A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
v. tbn. A Ardi 23. NEtx Antz 58. Lab SuEm 195.
Persona separada de su cónyuge. v. bizi-alargun. Franzesak ibillitu / dirade ongi, / neskatxak enagañatuta
/ aldegiñ emendi; [...] / frantzesak juan, neskak emen / bizirik alargun. Xe 216. Koblari hartzen bauzue / zuen
bizi-lagun, / zonbeit gau beharko'uzue / pasatu alargun. Mattin in Xa EzinB 101.
(Fig.). Borondatearen xede ohi da ontasuna / Hartzaz ere ezta izanen arima alharguna. EZ Man I 134.
Milla demoniozko / bare adarduna, / nola tratatu dezu / nere babarruna? / lengo egun batian / il diyot laguna, /
geroztik oneraño / dabil alarguna. Tx B 29. Aita, geisorik; untzia, galduta; biotza, lagunez alargun. Erkiag
Arran 179. Baña berago, lagun bat / ba-dute bakarrago / alargun basoan. / Pago bakarrak / eztu lagunik
ondoan. NEtx LBB 255. Uxo alargunaren urruma gaixoa. Berron Kijote 153. Alargun eta soil agertzen zaigu
liburua bere betean. MIH 48.
- ALARGUN-BELAR. "Alargun bedar [...]. Oso pozointsua da eta hortik datorkioke izena. Zorriak akabatzeko
ere erabili izan da. Uste dugu "acónito" delakoa dela" Elexp Berg. v. ALARGUNTSA-BELAR.
- ALARGUN-BIZI. Viudedad. "Caelibatus, [...] alhargun-bizia" Urt IV 25.
- ALARGUN-BIZITZE. Viudedad. "Caelibatus, [...] alhargun bizitzea" Urt IV 25.
- ALARGUN-DENBORA. Tiempo de viudedad. Igorri zuen anima beraren alargun denborako bizitz onari
zegokan zeruko sari on betiko bat arzera. Mb IArg I 206.
- ALARGUN-ESTATU. Viudedad. "Caelibatus, [...] alhargun estatua" Urt IV 25.
- ALARGUN-GAI. "Alhargun-gei (S), destiné à devenir veuf ou veuve. Gerla hortan zunbat alhargün gei! (Ssaug),
que de femmes vont devenir veuves pendant cette guerre!" Lh.
- ALARGUN-ITXURA (-lh- SP, sin trad.). Imagen, figura de viuda. Plazer ergel hetan bizi den alharguna
[...], ezta alhargunaizuna edo alhargun itxura baizen. SP Phil 417 (He 421 alharguntzako idola, Echve Dev 468
alarguntzaren idolo).
- ALARGUN-SEME. a) (Pl.). Viuda e hijos. Grijelmo-ren alargun-semien irarkolean. Kk Ab I 1.
b) Hijo de viuda. Beure buruko il-kutxean zekarren bigarren alargun-semeari esan zenezaion. Or Aitork 126.
alargunaizun (-lh- SP, sin trad.). Falsa viuda. Plazer ergel hetan bizi den alharguna [...], ezta
alhargunaizuna edo alhargun itxura baizen. SP Phil 417 (He 421 alharguntzako idola, Echve Dev 468
alarguntzaren idolo).
alargundera. "Viudedad" Lar y Añ. Harriet atribuye a Larramendi alargundea, pero seguramente se trata de un
error por alargundera.
alargundu (gral. (al Norte -lh-); Lar, Añ, Lecl; -lh- SP, Dv, H). Ref.: A; Iz ArOñ; Gte Erd 154. 1. Enviudar.
"Rendre ou devenir veuf" SP. "Alargundu, alárgunketan, enviudar" Iz ArOñ. "Iru aldiz alargundu da (G-azp,
AN-gip-5vill, B, BN-arb), irugarren aldiz alargundu zen (AN-gip)" Gte Erd 154. Gorputzetik separatuz geroz
spiritua, / Apartean triste dago nola alhargundua. EZ Man I 45. Gizon bat alharguntzen denean. Ax 386 (V
253). Santa Katalina Genesekoa alhargunduz geroztik iarri zen hospitalean erien serbitzatzen. SP Phil 178 (He
181 alhargundu, Echve Dev 211 alargundu). Gazterik alargundu zen beste zenbaiten gisan munduko dama bat.
Mb IArg I 206. Noemi alhargundu zenean. Lg I 244. Valeria deitzen zena [...], gazterik alhargüntürik. Egiat
218. Alargundu zan [gaztea], eta arkitu zan leneko gurutze pisuarekin. AA I 410. Orai urthe bethe alhargundu
zena / Eta atzotik hala dena, / Hagitz dire diferentak. Gy 264. Emakume bat, aur gabe alarguntzen zanean, senar
zanaren anaia edo aide batekin ezkontzen zan. Lard 161. Gaztean nausi dituzte aitak; ezkontzean, ama, senhar
eta aitaginharrebak; alharguntzean, semeak. Hb Egia 64. Zeren Israel eta Juda ez baitire alhargundu beren
Jainkoaz, armadetako Jaunaz. Dv Ier 51, 5. Andre-ezkonduak apaindille edo buruko zuriyarekin ibiltea,
alargunduak beltzarekin. Aran SIgn 81. Jaun au bi bider dago / lenago ere ezkonduta, / orain bakarrik gertatzen
zana / Jainkuak biyak kenduta; / zenbait umildu izandu dira / orrela alargunduta. PE 138. Peruk, alargundu zan
ezkero, eztau bere Txoldogaingo txabolatik lagun-artera urteten. Ag AL 30.
(s. XX). Oraindik ez dituk zortzi egun alargundu aizela. Iraola 36. Santos gaxotu da ta Premiña or dabill
beldurrez, ezkondu baiño len alargunduko ote dan. Urruz Zer 69. Inoiz alargundu baenzake, neronek begiz joko
nikek iretzat toki aietako emaztegai aundiren bat. A Ardi 60. Alaba bat Sara deithua eta jada zazpi aldiz
alhargundua. Zerb IxtS 62. Etzen apheztu adin batean baizik, alhargundu ondoan. Ib. 108. Emazte bat, gazterik
ezkondu zena, handik laster alargundu, eta berriz ere ezkondu. Lf Murtuts 40. Kapitana bera alargundu zanean
Bixentaren eske etorria zala. JAIraz Bizia 105. Alargundutakoa andre Kattalin zen. Etxde JJ 232. 20 urtean
alhargundua zen ama saindu baten seme bakharra zen San Krisostomo. Egunaria 27-1-1960 (ap. DRA).
Alargundu denari berriz ezkontzea zillegi ote zaion ala ez erabakitzeko. Vill Jaink 162. Gure osaba bat [...]
alargunduta zegoan bere emaztea ilda. Salav 21. Alargundu nintzanetik ez doralako beste festa eta
erromerixarik nere etxia baño. Etxba Ibilt 486. Noiz hil zitzaion senarra ez dakigu, bainan bederen bera
alargundua zela 1490 urtekotz. Ardoy SFran 39. Maiteenganik berex presondegietan, / edo alargundurik
daudenak penetan. Xa Odol 286. Oraintxe alargundu berria da andre ori. Uzt Sas 349.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
854