A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
da, eta halatan dira hain elkharren iduritako. Ib. 127. Halatan ahal bezain laburki eta klarki moldatu izan ditut,
guziek eta egun guziez irakur detzaten. Brtc 8. Zu, Jaungoiko eta izpiritu handi, bazter ororen bethetzaile zare,
eta haletan aingeruek zaituzte adoratzen. Dv LEd 87. Arbolak landatu dituzunean, ondoko urtheetan ez
badiozute deusere artharik ematen, galtze handiak eginen dituzu. Haletan lehenbiziko lanak ez duke hainitz
balio. Dv Lab 346. Bethikotz sortzen du ttunttunak uhin / iragaitza hunek bethikotz dirau; / halatan hor-izan den
oro, behin / hor-date berriro, lehen zen arau. Mde Po 62.
(En correlación con nola). Nola bi gauza egiten baititu, halatan ditu merezi ere bi pena eta gaztigu. Ax 575
(V 369). Zeren nola konbertitzea eta obra onen egitea erditze bat bezala baita, halatan, zenbatenaz eta gehiago
baitago, hanbatenaz obra on hetzaz nekezago erditzen da. Ib. 79 (V 53).
3. En eso, entonces. v. HALAKO BATEAN. Gelditu zan arriturik berari begira Franzisko [...]. Alatan
aditu zuan itz bat. Bv AsL 31. Alatan agertu zan Franzisko. Ib. 69. Eldu zan alatan billerako egun desiatua,
Maiatzaren ogei ta amargarrena. Ib. 163. Besua jaso bezain laster Monaldok Ines jotzeko, oñaze aundi batek
artuta gogortu zitzaion. Alatan agertu zan Klara eta esan zien: Utziozute nere aizpari nerekin. Ib. 95.
4. "/halatán/, dit-on, paraît-il (S)" Lrq.
- HALATAN BADA. Halatan bada nahi dut erakutsi, Eskualduna letretako eginbidetan ere eztela harmetan
baino merezimendu gutiagokoa. ES 119. Halatan bada nik-ere iskiribatzen dut Latinez eta Eskuaraz. Ib. 193.
- HALATAN BERAZ. Así pues. Halatan beraz hobena lehen da gurea ezen ez eskuararena. ES 102. Halatan
beraz arrozoinekin erran zezaken eskualdunen hitzkuntzan badela zenbait diferentzia. Ib. 137.
- HALATAN ERE. Sin embargo, con todo. Elas! nola sinets ez ziola hitz edo so egin nahi, haren bihotzmina
zenaz gainen zin? Eta halatan ere bihotzmina eztitu zitzaion. Mde Pr 160s.
- HALATAN NOLATAN (Lar, Añ (G, AN)). "Assí como, [...] alatan nolatan" Lar y Añ.
alate. v. alata.
alatean. "Flotando" Zubk Ond 221.
alateko (AN-gip ap. A). (Partícula que da mayor énfasis al adj. que le precede). v. alaen.
alaterazo. v. alarazi.
alatsu (V-m ap. A). Doloroso. "Doloroso, atormentador. Miñ alatsua, el dolor vivo, agudo" A. Cf. 1 ala.
Lengo gertaerak aztuten ebazan, da barriro agertuten zirean naibage alatsuak (doloroso). Echta Jos 291. Zein
alatsu ta lotsagarriak izan zirean Masimarentzat, Eladitxok autortu ebazan berbak. Ib. 294. Ori da albista
alatsua, ene alabea! Ib. 283. Darik geroago alatsuago eukan bere gibeleko mingortasuna. Ib. 325.
halatsu (G, AN-gip, B, BN-ciz; Ht VocGr 408, Dv (s.v. hulatsu), H), alatzu (V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ (álatzu);
Gte Erd 144.
I (Adv.). 1. Poco más o menos así. Eta nola ni ere halatsu bainaiz ene obra hunetan, hargatik erranen dut
hiruretan A Jeremia Profetarekin batean. ES 131. Etzen miresteko ahuntzen janbatik har zezaten hitz haren
erraitea, zeren ahuntzak ere halatsu egiten baitu bere janba. Ib. 384. Agindu ziotzoten Judas traidoreari hogoi
eta hamar diru peza, erran nahi da, berrogoi eta hamar libera. Halatsu zuen balio gathibu batek saltzerat. Lg II
251. La Belle Marik nihor ez du suprenitu / Lehen ere halatsu baita gobernatu. AstLas 68. Halatsu zaiote,
gerthatzen askotan / Printzexka batzuer ere, / Zoiñek bere disputetan / Erregeak hartzen, baidituzte yuie. Gy
235. Nola gudu handi bat hastean muthil artekoek ere yoan behar baitute soldadu, halatsu bildu zituzten Parisat
[...] nihongo bide, zubi edo erreketan ziren inginadore ahul, onxko eta hautuak. Hb Egia 150. Badakizue nola
ohoinek maite duten gela ilhuna? Halatsu higanotek maite dituzte berthute giristinoak. Ib. 77. Etxe arthikitzailek
zimendu bilhatzen, / Gaxtaginek aphezei halatsu yazartzen. Hb Esk 198.
(s. XX). Kaso alatsu izanagatik / aundixiogua ta salla. (Interpr?). EusJok 105. Biotzean min dut, min etsia, /
zotiñik-gabeko negar-miña. / Alatsu txoriak, uda-ondoz, / negua du galazi-eziña. "Como cuando el pájaro [...]
vio llegar invierno". Ldi BB 96. Intxaurrak ezpaitu pagoarenaren tankerako ostotzaz bere burua yazten [...],
alatsu, giza-enda, giza-era, giza-erri bakoitzak eder-era berezia dakar. Ldi IL 125. Mutiko beldurtiek [...]
badakizu zer egin oi duten. Zarata aundia. Alatsu atera dizut nik ere onako au. Ib. 95. Etxeko haitz zaharrari
osto ainitz joan zaizkio; / Adar luze eihartu bat zeru alde doakio... / Halatsu da Sort-Herria. Iratz 35. Aurreko
urtetan ere, erriko jaietan izan oi danez, alatsu iraun zuten bazkariok. Etxde JJ 202. Listorrak egualdi
sargoritan gaiztoz anpatuta jarri oi diran bezela eztena nori ziztako, alatsu anpatu ziran Barkoxtar geienen
mingaiñak. Ib. 181. Berak ere alatsu uste zuen noski. Txill Let 30. Sagarrak eltzen diranean adarratik eten ta
lurrera erortzen diran gisara, alatsu etorri ziran ezkonberriak Gipuzkoako erri nagusira. Anab Poli 139. Guk
aurretik ikusten ditugu xedeak eta ondoreak, eta uste dugu izadiak ere alatsu bear duela. Vill Jaink 48.
Erromatar azkarrak ere, aberri-iskilluz iantzita alatsu ibilli oi dira. Ibiñ Virgil 101. Burrukaizun au, orratik,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
860