A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alautxi. v. alababitxi.
alauza. v. alagoza.
halaxe (V-gip, G, AN, L, BN; Lar, Añ, Dv (s.v. hulaxe), H). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg.
Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y alto-navarros, y en algunos autores septentrionales como Bordel,
Duvoisin, M. Elissamburu, Hiriart-Urruty, Zerbitzari, Mattin y Xalbador. En DFrec hay 63 ejs.
1. Así, precisamente de aquella manera. "(De aquella) suerte" Lar y Añ. "Alaxe erakutsi deste neri gurasuak"
Etxba Eib. v. alantxe, halaxen. Guzietarik alaxe bakar bat Jainkoarenik, alerik santarik, bat ere salbatu
zanik, Eskritura sagraduak kontatzen ez du. Cb Eg III 333. --Nola izan al diteke hori, baldin esan bazien
Apostoluai, aekin egongo zala, munduak zirauen arteraño? --Alaxe dago, bada beti Zerutik laguntzen dio bere
Eleizari. Ub 96. Ni ere halaxe nihabilazu / Galdurik neure odola. Bordel 69. Alaxe da, senarrik ez dezu, Jesusek
esan zion. Lard 376. Jesusek adierazo zien, gauza andi batzuek buruan zerabilzkiela, izatez ere alaxe zan. Ib.
438. Halaxe da, bainan lan horiek beren sari ona dakharkete. Dv Lab 28. Janariari begiratzen ere etzion, eta
alaxe egon zan, arik eta goiz batean obiaren gañean hillotzik topatu zuteneraño. Arr GB 147. Katolikuak
unitutzeko / esan du Aita Santubak, / ari alaxe agintzen diyola / bere ordenamentubak. Ud 140. Emendik aurrera
liburu onetan alaxe deituko diogu guk ere. Bv AsL 26. Anjel gaixorik dago, eta onek ere alaxe nai du. Apaol 52.
(s. XX). Alaxe zan. Berezko argia eban Mañasik gauza danak errez ikasteko. Ag Kr 116. Alaxe egin zuen [...]
jakintsu ark. Goñi 66. Joxepantoni zijoan apaiñena ta tokatu ere alaxe egiten zitzaion. Urruz Zer 44. Siñisten det
Jaungoiko gure Jaunak alaxe adirazi dualako. Inza Azalp 26. --Asto oiek saltzeko al dauzkatzu, Pernando? --
Alaxe dauzkat bada. Muj PAm 58. Iñoiz ez dezu, / Garbiñe, ikusi / kaiean / itsas-ontzia sartzen ekaitza-ostean? /
Alaxe dator biotza ekaitz- / ondoan, / miñez josirik, pozarik gabe / gogoan. Jaukol Biozk 29. Baju-bajutik galdetu
niyon: / "Ama Euskera al zera?" / Erantzun ziran: "Bai, alaxe naiz, / baño egin det zartzera". Tx B II 168.
Siñesten badu bere esana gertatuko dala, alaxe egingo da. Ir YKBiz 382. Ezbearren batez gorputzetik ebaki edo
kendutako soin-atalak suari eman bear zaizkala uste oi da, eta egin ere alaxe egiten da. JMB ELG 86. Mutillak,
itzez ezin esana / lêrtu du kantaren bidez: / mingain-motelak alaxe dira, / itzez nâsi ta kantuz ez. Or Eus 87.
Artean gaiñekoek ba zuten mar-mari / alaxe erle-mulkoak, umatzen dala ari. Ib. 148. Etxera dijoa artez, burumakur
eta gogoa goibel. Alaxe dagerkigu zerualdeak ere aurpegia gaur. TAg Uzt 29. Zure itzak, Ama, gaur
entzutean, / alaxe naukazu, ez-bai. SMitx Aranz 166. --Nere seme-alabarik maiteenak ez al dituzu eratorri? --
Bai, alaxe da. Zait Sof 98. Burua besa-tartean sartu, begiak itxi-itxi egin eta alaxe egon oi zan. Ib. 28. Zuk
euzkotarra izan bear dezu. --Alaxe naiz. JAIraz Bizia 71. Ain xuxen, gure kopla au ere alaxe da. Lek SClar 119.
Epai-maikoei alaxe agertu zien bein eta berritan. Etxde JJ 170. Berriz aldare nagusi aintzinetik iragan zanean,
Patxi negarrez zegoan. Halaxe egiten omen dute protestanteek. Osk Kurl 38. Pabrika egiten asi ziran da / orain
alaxe nai segi. Uzt Sas 169. Zu, Azpillaga, sostuna zera, / halaxe zait iduritu. Mattin 125. Gauzek badauzkaten
bi alderdi behintzat: Euskal-Herriak ere halaxe. Xa Odol 15. Alaxe derizkiot nik ere. Berron Kijote 142. Bai!
Halaxe da. PMuj in MEIG I 89. Halaxe egin dut. Ugalde in MEIG IX 52.
v. Lab EEguna 110. Txill Let 120. Basarri XIX. Vill in Gand Elorri 17. MAtx Gazt 61. Ibiñ Virgil 98. NEtx LBB
12.
(En correlación con nola). Nola dan aren illuna, alaxe izango ere aren argia. Lar SAgust 8. Nola gizon bati
kargu bat ematen diobenean, orri dagozkan bear gaiak edo lanak egiten abiatzen dan, alaxe orazio onetan [...]
bereala abiatzen gera seme on baten deseo naturalak agertzen. Gco I 451. Jonas nola egon bai-zan arraiaren
barruan iru gau-egunez alaxe egongo da Giza Semea bera lurraren barruan. Inza Azalp 50.
(En correlación con bezala). Golok Jenobebaren karta guziak arrapatu eta gelditu zituen bezela,
Kondearenak ere alaxe egiten zituen. Arr GB 96s. Eiztariak [...] iskiloz beti [uso] ederrena zauritzen dun bezala,
alaxe egin zun artan eguzki errukibageak! Or Mi 120. Ameriketara baserritar yoanak zaldun-usai etorri oi
bezela, alaxe, eraztunez yosia ta erdera arroa dariola, dabil, or zear. Ldi IL 81. Beste gizonak zuei egitea nai
duzuen bezela, zuek ere alaxe egiezue aiei. Ir YKBiz 125. Umeek artza tximuiri begiratzen dien bezela
danborraren soñuarekin dantzatzen diranean, alaxe zeuden danak ingurun emakume ari begiratuaz. JAIraz
Bizia 29.
Amén. v. halabiz. Eta ziltzaldian ez gaitzazu utz, gaitzetik begira bezik. Halaxe. NeolAG (versión
labortana del padrenuestro). Erregutu ezazu gu pekatarioen alde orain eta gure eriotzeko orduan. Alaxe. ArgiDL
14 (v. tbn. 5, 16, 18ss.; cf. ib. 56 alaxe izan bedi). Pakezko bizi-lekua emaiozu, ta zure zorionkide egizu.
Jesukristo gure Jaunaren izenean. Alaxe. NEtx Nola 39. Zure santuekin batera Betikotasun guztian goratu
zaitzadan. Alaxe. MAtx Gazt 99.
"Halaxe, gutixe (locut[ion] proverb[iale]), c'est fort bien fait, et c'est encore trop peu, moins que ce qui est
mérité" H (s.v. hala).
2. (S ap. Lrq; H). "À peu près ainsi. Halaxe egin du, ez ordean osoki hala, il l'a fait à peu près ainsi, mais non
tout à fait ainsi" H (s.v. hala). v. halatsu. Sagar batean daude irur gauza: sagarraren urrina, sagarraren
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
865