak, eta alboagen gaiñian kapirixua" Elexp Berg.
- ALBO-AKATS. "Albo-akats, dificultades (V-ger)" A Apend.
- ALBOAN (V-gip; Lar, Añ, Hb ap. Lh, H). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. a) Al lado (de), junto a. (En los casos
en los que va precedido de sintagma nominal, éste va provisto siempre de suf. gen., salvo que haga ref. a algo no
animado y no lleve ningún adjetivo, caso en el que puede ir tbn. indet.; con todo, siempre con gen. si se trata de
un demostrativo). "(Al) lado, aldean, alboan, aldamenean", "cabe, junto, cerca", "vecinamente" Lar y Añ. "Más
cerca están mis dientes que mis parientes, aideak alboan, ortzak ordea aboan" Lar (s.v. pariente). "Alboan det,
je l'ai à côté, près de moi" H. "Gollibar albuan da, Ziarroza, [...] al lado de la Puebla de Bolívar, está Cenarruza"
Etxba Eib. "Nere albuan jarritta egon da Josu" Elexp Berg.
Txit emakume eder bat / alboan jarrita / zoro biurturik dago / ari begira. GavS 11. Gure mutilau izango jaku
santu guztiz andia / Alboan falta dakionian kuartilloko onzia. Acto 321s. Bekatu mortalean komulgatzen danak
ipintzen du Jesus Luciferren alboan bezala. Mg CC 248. Neska bat, mutil bat albuan ez dabela, piestati etxera
nekez. fB Olg 73. Zek bada allagina engainau, ta itsutu ditu zeubeen umiak? Zeubeen maijan, ta albuan azi
dituzunak? fB Ic I app. 14. Aurkitu eban illda, albuan eskribituta eukala: [...]. JJMg BasEsc 243. Zelan esan
zinaike eztozula nai subak berotu zaitzan bere albuan ifinten bazara? Astar II 138. Ifiniko zinaitekez Erregeren
albuan erropa zatar, urratu, eta atsitubakaz? Ib. 232. Ez gagoz bakarrik, geure albuan daukagu beti geure
Aingeru jaole, edo guardia. Ib. 284. Zeure Krutze-alboan illtzan lapur damutuari. Añ EL 1 115. Ai orain banengo
ni aren alboan / Iñoiz bezala! Izt Po 80. Zeintzubetako banaka batzuk ifiniko ditudan abezekiro, bakotxari
dagokion erdarazkoa alboan eskuiko aldetik debala. Izt C 40. Baserri-etxearen alboan arkitzen da arrobi bat.
Ib. 58. Abraham eta onen alboan Lazaro ikusi zituen. Lard 419. Gurutzearen alboan dakus San Juan. Ib. 460.
Emen da Lekeitio / leorrez ta itxasoz / bardinik eztaukana / bere alboan inos. Azc PB 227.
(s. XX). Eta eseririk onen alboan asi zuten aparia. Zab Gabon 52. Txosna baten alboan. Ag G 188. Albuan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
885