A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Axular, Oihenart (un sólo ej.) y, ya en el s. XX, en Mirande. Albait- (albai- en el ej. de Oihenart) es la forma más
gral. Hay albei(t)- en Leiçarraga (junto a algún ej. de albait-) y en un ej. de Mirande.
Elizara izanian so egik bateiarrira / Pensa ezak han duiala rezebitu fedia, / Ieinkoaren grazia eta salbatzeko
bidia / Hari egin albaiteza lehen ezagutzia. E 17. Bertan gero so albaitegi non den gorputz sainduia. / Pensa
ezak hura dela hire salbazalia. / Adorezak debozionez eta galde grazia / Azken finian eman diazan rezebitze
dignia. Ib. 17. Honekila albaiteza bethiere konbersa / Gaixtoeki ezin aite gaizki bezi probetxa. Ib. 47. Horrelako
hitz gaixtorik niri eztarradala / Berzer erran albaititza, enuk uste duiana. Ib. 171. Andria, minza albaitzinde
berze aldian emiago. Ib. 174. Eta ikhus dezazuenean Ierusaleme jendarmeriaz inguratua, orduan albeitzinekite
ezen hurbil datela haren destrukzionea. Orduan Iudean diradenék ihes albeilegite mendietarát eta haren
artekoan retira albeilitez eta kanpoetan diradenak ezalbeilitez hartan sar. Lç Lc 21, 20 (He jakin zazue... ihes
egin bezate... biohaz urrun... ez daitezela han sar). Halaber zuek ere ikhusiren dukezuenean gauza hauk egiten
diradela, ezagut albeitzinezate ezen hurbil dela Iainkoaren resumá. Ib. 21, 31 (He jakizue). Eta erran ziezón
Iesusi: Orhoit albeitendi nizaz, Iauna, ethor adinean eure resumara. Ib. 23, 42 (He orhoit zaite nitaz). Eta gauza
hauk egiten has ditezenean, xuxent albeitzinteizte, eta goiti albeitzinzate zuen buruak, ezen hurbiltzen da zuen
redenpzionea. Ib. 21, 28 (He idek zatzitzue begiak eta altxa buruak). Eta zein-ere etxetan sarthuren baitzarete,
han zaudete, eta handik ilkhi albaitzindezte. "Vous en allez de là". Ib. 9, 4 (He ez zaiteztela ilkhi handik). Eta
nork ere nahi ukhanen baihau bortxatu lekoa baten egitera, albeitindoa harekin biga. Lç Mt 5, 41 (He zohazko).
Eta baldin haiei bahatzen ezpazaie, errók Elizari: eta baldin Elizari behatzen ezpazaió, albeiheduka pagano eta
publikano bezala. Ib. 18, 17 (He beha diozozu pagano bati eta publikano bati bezala). Othoitzerik eginen
duzuenean albeitzinarrate hunela: [...]. Lç Ins E 4r (cf. Lç Lc 11, 2 Othoitz egiten duzuenean erran ezazue:
[...]). Hel zakizkit neure heriotzeko orenean. Orduan enplega ezazu zeure indar guztia eta etsai guztietarik
defendaturik eraman albaitnenzazu zeure konpañian zeruko loriara. Mat 298. Fiñean nahi ez baduk gauza gorez
dudatu / Aphezaren predikuak albaitetza aditu. EZ Man I 33. Suiekt errendatzekotzat haragi gudutsua, /
Abstinenzia begira albaiteza saindua. / Hartarakotz barurezak Garizuma guztia, / Halaber lau denborekin, /
sainduen bijilia. EZ Man II 202. Obra hauk harritzen die / etsaia gehienik, / hautan beraz albaitadi / hi treba
maizkienik. EZ Eliç 102. Atariko probeari emok heure ogitik, / eta meza saindua entzun iaiki eta ohetik. /
Prediku sainduak entzun albaitetza erneki. Ib. 107. Meza entzun albaiteza / Igande sainduetan, [...] / Barur etzak
bijilia / Garta eta garizuma. Ib. 104. Miserikordiazko zazpi obra espiritualak. / Irakats albaitiozo / Ezjakin
sinpleari, / Eta konseillu on eman / premia duenari. Ib. 44. Hauk duk Iesus Kristo iaunak / Irakatsi othoitza [...]
Bethiere hau ahoan / Albaituke maizenik / ezen eztuk othoitzetan / huni hersten zaionik. Ib. 109. Errege delarik
nihor / ezta humillagorik, [...]. / Zeren humilki heldu den / ezazula mespreza, / baña aitzitik gehiago /
albaitezazu preza. EZ Noel 77. Ez albaitzeneza deus egin ez erran [...] A.B.C. eta hei darraizten bertze letrak
erran arteiño. Ax 298 (V 199). Gauza baten egitera zohazinean eta zeure adiskideak eztagizula erraiten
deratzunean, ez al baitzenegi, gibela albaitzindezi. Zeren komunzki orduan hobeki dakusa zure adiskide hark,
zuk baiño. Ib. 318 (V 211). Otsoa lagun duanean, albaihu hora saihetsean. "Aie le chien à ton côté". O Pr 384.
Irakurleak horrela ez baderitza, edo linguistika izendun sirena alfer, hutsalaren lillurek ez badute zorabiatzen,
albeilietzat barka ene bazter-solas horiek. Mde Pr 206.
albaitada. "(Hb), aubade (?)" Lh.
albaitar. "El veterinario, albaitara" ZMoso 72. v. albaitari, albaitero.
albaitari (V-gip ap. Iz ArOñ (albáittaari)), albitai (G-nav ap. Ond Bac), albeitari (Lcc). Veterinario.
"Albeitar, albeitaria" Lcc. Cf. VocNav: "Albaitar, albeitar, herrador. (Figura en el libro de cuentas del vecino de
Uterga don Joaquín de Lacarra, 1800-1823)". v. albaitero.
albaite. v. albata.
albaiteria, albeiteria (Lcc). "Albeitería" Lcc.
albaitero (AN-larr-ulz, B), albaiteru, albeitero (AN-ulz). Ref.: Asp Leiz 332; Iz Ulz (albaitérua); Izeta BHizt2.
En AN-gip se pronuncia /-ite-/ sin palatalización de la consonante. Veterinario. v. albaitari. [Nere
betroiari] buruba jarri zaio / lurrera begira, / belarriyak zintzillik / ai zer segira! / albaitero guziyak / ikaratzen
dira. Xe 299. Gizon abillak izanagatik / beiari ezin igarri... / zer egin dute? Agiñagatik / albaiterua ekarri. Ud
67. Albaiteruak esan omen du: / "Dago umia egiña, / esnia dauka turbiyatuba / tiratzeko alegiña". Ib. 68.
Albaiterua asi jaku / nere kontra izketan. Noe 47 (52 albeiteruak). Albaiteruen sala / demoniño ortan /
demoniñozko estropozo bat / egin nuen bertan. Tx B 32. Behi horiek berdin-berdinak izan behar dira, adinez,
adarrez eta kolorez, hauta eginikan albaiteruak arta haundiarekin. Zub 54 (v. tbn. albaiteruarekin en la misma
pág.). Bada ez bada, garaiz albaiteruari erakutsi [txal urruxa]. Oñatibia Baserria 60. Ardien albaitero ere
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
874