A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alarguntza (Lar, Añ; -lh- SP, Urt IV 25, Hb ap. Lh, Dv, H, A; alarguntzaa V-gip ap. Iz ArOñ). Viudez.
"L'état du veuvage" SP. "Alharguntzak baditu bere eginbideak, la viduité a ses devoirs" Dv (s.v. alharguntasun).
"Veuvage" H. "Alárguntzaa ona, buena viudez" Iz ArOñ. Cf., s.v. alarguntasun, el comentario de Duvoisin. v.
alarguntasun. Cf. bizi-alarguntza. Arren, andre alharguntza / sainduki eramana, / ardiats diezadazu / fiñ on
baten dohaiña. EZ Noel 155. Bethi alegrianzari datxeko damua, ezkontzari alharguntza. SP Phil 133. Botu
egiteaz alharguntzazko kastitatean egoiteko. Ib. 414. Alharguntza garbi batean egoteko. He Phil 418. Bihur
zaitezte zuen burasotarat, eta agian bigarren ezkontza batek arinduko du zuen alharguntzaren dolua. Lg I 244.
Egiazko alargunak kastidadeko botoa egiten badu, apaintze eder bat emango dio bere alarguntzari. Echve Dev
464. Ezta alharguntzarik nihoiz auhen gabe. Gy 264. Alarguntzako soñekoen ordez, alaiak janzi, eta
mantuarekin estalirik. Lard 50. Utzirik alarguntzako soñekoak. Ur Gen 38, 14 (Dv, Ker, Bibl al(h)argunsoinekoak).
Alako bagarik, ze miñ alarguntza! AB AmaE 170. Alaba bakar eta gaztearekin gelditu zan
alarguntza tristean. NEtx LBB 157.
- ALARGUNTZA-BELAR. v. ALARGUNTSA-BELAR.
alargunzain. "Alhargünzañ (S-saug), voué à la garde d'un veuf (ou veuve). Enüzü nahi egon alhargün zañ, je ne
veux pas me consacrer au service d'un veuf" Lh.
alari, alaari (V ap. A). "Alaarija, aquél que da voces dolorosas" Ast Disc 581 A: "Quejumbroso".
alaridu. Alarido. Asko daroae / juduok alaridurik, / jaiten dabela / asko tronpeta garratzik. Lazarraga (B)
1200v.
halarik (H), halarikan (H). 1. Sin embargo, de todos modos. v. infra HALARIK ERE. Dakidalarik satisfa
ezin zaitzakedala. / Halarikan errezibi zazu, Iaun amulsua, / Obra ttipi gaitz handien ordain ofrendatua. EZ
Man II 76. Irakatstera eman zait / Zure lege eztia. / Bañan halarik deus ezta / Nik gogoan hartzea, / Baldin
ezpadut obretan / emateko antzea. EZ Eliç 22. Zu borthitza zarelarik / Halarik pairutsua. Ib. 308. Gorpuza
duelarik / Luzekara, halarik / Xuxen du, et' ezta lodi. 'Elle est cependant droite'. O Po 31. Hainitzetan gorderik
dago, eta nihork gutik hura ezagutzen du bere parte guzietan: halarik ezta nihoiz errebelatzen, eta ezin errebela
diteke. "Nunquam tamen errat, nec errare potest". SP Imit III 46, 4. Eztakit zer den emaztekiez, eta halarik enaiz
birjina. SP Phil 260. Ez da egundaino gerlaterik hasi hain sainduki nola israeldarrena. Halarik, zehatuak dire bi
aldiz. Lg I 242. Dabitek, zenbat ere baitzen profeta argitu bat [...], halarik erraten zuen: oi! Jauna, eta nor da
bere hobenak ongi ezagutzen dituena? Dh 145. Halarik ikhus dezagun / Ea nolazpait nonbaitik, / Bide bertze bat
harturik, / Azerta ahal dezakegun. "Essayons toutefois". Ib. 201. Liraen doñuak eztiki ta atsegiñez bete oi du
gogartea, eta alarik txirikatzen eta lotzen ere. Gazt MusIx 167.
2. (SP). Así. "Halarik eztut erran, je n'ai pas dit ainsi" SP.
(Con oraciones consecutivas). "(De tal) manera que, [...] alarik, non" Lar.
3. Así pues, por ello. Izenak ifintea ezta iñolaz ere [...] gauza ariña [...]. Eta alarik egia dio Kratilok,
dionean berez ta bere izatez dagozkala gauzai izenak. "Proinde". Lar DT L.
- HALARIK BADA (Lar). Así pues. "(De) manera, ala bada, alarik bada" Lar.
- HALARIK ERE (L, BN, S ap. A; SP, Lar, Añ (G, AN), Izt 27v, Dv, H (s.v. alabainan)), HALARIKAN ERE
(H). Sin embargo, así y todo. "Toutefois" SP. "(En) medio de eso, alarik ere", "(sin) embargo, no obstante, ala
ere, alarik ere" Lar. "(En) medio de eso, con todo eso, [...] alarik ere" Añ. v. HALA ERE.
Tr. Documentado en textos septentrionales y alto-navarros. En el s. XX tbn. lo emplean autores como Azkue,
Lizardi y Orixe. En DFrec hay 13 ejs.
Adiu beraz, Iesus-Kristo, kanpora zoazena, / eta halarikan ere ene baithan zaudena. EZ Man II 88. Zu
zerorren kontra huts egin dut [...]: halarik ere Iauna egidazu garazia. Harb 332. Bertze batzuek, nola bereak
emanen dituzten ezen bertzerenak ebatsten dituzte, eta halarik ere bethi dira errumes. Ax 232 (V 155). Eta
baldin halarik ere, gerthatzen bazaitzu huts egitera, eman zeure buruari zenbait pena. Ib. 269 (V 179).
Hainitzetan erraiten da mundua falso eta enganatzaille dela, halarik ere nekhez largatzen da. SP Imit III 20, 4.
Jondane Paulok egin ahala egin duelarik Jainkoaren arauera guziei amor egiteko [...] halarik ere kontu guti
egin du hartaz munduak emaiten ohi zuen iujeamenduaz. Ib. 36, 1. Batzuek bertzeak baino ederragoak,
halarikan-ere guztiak dira urrezkoak, eta urretik eginak. ES 136. Dolore eta damu zenbeitekiñ yuntatua den
arren, ez da halarik ere sortzen urguilleriaren eta hantpurutasun gorde baten funtsetik baizen. He Gudu 51.
Halarikan ere ez zaiteztela bozkaria zeren izpirituak sumetitzen zaizkitzuen. He Lc 10, 20 (Dv, Leon halarik ere;
Lç ordea, TB bizkitartean, Ol, Or, IBk (h)ala ere). Halarik ere hobeki edireiten nüzü berhala zük plazer
düzünian. Mst III 40, 2. Iragan behar ziren eztiz bethea zatzan bide batetarik, halarik ere, etzen bat atrebitu
hautsterat Saulen manua. Lg I 269. Ez naiz digno [...] sar dadien nere pobre moradan; alarik ere orren itz
sanduen erranes geros, nere bekatuek izein dire barkatuek. CatUt 25. Nor da ene salbamenduko egitekoan
intresaturik ni baizen? eta halarik-ere dosteta bati bezala behatu diot orai artean. Brtc 139.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
856