A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
mendian. Acto 303.
alasari. v. alasai.
alhase. v. alartze.
alasi. v. alasa.
alasoko. v. alazoko.
alasta. v. alezta.
alastrena. Alquitrán. v. alkaterna. Nola estia dela kausa uliek khexa bailezakete, debekatuko duzue
akziden hortarik baldin alastrenaz begi inguruak pherekatzen baitiotzute. "Avec poix bien défaite en huile".
Mong 592.
alata (V-gip), alate (V-gip). Ref.: Iz ArOñ (aláka). "El desperdicio de la madera en la sierra, tabla de costado
[...]. Aláte bat, alátia, alátaak" Iz ArOñ (s.v. aláka). v. 2 alaka (4).
halatan (BN ap. A; Lar, Añ (G, AN), VocBN, Gèze), haletan.
Tr. Documentado en la tradición septentrional, con menor frecuencia desde mediados del s. XVIII, y en
autores guipuzcoanos como Beovide, Arrue y Antia (en estos dos últimos sólo en oraciones consecutivas). La
forma haletan se encuentra en Duvoisin y J. Etchepare. En DFrec hay 5 ejs.
1. Así. "Assí" Lar y Añ. "Ainsi" VocBN y Gèze. v. 1 hala. Baina leiho batetarik saskian erautsi izan nenzen
murrutik: eta halatan haren eskuei itzur nengién. "Ainsi". Lç 2 Cor 11, 33 (Dv haletan; He hala, TB hola, Ol,
IBk, IBe (h)orrela, Ker alantxe). Batzu taula gainetan, batzu unzi zapoetan: eta halatan egin zedin guziak
salburik enpara baitzitezen lurrera. "Ainsi". Lç Act 27, 44 (He manera hortan). Ene enseiu aphur hunek kilika
zinitzan eta gutizia enseiu hobeago baten egitera [...]. Zeren halatan, ez lizateke euskara hain labur, eskas eta ez
hertsi, nola munduak uste baitu, eta baitaduka dela. Ax 19 (V 10). Mana bezala, emazu manuaren konplitzeko
eta begiratzeko indarra ere, zeren halatan bai, baiña bertzela ezta konplitzerik. Ib. 364s (V 240). Gero gu [...]
eramanak izanen gare hedoietan gora Jaunaren bidera eta haletan bethiraino Jaunarekin izanen gare. Dv 1
Thes 4, 16 (Lç halaz).
(Lar, Añ (G, AN), H). (Con oraciones consecutivas). "(De tal) suerte que, [...] alatan non" Lar y Añ.
Jesusek ordean etzuen gehiago deusere ihardetsi, haletan non harritzen baitzen Pilato. Dv Mc 15, 5 (Lç hala
non, He halako maneraz non; Ker guztiz arrituta gelditzeraiño). Bertute guzietan aurreratzen zan, alatan, non
ama guziak beren alabai gauz on guzietarako ispillutzat begien aurrean aur au ipiñi oi zioten. Arr GB 7. Bere
uste eta iritzi gaiztoak bat batetan trukatzen asi ziran, alatan nun, arrezkero gauzak len ez bezela ikusten zituen.
Arr May 167. Ordutik birjiñen Amak alatan biotza trukatu eta garbitasun edo kastidadearen usai atsegiñgarriz
alaiñ lurruindu zuen, non [...] tentaziorik sekulan geiago sentitu etzuen. Ib. 182. Egizu maitatu zaitzadala, alatan
non nere amorioa izan ditekean Zu [...] maitatzen etzaituztenena ordaiñduko duena. Ant JesBi 146s. Ikusten
bertzalde sortzeak hogoi urte hotan geroago gutituz doazila, itsuski, izigarriki, haletan non heriotzeak nausitu
baitzeiezte. JE Bur 46. Kantoreak jendeen aitzin-aitzineko jar-tokiak hartzen dituzte, haletan non mezatiarrek ez
baitezakete ikus aldarea. JE Ber 22. Elgar-hizketa horiek hedatu ziren [...], hitz eta jestu arruntez itsustu,
halatan non ez baitzitazken gehiago elizan jalgi. Lf in Casve SGrazi 8.
En esto, haciendo eso. Bein batez ari zan Franzisko eliza bat garbitzen; alatan ari zala sartu zan gizon bat.
Bv AsL 140. Alatan zeuden, San Franzisko anai Iluminatorekin aietara juan zanian. Ib. 214.
2. (Ht VocGr, Lar, Añ, H), haletan (Dv). Por ello; así pues. "C'est pourquoi" Ht VocGr 407. "(De) manera, [...]
alatan" Lar. "(De) manera, así pues, [...] alatan" Añ. "Ainsi, par conséquent, de cette façon" Dv (s.v. huletan).
"En ce cas, donc. Halatan etzare ethorriko, vous ne viendrez donc" H. Guziok baikara haren [Adamen]
ethorkitik eta naturalezatik, halatan sortzen gara likhistuak eta nothatuak. Mat 162. Zeren añhitz baita Euskalherrian
irakurtzen dakienik [...], halatan egin ditut halakoenzat [...] orazino batzuk. Ib. XXVIs. Zu guzia
miserikordiazkoa eta halatan bekhatorei barkatzailea. Harb 142bis. Flako dira, eta halatan atzemaiten eta
atrapatzen dira. Ax 212 (V 142). Nahi zuten fingabe bizi, fingabe bekhatutan egoiteko, eta halatan fingabeko
gaztigua ere emaiten zaie. Ib. 611 (V 393). Halatan deithuko zara / Andre bedinkatua. Hm 82. Ezta kreaturarik
egundaino bidegaberik egin derautanik eta halatan eztut zertaz zure kontra arrankuratzerik. SP Imit III 41, 1.
Halatan, bekhatoria, beha zazu deabruak badizu bi gauza, fedia, eta beldurra. Tt Onsa 31. Halatan mündüko
jente gaistoenak dira Jinkoaz eta lege oroz erre merexi dienak. Bp I 88. Egiaz gaitz da, eta halatan behar bada
idurituko zaitzu ezin dateken gauza bat aipatzen dudala. ES 195. Haukien artean batetik bertzera diferentzia guti
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
859