A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
kolorea eta sagarren saborea, eta alare sagar bat baizik ez. Alaxe [...] Jangoiko bat baizik ez. El 32.
3. Así pues, por ello. v. HALAXE BADA. Medikuak ez zidaten asmatu [...] ta alaxe Xerapi Goizuetako
"kuranderuagana" jo nuen. Lab EEguna 66. Lur gorrian euria eginda ere, ez dago an bera gorde lezaken zuaitzazpiko
orbelik, ez lur gozorik. Alaxe [...], ordu gutxi barru, len bezin legor [...] gelditzen dira. Munita 20. Aitak
etzion eragozpenik jarri eta alaxe, Piarresek udaraldi oso bat egin zun morroitzan. Etxde JJ 9. Etzuten nai izan
aurren biotz xalotan gorrotozko belar txarrik erein. Alaxe [...] aurrak, benetako laguntasunean azitzen ari ziren.
Ib. 227. Beren erlijioan uste dute gorputzek beste munduan janbearra izaten dutela ta, alaxe, ogia, pikuak,
datillak-eta jartzen dituzte illobi-gañetan. Anab Aprika 16.
4. En eso. v. HALAKO BATEAN. Alaxe, liztorrak buruan burrunbaka eta biotzean sukarra irakitan
zebiltzkiola, eldu zitzaion egunsentia. TAg Uzt 252. Alaxe iritxi zitzaioten bazkaltzeko ordua. JAIraz Bizia 26.
Eta, alaxe, illunpetan norbait bazetorren. Ugalde Iltz 68. Alaxe, aulki bat artuta, jarri nintzan Txirritaren mai
artan, eta esan nion. Salav 46.
- HALA-HALAXE. Exactamente así. Hala-halaxe pentsatzen nikan neronek. Zerb Egutegi 1933 (ap. DRA).
- HALAXE BADA. Así pues. Alaxe, ba, zuregandik jaioko dan santu edo deunari Jaungoikoaren Semea
esango zaio. Inza Azalp 48. Alaxe bada mutillei azken-agurra egin zien. Or SCruz 118. Naiago zun milla bider
aitagantik edozein zigor artu ganbaran gau bakar igaro baño. Alaxe ba, makurtu zun burua eta apalki erantzun
zion. Etxde AlosT 29. Alaxe bada, Beltranek erabaki bat lenbailen artzea pentsatu zun. Ib. 34.
- HALAXEKO. "Qui est de cette manière-là" Dv (s.v. hulaxeko).
(En correlación con nolako). Nolako burua duzun, alaxeko txapela arkituko duzu zure ezkontzan (AN-ulz).
Inza NaEsZarr 1264.
- HALAXETAKO. "Qui est de cette manière-là" Dv (s.v. hulaxeko).
- HALAXE-HULAXE. Así así, no demasiado bien. "Alaxe-ulaxe (B), medianamente" A. --Xurien alde bozbiltzale
bezala erlisionearen laguntzerat ari direnak, eta gero berak bakartasunean halaxe-hulaxe bizi. HU Zez
197. Eregintzak eginak izan dire aro onean? --Hulaxe, halaxe. "Comme ci, comme ça". Darthayet Manuel
359.
- HALAXE-HULAXEKO. Mediocre, no muy bueno. Bai errege hura halaxe hulaxekoa zen; hargatik, gizon
seriosek, zen bezala atxikiko zuten. Elsb Fram 132.
alaxede (Hb ap. Lh). (Euf. por alafede). Ai, Maria, ez zaitan goxo izanen! Ez alaxede! Barb Piar I 203.
- ALAXEDEKO (Hb ap. Lh). (Euf. por alafedeko, q.v.).
halaxen (G, AN-gip), alaixen. 1. Así, precisamente de aquella manera. v. halaxe.
Tr. Documentado en textos meridionales (casi en su totalidad guipuzcoanos), a menudo alternando con alaxe.
Oraiñ ere alaixen bear litzaioke esan legez ta bidez. Izt C 105. Egiazki, alaixen da izatez ere. Ib. 220.
Esanerazo zidan arreba nuela; izatez ere, alaixen da: bada, ama biren humeak bagera ere, aita bat degu. Lard
22. Alaxen banitz bezela, / zierto egon zaitezela, / zuria izango naizela. Bil 87. --Gezurra diruri! --Ala diruri bai,
baña alaxen gertatu zan. Sor Bar 74. Al zuan guziyan alaxen egiten zuan. Bv AsL 28. Paseko egaztiak joan da
etortzen / Alaxen Txomin Nagi etorri naiz aurten, / Uda ta negu asko kanpoan ein arren. AB AmaE 283. Alaxen
da --esan niyon ia pakian uzte ziran. Iraola 54. --Gure bei koxkorrak baño baba geiago jan dute idi auek. --Baita
indarrare alaxen dute. Ag G 87s. Ona bear bezela / agertu egiak, / alaxen agintzen du / Jesusen legiak. EusJok
118. Zoritxarrez alaxen da. ArgiDL 93. Aizearen mukuluak ez baitu eguzki-argia eragozten [...]; alaxen uste
nendun, zeru ta aize ta itsaso ez ezen lurra ere, bere mukulu aundi ta tipi erasaten zenula. Or Aitork 154s.
Gauzak alaxen izaten ei-dira-ta. SM Zirik 117. Jaungoikoari dieten zorra paga bezate halaxen. Arti MaldanB
229. --Berrogei urte besterik ez ta iru aldiz alargun zera beraz? --Alaxen da. EgutAr 12-7-1960 (ap. DRA).
Gauzak diran bezela esatea gustatzen zait, eta auek alaxen dira. Uzt Sas 339. Atzean gelditzen zala ikusirik,
deadarka asi bear izan zuan [Santxok], itxoegiteko. Alaxen egin zuan Don Kijotek. Berron Kijote 116.
v. tbn. Alz Bern 72. Etxde JJ 34. Vill Jaink 53. Salav 59. Lab SuEm 199.
(En correlación con nola). Zuk nere pensamentuan / diz diz alaxen egiten dezu / nola izarrak zeruan. Bil
67. Irabazia nola alaxen gastua, / Duenak eramaten lasa du mundua. AB AmaE 407. Nola etxian esposatuta /
nagusitzen dan morroia, / alaxen dago ibai on ontan / gaiztuetako arraia. Tx B II 52.
Amén. Zuganako maitetasun eta adiskidetasunean ill arte irauteko laguntza ere emango didazula uste det.
Alaxen. Elizondo KristPE 18 (ap. DRA). Aitaren eta Semearen eta Espiritu Santuaren izenean. Alaxen. ArgiDL
12 (v. tbn. 14, 17, 61 et passim).
2. Así pues. Maider-en naitasuna irabazten saiatu zen [...]. Alaxen, aurrak iru urteak bete zitun ezkeroz,
etxean biltzen zitun sagarrik mardulenak [...] eskuratzen zizkion noiz-nai. Etxde JJ 228. Arreba oietako bat jaio
eta bereala il omen zan, ta alaxen Sagastin bederatzi senide bizitu giñan gurasoekin. Salav 13. Baiña ezda
gauzarik urruti dagon amuruztuari nekerik emango ez dionik [...]; alaxen, nekepean zegon Grisostomo bere
uste-miñetan irudikorturik. Berron Kijote 158.
3. En eso. Alaxen, gurdi janariarekin gatozela, asi ziran napar agintari eta gañerako jendea automobilletan
pasatzen. Salav 58.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 866
mende.